68
4 - т а қ ы р ы п
НАРЫҚТЫҚ ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ ҚАЛЫПТАСУ
АЛҒЫШАРТТАРЫ. ТАУАР-АҚША ҚАТЫНАСТАРЫ
Мақсаты: қоғамдық шаруашылықтың негізгі белгілерінің пайда
болуын зерттеу және тауар мен ақша ұғымдарына кеңірек тоқталу.
Талқылау сұрақтары:
4.1. Нарықтық шаруашылықтың негізгі белгілері. Натуралды және
тауарлы шаруашылық;
4.2. Тауардың мәні,
қасиеттері, формалары және әртүрлі
теориялары;
4.3. Ақшаның мәні, болу тарихы, түрлері, қызметтері және әртүрлі
теориялары.
Негізгі ұғымдар: қоғамдық шаруашылықтың нысаны,
натуралды
шаруашылық, тауарлы шаруашылық, тауар,
тауардың қасиеттері,
тұтыну құны, айырбас құны, құн, құн заңы,
еңбек сипатының екі
жақтылығы, қоғамдық қажетті жұмыс уақыты, еңбек өнімділігі, ақша,
ақшаның қызметтері, сандық ақша теориясы, т.б.
4.1. Нарықтық шаруашылықтың негізгі белгілері.
Натуралды және тауарлы шаруашылық
Қоғамдық шаруашылықтың нысаны – адамдардың шаруашы-
лық қызметін ұйымдастырудың белгілі бір тәсілі.
Қоғамдық шаруашылықты жүргізудің тарихи тұрғыдан қалыптас-
қан 2 әдісі бар:
1) Натуралды шаруашылық – қоғамның тек өз қажеттіліктері
үшін ғана қажетті өнімдердің жиынтығын өндірумен айналысатын
тұйық шаруашылық. Натуралды шаруашылықтың негізгі сипатты
белгілері:
- экономикалық қатынастар жүйесінің тұйықтылығы;
- әмбебап қол еңбегіне негізделген
өндірістің орын алуы;
- қоғамдық еңбек бөлінісінің жоқ болуы;
- өндіріс пен тұтынудың арасында тікелей экономикалық
байланыстардың
орын алуы;
- еңбек өнімдерінің айырбасқа түспеуі.
Натуралды шаруашылықтың иемденушілік және ұдайы өндіру-
ші лік болып бөлінеді.
Иемденушілік натуралды шаруашылық –
69
терімшілік өнері басым болатын, еңбектің
қарапайым құралдарын
қолданумен, тұтыну деңгейіне кепілдеменің жоқ болуымен
және табиғаттың дайын игіліктерін қолданумен байланысты
сипатталатын шаруашылық.
Кейіннен, егін шаруашылығы мен
мал шаруашылығының пайда болуымен байланысты натуралды
шаруашылықтың иемденушілік түрі ұдайы өндірушілікке айналды.
Достарыңызбен бөлісу: 
