Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі оқулық ретінде бекіткен Алматы, 2011

24
3. Пәндік білім (кәсіптік құзырлылық, арнайы кәсіби даярлығы, 
оқыту мен тәрбиелеудегі тәжірибесі, ғылыми біліктілігі);
4. Педагогикалық стиль (педагогикалық нақтылық, өзінің және 
өзгенің әрекетін қабылдай және бағалай білу дағдысы, педагогикалық 
бағыттағы  тіл  табысу  мен  әрекетшілдік,  педагогикалық  тактика 
мен  этика,  тыңдай  және  тыңдата  білу  дағдысы,  адамдардың  ішкі 
дүниесін тануға қызығушылық).
Оқыту  пәнін  толық  меңгеру,  оның  тарихын,  теориясын, 
тәсілдерін,  казіргі  заманға  сай  тәжірибесін  білу  педагогикалық 
шеберліктің негізін құрайды. 
Педагогикалық (білім беру) технология.
1)  кәсіби  педагогтің  басқаруымен  жүргізілетін  оқушылардың 
(студенттердің) өзіндік және өзара білім алу процесі, оқу жоспары 
мен  оқу  бағдарламасында  анықталған  білім  мазмұны  мен  әрекет 
түрлерін  меңгеруіне  байланысты  олардың  жұмысының  әрбір 
сатысында  болатын  өзгерістер  мен  түрленулер;  2)  студенттерді 
педагогикалық  мамандықтарға  кәсіби  дайындауға  анрналып 
бағытталған оқу (ғылыми) пәні; 3) дәстүрлі педагогикада:
а) іс-әрекетті тиімді ұйымдастыру және оны жарақтандыру;
ә)  өте  аз  шығынмен  нәтиже  алуға  мүмкіндік  беретін  бірізді 
амалдар;
б)  педагогикалық  проблемаларды  әдіснамалық  деңгейде 
талқылауға мүмкіндік беретін педагогикалық категория;
в) педагогика, оқу процесін толық басқаруға мүмкіндік беретін 
жүйелі ойлау тәсілін енгізу;
г)  орындалуы  кепілдікпен  педагогикалық  мақсаттарға  алып 
келетін әрекеттің тәртіптелген жүйесі;
д)  дидактикалық  инфрақұрылым,  яғни  оқытудың  техникалық 
құралдарын  немесе  компьютерлерді  пайдалану,  сонымен  бірге 
пайдаланылған  әдістердің  көмегімен  білім  берудің  тиімділігін 
арттыратын  ықпалдарды  талдау  жолымен  білім  беру  процесін 
оңтайландыру тәсілдерін жасақтау және принциптерін анықтау:
е) педагогикалық шеберлік;
ж) оқыту мен тәрбиелеудің бірегей әдістемелері;
з)  дәл  берілген  мақсаттары  мен  оған  жету  жолдарын  нақты 
анықтауға  және  сипаттауға  болатын  оқу  процесін  басқару 
бағытындағы дидактикалық проблемаларды шешу.
Педагогикалык  шығармашылық  -  педагогикалық  шеберліктің 

25
маңызды және белгілі құрамдас бөлігі. Оның маңыздылығы оқыту 
мен  тәрбиенің  жоғары  дәрежелі  нәтижесінде  және  «мұғалім-
оқушы»  жүйесінің  оңтайлы  карым-қатынасы  нәтижесінде  ғана 
ашылады. Педагогикалык шығармашылықта әр түрлі проблемалы 
жағдайлардың пайда болуы және оларды педагогтың өз көзқарасы 
мен  стандартты  емес  тәсілдермен  шешуге  ұмтылуы  шартты. 
Нақты  шығармашылық  ақпараттың  толықтығы  және  педагогтың 
оқу-тәрбие  үрдісінде  педагогикалық  өзара  әрекеттесудің  әр  түрлі 
құралдары, формалары мен тәсілдерін тиімді жэне жаңаша колдану 
негізінде каланады.
Педагогикалық  стиль  -  педагогты  (бір  мектептің)  өзге 
педагогтардан ерекшелеп тұратын өзіндік ойлары мен әрекеттерінің 
ерекшелігімен сипатталады.
Әр педагогтың оқу-тәрбие процесін үйымдастыру сипаты өзгеше 
болып  келеді.  Оны  оқушылар  байқайды.  Оңтайлы  сипат  әлемдік 
позициядағы көрегенділікпен, үнемі өз-өзін жетілдірумен, жұмысқа, 
өзіне,  тәрбиеленушілерге  деген  дұрыс  қатынасының  әр  алуан 
бағыттылығымен  сипатталады.  Психологиялық-педагогикалық 
өзара  қатынасқа  түсе  отырып,  педагог-гуманистің  өзіндік  танымы 
мен рефлексиялық қабілеті ашылады.
Аттракция  (латын  тілінен  attractic  –  тартылыс)  -  педагогтың 
тартымдылық күшіне ие болу, өзге жанды баурап алу, ашық, сүйкімді 
болу кабілеттілігі.
Эмпатия-  педагогтың  өзге  адамды,  оның  уайым-қайғысын, 
әрекет ету мотивін және сыртқы ортаға деген әсерін іштей түсіне 
білу  дағдысы;  бұл  -  рухани-эмоционалды  күйді  түсіну,  осы  күйді 
онымен бірге қайғыру.
Рефлексия  -  педагогтың  өзін,  өзінің  психикалық  жағдайын 
сезіну, өзін сырттай елестете және сезіне білу, өзге адамдардың өзін 
қалай бағалайтындығын байқай білу дағдысы.
Жоғарыда  аталып  өткен  қасиеттерді  өз  бойынан  таба  білетін 
педагогтың  мәдениеттілігі,  оның  педагогикалық  тыңдай  және 
тыңдата  білу  әдісі  бойынша  ерекшеленеді.  Күнделікті  кызметте 
өзіндік  сыншылдық  негізінде  ол  өзінің  және  өзгенің  әрекетін 
бағалай білетін жағдайда болып педагогтың оқу-тәрбие міндеттерін 
сәтті шешуіне мүмкіндік береді.
Білім сапасын дамытудың негізгі көрсеткіші мұғалімнің кәсіби 
шеберлігіне байланысты өрнектеледі. Мұғалімнің кәсіби шеберлігі 

26
келесі  педагогикалық  шарттарды  жүзеге  асыруы  барысында 
дамытылады:
Мақсаттылық – мұнда мұғалім іс әрекетіндегі саналы мақсат, 
әдістер,  әрекеттердің  тиімді  түрлері  таңдаланып  анықталады 
да,  күтілген  нәтижелерге  іс  әрекет  пен  оқыту  нәтижесінің 
қорытындыларын салыстыру әрі басқару құралы қызмет атқарады.
Тұлғалық - әрекеттік. Мұнда жобалауда қойылған міндеттерді 
шешуде  мұғалімнің  оқушылармен,  әріптестерімен  педагогикалық 
ұтымды  қарым-қатынастарды  тағайындаумен  байланысты 
іс-әрекеттер  қамтылады.  Ең  бастысы,  тыңдаушылардың 
шығармашылық  мүмкіндіктерінің  дамуын  қамтамасыз  ететін 
өзіндік  жұмыстарға ерекше назар бөлінеді.
Процессуалдық. Мұнда білім беру қызметкерлерінің біліктілігін 
арттырудың  аймақтық  жүйесінде  білім  беру  іс  әрекетінің  арнайы 
ұйымдастырылған  үрдісі  ретінде  қарастырылады  және  оқытудың 
топтық форма мен бірлескен іс әрекетке бағдарлануын талап етеді.
Басқарушылық. Бұл жерде білім арттыру курстарындағы оқыту 
үрдісін  рефлексивтік  түрде  басқаруды  мұғалім-мазмұндаму  деп 
қарастыруға мүмкіндік береді.
Мұғалімнің  бір  ғана  сыры  –  оның  мамандығы.  Бұл  дүниеде 
теңдесі жоқ мамандық тек мұғалімге ғана лайық. Сондықтан ұстаз 
адам  –  кәсіби  мамандығына  құштар,  оны  жан-тәнімен  сүйетін, 
барлық  өмірін  соған  арнауы  тиіс.  Олай  болса,  мұғалім  еңбегінің 
сан  қырлылығы  осыдан  өрбиді.  Мұғалім  адамның  өз  пәнін  терең 
меңгеруі  оның  ең  алғашқы  қыры,  кәсіби  шеберлілігін  үздіксіз 
ұштай, шыңдай түсуі екінші қыры болмақ. 
Үшінші қыры – мұғалімнің тілді меңгеруі – тіл шеберлігі. Сөзді 
жетесіне  жеткізе  сөйлей  білудің  өзі  –  өнер.  Себебі,  тіл  –  тәрбие 
құралы. 
Төртінші қыры – байқағыштық сезімі және көрегендігі. 
Бесінші қыры – әр жүректі білім шұғыласымен нұрландырудың 
ең тиімді, ең төте жолын таба білетін жасампаздығы. 
Алтыншы қыры – жан-жақты дарындылығы. 
Жетінші қыры – үздіксіз, тынымсыз ізденімпаздығы. 
Сегізінші  қыры  –  үлгі-өнегесі,  мұғалім  мәдениеті  немесе 
педагогикалық  әдеп-этикасы  деуге  болар  еді.  Себебі,  мұғалімнің 
келбеті  –  сыртқы  мәдениеті,  қарым-қатынасы,  өзін-өзі  басқаруы, 
бақылауы,  сөйлеу  мәдениеті,  үздіксіз  жаңарып,  өзгеріп,  үнемі 

27
жаңа сипатқа ие болып отыруы мұғалімдік мамандықтың ең басты 
этикалық сапалық белгісі. 
Мұғалім – Ұстаз тұлғасы, оның іс-әрекетінің сан-қырлылығынан 
ұстаз беделі деген ұғым туындайды. Мұғалімнің беделді болуының 
алғы шарттары: біріншіден, балаға үлгілі болуы және үлгі көрсетуші 
болуы керек.
Білім  беру  саласында  қоғам  қойған  міндеттерді  шешу  үшін 
ұстаздар педагогикалық шеберлікке ие болуға тиісті. И. А. Зязюннің 
пікірінше,  педагогикалық  шеберлік  –  бұл  кәсіптік  педагогикалық 
іс-әрекетті  өзі  ұйымдастырудың  жоғары  дәрежесін  қамтамасыз 
ететін  тұлғаның  қасиеттерінің  кешені.  Ал,  В.  А.  Сластениннің 
пайымдауынша,  педагогикалық    шеберлік  –  бұл  педагогикалық 
процестің жоғары пәрменділігін қамтамасыз ететін жеке адамның 
жекелік іскерлік белгілері мен қасиеттерінің синтезі.  
Ал,  оның  компоненттеріне  гуманистік  бағыты,  кәсіби  білімі, 
педагогикалық қабілеті және педагогикалық техника жатады. 
Сондай-ақ, педагогикалық шеберліктің маңызды бөлігі ретінде 
педагогикалық техника қарастырылады. Бұл жеке оқушыға немесе 
ықпал  жасауға  арналған  әдістемелік  құралдардың  тиімді  және 
дұрыс қолдану шеберлігі. Оған мұғалімнің сөйлеу техникасы, өзін-
өзі ұстауы, жүріс-тұрысы, киім киісі, эмоционалдық  тұрақтылығы, 
дауыс ырғағы және  тағы да басқа қасиеттері жатады. 
Педагогикалық  техника  –  мұғалімнің  өздерінің  жеке 
психофизиологиялық  жай-күйін,  көңіл  күйін,  эмоциясын, 
денесін,  сөзін  және  педагогикалық  мақсатты  қарым-қатынасын 
ұйымдастыруды  қамтамасыз  ететін  жалпы  педагогикалық  және 
психологиялық білім кешені.
Педагогикалық  қабілеттілік  –  мұғалімнің  педагогикалық  іс-
әрекетте жоғары нәтижелерге қол жеткізуін қамтамасыз ететін жеке-
дара психологиялық ерекшеліктері мен кәсіби маңызды сапасының 
қорытынды жиынтығы.

28

жүктеу/скачать 1,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: