Оқулық-атлас Алматы 0 е І £. W ( O m ) ' и и г }

232
4 бөлім. Бастың клиникалық анатомиясы
4.5.1. Ш ы қш ы т-ш ай н ау а й м а ғ ы
Ш ы қш ы т безінің (g la n d u la e p a r o tis ) н егізгі көлем і fossa retro- 
m andib u la ris-те орн аласы п , төс-бүған а-ем ізік бү л ш ы ң етк е (m . ster- 
nocleidomastoideus) дейін ж е тіп , тіп ті оны ж ау ы п ж а тад ы (4.16. 
cyp e m ). Б езд ің алд ы ң ғы өсіндісі тп. m a sse te r-дв орн аласад ы . Ж о- 
ғарғы сы сы ртңы есту ж о л ы н ы ң ш ем ір ш ек ті бөлім іне ж етед і ж ән е 
көп ж ағд ай д а бет доғасы н ы ң төм енгі ж а ғы н а ж а қ ы н д а й д ы , төмен- 
гі өсіндісі төменгі ж а ң б ү р ы ш ы н ы ң асты н а енеді. К ей ж ағд ай д а 
ңосалқы бөліктері де б ай ң алад ы . Gl. p a ro tis f. parotideomasseter-Ren 
түзілген берік кап су л а іш інде о р н ал асқ ан . Б езд ің ж о ғар ғы өсіндісі 
түсы нда ж ән е іш к і бетінде без к ап су л асы ж ү қ а р ғ а н немесе мүл- 
дем болмауы м ү м к ін . Ір ің д і п аротитте ір ің н ің сы р тқы есту ж о л ы н
қорш аған ш елге ж ән е сам ай асты ш ү ң қ ы р д ы ң ш елін е тар ал у ы
осымен тү сін діріледі. Б езд ің ф асц и ал д ы қ ү н д ағы н д а ң ан там ы р
мен нервтер өтеді: p le x u s p a ro tid eu s, п. auriculotem poralis, a. carotis 
externa, v. jugularis ext. к ап су л а іш інде л и м ф а тү й ін д ер і орналас- 
қан . N. facialis fora m en stylo m a sto id e u m -n e n  ш ы ға салы п безге а р ­
ты нан енеді ж ән е нервтің өрім ін {plexus paroideus) қ ү р ай д ы . Б ү л
өрімнен без ң ү н д ағы н ы ң ал д ы ң ғы бетіне ш ы ғаты н , fascia paroti- 
deom asseterica-ны тесіп өтетін, беттің м и м и к ал ы ң бүлш ы ң еттерін е 
ж елп у іш тәрізд і е к ін ш і р еттік бүтаңтар тар ай д ы .
Бет н ервін ің төм ендегідей н егізгі б үтаңтары н аж ы р атад ы :
— сам ай лы ң бүтағы {r. temporalis) — қ ү л а қ қ а л қ а н ы н ы ң алды - 
нан өтіп, ж о ғар ы б ағы тталады ;
— бет сү й ек тік бүтағы (г. zygom atici) — бет доғасы н ы ң ортасы ар- 
қ ы л ы көз ш ү ң ң ы р ы а й м ағы н а ң и ғаш бағы тталад ы ;
—үрт бүтағы (r. buccales) — бет д оғасы н ы ң асты н д а көлден ең ор ­
н аласы п , үрт ай м ағы н ы ң ш ай н ау б ү л ш ы қ еттер ін ж ән е төмен- 
гі қабаң ты ң , м ү р ы н н ы ң ж ән е ж о ғар ғы ер ін н ің бүлш ы қетте- 
рін нервтендіреді;
— төменгі ж а қ сүйегім ен ш етін ің бүтағы (r. m a rg in a lis mandi- 
bulae) — төм енгі ж а қ т ы ң ш етім ен төм енге ң ар ай қ и ға ш бағы т- 
талады ж ән е төм енгі ерін, и ек асты б ү л ш ы қ еттер ін е тар м ақ- 
талады ;
— м ойы н бүтағы (r. colli) м ой ы н н ы ң ж о ғар ғы бөлім іне қ а р а й {т. 
p la ty s m a ) төмен бағы тталады .
N. facialis-тің тар м аң тар ы п р о ек ц и ясы н білу, бетке кесу ж аса- 
ған кезде ү л к ен п р а к т и к а л ы қ м аң ы зы бар. О ларды кесу, сәйкес 
бүлш ы қеттердің салд ан уы н а ж ән е беттің к е с к ін ін ің б ү зы луы н а 
әкеледі.
С ы ртқы ү й қ ы ар тер и ясы (ж ән е он ы ң ж а л ғ ас ы — беткей сам ай 
артериясы ) бездің ар тқ ы іш к і бөлімінде орн аласады . Осы ж ерден

Клиникалық анатомия
233
сыртқы м о й ы н ды ры қ венасы ж ән е оны ң өзегі табы лады . Осыны 
ескере оты ры п, безді алы п тастаған д а (әдетте ң атер л і іс ік болған- 
да) әсіресе оны ң артң ы бөлігін бөліп ал ар д а өте саң болу к ер ек . 
Кейде там ы рлар процеске ж и і ар ал асаты н болғанды ңтан a. carotis 
externa-ны алды н ала б айлайды . Б езд ің ш ы ғар у өзегі (Стенон өзегі) 
ңүндақтан ш ы ң ң ан кезде fascia p a ro tid eo m a sseterica -нь щ  үстінде 
ж атады , ш ай н ау б ү л ш ы қ ет ін ің алд ы ң ғы ш етінде ол т. buccinator- 
ды тесіп өтеді де, ау ы зд ы ң к ір е берісінде 2-ш і ж о ғар ғы ү л к ен азу 
тіс түсы нда аш ы л ад ы . Ө зек қ ү л а қ с ы р ғал ы ғы н ан м үры н қ а н а т ы н а
тарты лған с ы зы қ та п р о ек ц и я л ан ад ы . Ө зектің , сонд ай -ақ, без тка- 
нінің тарм аңтан уы сілекей ж ы л ан к ө зім е н ң о сақ тал ы п ж ү р у і мүм- 
кін.
Қ үлақ м аңы безінің ңабы нуы (ір ің д і паротит) ж а л п ы ф асц и алд ы
ңүндаңта ор н ал асқан нервтер мен там ы р л ар д ы ң процеске тарты - 
луымен қоса си п атталад ы . Б ү л п. facialis б ү таң тар ы н ы ң п арезін е 
және беттің ісін уіне (сы ртңы м ой ы н ды ры ң вен асы н ы ң қ ы сы л ы п
қалуына) әк ел іп соғады.

жүктеу/скачать 28,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: