-сурет. а) Моно, б) би және в) полидисперстік жүйелердің

 

313 

 

өйткені бірінші рет үлкенірек бөлшектер шегеді. Бұлардың жалпы 

қосындысын  Р

1

  +Р

2

=Р  (ОР

2

)  қиылысымен  көрсетуге  болады.  В

1

 

және В

2

 нүктелеріне абциссадағы сәйкес келетін мәні г-дың осы ірі 

және  майда  бөлшектердің  толық  шөгетін  уақытысын  көрсетеді. 

Егер  суспензия  полидисперстік  болса,  онда  жалпы  алғанда 

седиментациялық  қисық  в)-  суреттегідей  болады.  Мұны  да 

жоғарыдағыдай  түсіндіруге  болады.  Седиментациялық  қисық 

арқылы  зерттелетін  жүйелердің  полидисперстілігін  сипаттайтын 

қажетті  мәліметтер  алуға  болады.  Олар  арқылы  бөлшектердің 

размерлеріне  байланысты  таралу  қисығын  (дифференциялдық 

қисық)  және  жалпы  салмақтарының  өзгеру  қисығын  (интегралдық 

қисық)  алуға  болады,  Олардың  барлығы  коллоидтты  химияның 

практикумдары  мен  зертханалық  сабақтарының  әдістемелік 

құралдарында  толық  қарастырылады.  Бұл  жерде  бөлшектөрдің 

размерлерін  анықтаудың  Свен  Оден  ұсынған  классикалық 

графиктік  әдісінен  басқа  Н.Я.  Авдеев  және  Н.Н.  Цюрупа  ұсынған 

седиментациялық  қисықты  тұрғызудың  аналитикалық  әдісін  де 

айта  кеткен  жөн. Соңғы  кезде  компьютерлік  техниканың  дамуына 

байланысты арнайы бағдарламалар жасалынып, аналитикалық әдіс 

жиі қолданылуда. 

 

3. Коллоидтық жүйелердің электрлік қасиеттері 

3.1 Электркинетикалық құбылыстар 

Дисперстік    жүйелердің  электрлік  қасиеттерінің  болатынын 

алғаш  рет 1808 ж. Мәскеу университетінің профессоры Ф.Ф Рейсс 

ашқан    болатын.  Ол  өзінің  тәжірибесінде  2  шыны  түтікше    алып, 

батпаққа батырып, оның үстін сумен толтырды.  

Оған  (10.7  -  сурет)  электр  өрісін 

тудырғанда  оң  полюсті  түтікшедегі 

сұйықтық  лайланып,  ал  теріс  полюсті 

түтікшедегі  су  мөлдір  болып    қалды. 

Ол 

топырақтың 

теріс 

зарядты 

бөлшектерінің 

оң 

полюске 

тартылғанын 

көрсетеді. 

Кейінірек 

зерттеушілер  бөлшектердің  электр 

өрісінде 

тұрақты 

жылдамдықпен 

қозғалатынын көрсетті. Ол жылдамдықтың потенциалдар айырымы 

(электр  өрісі)  және  ортаның  диэлектрлік  өтімділігі  көп  болған 

сайын  көп,  ал  ортаның  тұтқырлығы  аз  болатыны  анықталды. 

 

10.7 – сурет. Электрфорез 

құбылысының сұлбасы 

 

314 

 

Бөлшектердің  электр  өрісіндегі  қозғалысы  электрфорез  деп 

аталынды. 

Ф.Ф. 

Рейсс 

өзінің 

басқа 

тәжірибелерінде  U  тәрізді  түтіктің 

ортаңғы  бөлігі  ұсақ  кварц  құмымен 

толтырылып,  су  құйылған  аспапқа 

тоқ  жібергенде  (10.8  -  сурет) 

аспаптың  теріс  электроды  (катод) 

бар  жағында  су  көтеріліп,  ол  оң 

электрод  (анод)  жағында  судың 

деңгейі төмен түсетінін байқады. Ол 

судың оң зарядты екенін көрсетеді. 

Электрфорез  сияқты  бұл  процестің  жылдамдығы  да  тұрақты 

және  көтерілген  сұйықтың  көлемі  берілген  потенциалдар 

айырымына  және  ортаның  диэлектрлік  өтімділігіне  тура 

пропорционал,  ал  ортаның  тұтқырлығына  кері  пропорционалды 

болды.  Сондай-ақ  кеуек  диафрагманың  капиллярларынан  өткен 

сұйықтық көлемі ток күшіне пропорционалды, ал ток күші тұрақты 

болғанда  қиманың  ауданына  кемісе  диафрагманың  қалыңдығына 

тәуелсіз  болатыны  анықталды.  Бұл  құбылыс  электросмос  деп 

аталды.  

Кейінірек  зерттеулер  электро-

форез  бен  электроосмосқа  қарама-

қарсы 

тағы 

екі 

құбылыстың  

болатынын    көрсетті.  1878ж  Дорн 

дисперстік фаза бөлшектері, мысалы 

құм  суда  шөккенде,  сол  шөккен 

бөлшектердің әртүрлі деңгейлерінде 

орналасқан  электродтар  арасында 

(10.9-сурет) 

потенциалдар 

айырымының болатынын байқады. 

Бұл 

құбылысты 

кейін 

Дорн 

эффектісі,  немесе  седиментация 

(шөгу) потенциалы деп атады. 

1859ж  Квинке  уақ  тесігі  бар  диафрагма  арқылы  сұйықтықты 

қысым  арқылы  өткізгенде,  диафрагманың  екі  жағындағы 

электродтар  арасында  потенциалдар  айырымының  болатынын 

байқады. (10.10 - сурет) 

 

10.9 – сурет. Шөгу 

потенциалы құбылысының 

сұлбасы 

 

10.8-сурет. Электросмос 

 құбылысының сұлбасы 

 

315 

 

Квинке 

пайда 

болған 

потенциалдар 

айырымы 

диафрагманың  қалыңдығы  мен 

ауданына 

өткен 

сұйықтық 

мөлшеріне 

тәуелсіз, 

тек 

сұйықтықты  ағызатын  қысымға 

байланысты 

болатынын 

анықтады,  неғұрлым  қысым  көп 

болса,  соғұрлым  потенциалдар 

айырымы  көп  болады.  Квинке 

ашқан  электроосмосқа  қарама-

қарсы,  бұл  құбылысты  ағу  потенциалы  немесе  Квинке  эффектісі 

деп атайды. 

Сонымен, 

осы 

төрт 

құбылыс, 

оларда 

потенциалдар 

айырымының  нәтижесінде  бөлшектердің  немесе  сұйықтықтың 

қозғалысы,  немесе  бөлшектердің  иә  сұйықтықтың  қозғалысының 

себебінен 

потенциалдар 

айырымы 

пайда 

болатындықтан 

электрокинетикалық  құбылыстар  деген    жалпы  атқа  ие  болды. 

Электрокинетиклық  құбылыстар құбылыстар былайша жіктеледі. 

Бірінші  текті  электрокинетикалық  құбылыстар  берілген 

кернеудің  әсерінен  фазалардың  қозғалуы,  оған:а)  электрфорез-

қозғалмайтын дисперсиялық ортада дисперстік фаза бөлшектерінің 

қозғалысы  және  б)  электроосмос  қозғалмайтын  кеуек  мембранада 

сұйықтықтың қозғалысы жатады. 

Екінші  текті  электрокинетикалық  құбылыстар  -  фазаларды 

еріксіз  салыстырмалы  қозғалтқанда  потенциалдар  айырымының 

пайда  болуы,  оған  а)  шөгу  потенциалы  (Дорн  эффектісі)- 

қозғалмайтын  сұйықтықта  бөлшектердің  қозғалу  салдарынан 

потенциалдар  айырымының  пайда  болуы;  б)  ағу  потенциалы 

(Квинке  эффектісі)-  қозғалмайтын  қатты  фазамен  салыстырғанда 

сұйықтықтың  ағуынан  потенциалдар  айырымының  пайда  болуы 

жатады. 

Электрофорез  жылдамдығын  және  дзета-потенциалын  есептеу 

үшін  мокроскопиялық  әдіс  бойынша  Гельмгольц-Смолуховский 

теңдеуін  қолданады. 

                                                U=ζEε/4πη                                            (49) 

Бұл  теңдеуден  дзета потенциалын мәнін  табуға   болады. 

                                                   ζ=4πηŀU/εE                                       (50) 

 

 

10.10 – сурет. Ағу  

потенциалының сұлбасы 

 

316 

 

Мұндағы  η    ортаның  тұтқырлығы,  ε    диэлектрлік  өтімділігі 

оларды  анықтамадан  алуға  болады,  Е⁄  l  -  кернеудің  градиенті. 

Сондықтан  дзета  потенциалын  анықтау  үшін  U  -  ды  шекарасын 

дәлірек өлшеп табу керек. 

Электросмос  жылдамдығын  диафрагмадан  бірлік  уақытта 

өткен сұйық фазаның көлемімен (немесе массасымен) өлшейді. Бұл  

жылдамдық  электрофорездегі  жылдамдық  сияқты  ζ,  Е,  I,  ε  - 

шамаларына  және  барлық  капиллярлардың  көлденең  қимасының  

ауданына  тура  пропорционалды  тәуелдікте  болады,  ал  η  және  l-ге 

кері  пропорционалды  болады.  Сондықтан  электросмос  үшін 

электрофорездегі  сияқты теңдеу қолданылады: 

                                           U=ζEεS/4πηŀ=ζIε/4πηæ                            (51) 

Мұндағы: I-тоқ күші, æ-сұйықтықтың меншікті электрөткізгіштігі. 

Бұл теңдеуден дзета потенциалын былайша табуға болады: 

                                           ζ=4πηæU/Iε                                               (52) 

 

3.2 Қос электрлік қабаттың пайда болуы 

Алғашқы  кезде  коллоидтық  бөлшектердегі  зарядтардың  пайда 

болуын  жанасқан  кезде  фазалардың  электрондарының  бір-біріне 

өтуінен  деп  қарастырған.  Кейінірек  келе  бұл  пікірдің  дұрыс  емес 

екенін көптеген тәжірбиелердің мәліметтерімен дәлелденді. 

Қазіргі  кезде  лизольдердегі  коллоидтық  бөлшектерде  болатын 

зарядтарды  екі  түрлі  себеппен  болатын  қос  электрлік  қабаттың 

болуынан деп есептейді. Оның біріншісі, бөлшектің бетіне ерітіндіге 

иондардың  таңдамалы  адсорбциясы  болады  деп  қарастырады,  ал  

екіншісі сол заттың беттік молекулаларының иондарға ыдырауынан 

болады  деп  қарастырды.  Зарядтардың  пайда  болуының  бір-біріне 

қарама-қарсы екі себептеріне тоқталамыз. 

 

3.2.1  Иондарға  ыдырау  нәтижесінде  зарядтардың  пайда 

болуы 

Қос  электрлік  қабаттың  иондарға  ыдырау  жолымен  түзілуін 

судағы кремний қос тотығын зольдеріндегі қос электрлік қабаттың 

пайда  болуы  арқылы  түсіндіруге  болады.  SiO

2

  бөлшектерінің 

бетіндегі 

молекулалар 

сумен 

әрекеттесудің 

нөтижесінде 

гидраттанып  кремний  қышқылын  түзеді.  Ол  диссоциациаланып 

иондарға ыдырайды: 

2H

+

+SiO

3

2-

H

2

SiO

3

 

 

317 

 

Осының  нәтижесінде 

-2

3

SiO

 

иондары  бөлшектің  бетінде 

қалатындықтан  бөлшек  теріс 

зарядталады  да,  ал  сутек  ионы 

ертіндіге өтеді. Оның сұлбасын 

былай көрсетуге болады (10.11-

суретте). 

Әрине Н

2

SiO

3 

диссоциация-

ланғандағы  беттегі  молекула-

лардың  бәрі  бірдей  иондарға 

ыдырамауы  мүмкін,  бұл  айтылған  құбылыстардың  мәнін 

өзгертпейді.  Осы  қарастырылып  отырылған  жағдайда  барлық 

комплексіміз электр бейтарапты болады. 

Дәл осы сияқты алтынның зольін Бредиг тәсілімен алғанда да, 

ондағы иондардың болуын былайша көрсетуге болады: 

 

HAuCl

2

H

+

+AuCl

2

-

 

 

Мұнда да коллоидтық жүйедегі дисперстік фазаның бөлшектері 

теріс  зарядталып,  Н

+

  ионы  ерітіндіде  болады.  Осыларға  ұқсас 

шынының 

беті 

суда 

калий 

иә 

натрий 

силикаты 

диссоциацияланатындықтан 

теріс 

зарядталған 

болады. 

Белоктардың макромолекулалары суда диссоциацияланатындықтан 

(карбоксил  және  амин  топшаларының  иондарына)  ерітінді  де 

зарядталған болады. Осы мысалдардың бәрі беттік молекулалардың 

диссоциациялантындығынан  қос  электрлік  қабаттың  пайда 

болатынына мысалдар. 

Шындығында 

да 

электркинетикалық 

құбылыстарды 

диэлектрлік  тұрақтылығы  аз  болатын  еріткіштерде  байқай 

алмаймыз. Өйткені ондай еріткіштерде электролиттің айтарлықтай 

диссоциациясы  болмайды.  Осындай  еріткіштерге  мысалға: 

хлороформ,  күкіртті  көміртек,  т.б.  органикалық  сұйықтықтар 

жатады.  Ал  полярлығы  бар  нитробензол,  спирттер,  ацетон  сияқты 

сұйықтықтарда,  әсіресе  суда  электркинетикалық  құбылыстарды 

байқауға  болады.  Бұның  бәрі  қос  электрлік  қабаттың  пайда 

болуының  жоғарыда  айтылған  себептермен  болатындығын 

дұрыстығын көрсетеді. 

 

 

 

10.11-сурет.  SiO

2

-золінің сұлбасы 

 

318 

 

3.2.2 Зарядтардың адсорбция нәтижесінде пайда болуы 

Электролиттердің қатты дене бетінде ерітіндіден адсорбциясын 

қарастырған  кезде  иондардың  таңдамалы  адсорбциясының 

болатынын 

айтқан 

болатынбыз. 

Ендеше 

иондардың 

адсорбциясының  нәтижесінде  бөлшектер  (дисперстік  фаза) 

зарядталады. 

АgJ  кристалының  ертіндідегі  болатын  қос  электрлік  қабатты 

сұлбалық түрде былай көрсетуге болады. 

Бұндағы  бетке  адсорбцияланатын  ионды,  яғни  кристалдық 

торға енетін  J

-

  ионын – потенциал анықтағыш ион деп атайды. Ол 

бөлшекті  теріс  зарядтайды.  Ал  К 

+

  ионы  (оны  қарсы  ион  деп 

атайды) ертіндіде фаза арасына жақын орналасқан болады. 

Осы 10.12-суретте көрсетілген комплексті мицелла деп атайды. 

Ол  электрбейтарапты  болады.  Бұл  айтылған  мысал  егер  бетіміз 

иондық  құрылысты  болғанда  ғана  болады.  Онда  өзімізге  белгілі 

Панет-Фаянс  ережесі  бойынша  адсобцияланатын  ион-  беттегі 

ионмен ерімейтін, иә өте қиын қосылыс түзетін ион болады. 

Адсорбцияланатын  ионның  кристал-

дық торға енуі шарт емес. Мысалы, әлсіз 

сілті ертіндісіндегі графит бөлшектерінің 

қос 

электрлік 

қабаты 

гидроксил 

иондарын адсорбциялаудың нәтижесінде 

болады. 

Қарастырылып 

отырған 

жағдайда  ОН

-

  ионының  адсорбциялық 

қабілеті  Nа

+

  ионының  адсорбциялық 

қабілеттілігінен 

жоғары 

болуымен 

түсіндіріледі. 

Фазалар  арасында  болатын  қос 

электрлік  қабаттың  пайда  болу  себептерін  айттық.  Енді  осы 

қабаттың құрылысына тоқталайық. 

 

3.3 Қос электрлік қабаттың  құрылысы 

Қос  электрлік  қабаттың  пайда  болатын  екі  себебін 

қарастырдық.  Енді  қос  электрлік  қабаттың  (ҚЭҚ)  құрылысын 

қарастырайық. 

Лиофобтық 

коллоидтың 

электролиттермен 

әрекеттесуінің  себебінен  ерітіндіден  коллоидтық  ядросының 

бетінде  адсорбцияланған  белгілі  бір  иондары  болады,  оған  заряды 

қарсы  иондар  беттен  қашығырақ  орналасатын  болады  екен. 

Нәтижесінде  иондардың  екі  қабаты:  бірі  бетте  (потенциал 

 

10.12-сурет. AgJ-зольінің  

сұлбасы 

 

319 

 

анықтайтын  иондар)  екіншісі  ерітіндіде  (қарсы  иондар)  түзіледі. 

Осындай  жүйені  қос  электрлік  қабат  деп    атайды.  Жүйе  жалпы 

алғанда электр бейтарапты болады. Оның құрылысын түсіндіретін 

әртүрлі теориялар бар. Гельмгольцтің  пікірі бойынша ҚЭҚ жазық 

конденсаторға  ұқсас  болады.  Оның  ішкі  қабаты  (астары)  қатты 

фазада, ал сыртқы қабаты (тысы) сұйықтықта молекулалық өлшем 

қашықтығында  қатты  дене  бетіне  параллель  болып  орналасады. 

Жалпы  термодинамикалық  потенциал  сызықты  түрде  жазық 

конденсатор теориясына сәйкес азаяды. (10.13a сурет). 

Алайда  иондардың  орналасу  тәртібі  бұл  айтылғандардан 

күрделірек.  Потенциал  анықтаған  иондарға  таңбасы  қарама-қарсы 

иондардың  (қарсы  иондардың)  біраз  бөлігі  жылулық  қозғалыстың 

салдарынан  қатты  фазаның  бетінің  маңайында  диффузиялық 

иондық  атмосфера  түзіледі.  Нәтижесінде  қарсы  иондардың  біраз 

бөлігін  бетінен  молекулалық  өлшемнен  артығырақ  қашықтыққа 

қашықтайды.  (10.13  б  сурет)  Қос  электрлік  қабаттың  мұндай 

құрылысын (оның қалыңдығы 1- ден 10 мкм-ге дейін  болады) Гуи 

ұсынған  болатын.  Бұл  жере  термодинамикалық  потенциалдың 

өзгеруі де күрделі болады. 

Штерн  қос  электрлік  қабаттың  басқа  бір  құрылысын  ұсынды. 

Оның  пікірінше  қатты  фаза  бетінде  иондар  потенциал 

анықтайтын және қарсы иондар арасында тек электростатикалық 

күштер  емес,  сонымен  қатар  адсорбциялық  күштер  де  болады, 

соның  нәтижесінде  қарсы  ионның  біраз  бөлігі  тығыз  қабатта 

(Гельмгольц қабатында) орналасады да, қалған бөлігі диффузиялық 

қабатта  болады,  яғни  оның  ҚЭҚ-тың  құрылысы  Гельмгольц  пен 

Гуи ұсынған құрылыстардың аралық жағдайы болады екен. 

ҚЭҚ-тың  қозғалмалы  (диффузиялық)  және  қозғалмайтын 

(адсорбциялық)  бөліктерінің  арасындағы  потенциалдар  айырымы 

электрокинетикалық немесе ζ - потенциал (дзета  потенциал) деп 

аталынады. 

Жоғарыда  айтылған  электрокинетикалық  құбылыстар  осы  ζ- 

потенциалымен сипатталады. 

Егер коллоидтық  (дисперстік) бөлшек тұрақты электр өрісінде 

болса,  онда  қарапайым  электролиттердегі  сияқты  зарядтардың 

қозғалысы  болады.  Зарядтар  қарама-қарсы  электродтар  жағына: 

коллоидық  бөлшек бір жаққа, ал қарсы иондар екінші жаққа қарай 

қозғалады.  Егер  барлық  иондар  бөлшекке  тәуелсіз  болса,  онда 

кәдімгі  иондардың  тасымалдануы  болар  еді.  Алайда  коллоидық 

 

320 

 

бөлшектер өзіне адсорбцияланған бөлшектермен бірге өзіне тығыз 

орналасқан қарсы иондардың біраз бөлігін қосып қозғалады (10.13-

суретті  қара).  Ол  иондар  жағында  қарастырылған  қос  электрлік 

қабаттың тығыз (Гельмгольц) қабатындағы иондарға сәйкес келеді 

(10.13а  суретін қара). 

 

 

10.13-сурет. Қос электрлік қабаттың  сұлбасы. a)Гельмгольц  бойынша; 

б) Гуи бойынша; в) Штерн бойынша; Жоғарыда иондардың  орналасуы; 

төменде  потенциалдың азаюы; φ-термодинамикалық потенциал; ζ-

электрокинетикалық потенциал 

 

Сол себепті электр өрісіндегі иондардың ығысуының шекарасы 

бөлшектердің бетінің шекарасына сәйкес келмейді, біразы ерітінді 

жаққа қарай ығысқан болады (10.13 суретте үзілісті  қисық). 

Коллоидтық 

бөлшектердің 

электр 

өрісіндегі 

қозғалу 

жылдамдығы  оның  потенциалына  пропорционал  болады.  Егер 

коллоидтық  бөлшек  қарсы  иондарсыз  қозғалса,  онда  өлшенетін 

потенциал  бөлшектің  беті  ерітінді  арасындағы  потенциалдардың 

айырымына,  яғни  электрохимияда  анықталатын  толық  немесе 

термодинамикалық потенциалға φ (10.13-суретті қара) сәйкес болар  

еді. 

Алайда,  іс  жүзінде  қарсы  иондардың  біраз  өлігі  бөлшекпен 

бірігіп  қозғалатындықтан,  электр  өрісінде  қозғалу  бойынша 

анықталатын потенциал (дзета- потенциал) ζ жалпы потенциалдың 

φ тек бір бөлігі болып табылады. ζ - потенциал электрокинетикалық 

құбылыстарды  яғни  түсіндіріп  қоймайды,  оның  коллоидтық 

жүйенің тұрақтылығын түсіндіруде де маңыз зор. 

 

 

321 

 

3.4 Коллоидтық мицелланың құрылысы 

Қос  электрлік  қабаттың  құрылысының  теориясы  дисперстік 

фазаның бөлшегінің құрылысын түсіндіруге мүмкіндік береді. XX – 

ғасырдың  алғашқы  ширегінде  коллоидтық  жүйенің  құрылысын 

түсіңдіру  үшін  мицеллалық  теория  жасалды.  Ол  теория  әрі 

лиофобтық, әрі лиофильдік зольдердің құрылысын түсіндірді. Бірақ 

кейін келе, лиофильдік зольдің, яғни ҮМҚ ертіңділерінің құрылысы 

лиофобтық  зольдің  құрылысынан  өзгеше,  кәдімгі  молекулалық 

ертінділердің  құрылысына  жақын  екені  дәлелдеңді.  Сол  себепті 

мицеллалық  теория  осы  кезде  тек  лиофобтық  зольдің  құрылысын 

ғана  түсіндіреді.  Бұл  теория  жасауда  орыс  ғалымдары  -  П.П. 

Веймарн,  А.В.  Думанский,  Н.П.  Песков,  С.М.  Липатов  т,б. 

ғалымдардың жұмыстарының маңызы зор. 

Бұл теория бойынша, кез-келген лиофобтық зольдер 2 бөліктен 

тұрады:  мицелладан  және  интермицеллалық  (мицелла  аралық) 

сұйықтықтан.  Мицелла  –  дисперстік  бөлшектердің  бірігіп, 

дисперстік  фаза  беретін  бөлігі.  Ал  интермицеллалық  сұйықтық  - 

мицеллаға кірмейтін сол зольдің дисперсиялық орта және оған қоса 

онда  болатын  электролит  пен  электролит  еместерден  тұратын 

бөлігі. 

Енді сол мицелланың өзінің құрылысына тоқталайық. 

AgJ  зольін  мысалға  алып,  оның  құрылысын  түсіндірейік.  Ол 

зольіміз  KJ  ертіндісінде  болсын.  Панет-Фаянс  ережесін  еске  ала 

отырып, мицелланың құрылысын 10.14 

-  суретте  көрсетілгендей  етіп  сұлбамен 

көрсетуге 

болады. 

Мицелланың 

ортасында 

AgJ 

- 

тың 

бірнеше 

молекуладан тұратын кристалл болады. 

Н.П.  Песковтың  ұсынысы  бойынша 

оны агрегат деп атайды. 

Агрегаттарға 

потенциал 

анық-

тағыш  иондардың  адсорбциясының 

нәтижесінде  ол  агрегатқа  электрлік 

заряд  тудырады.  Міне  потенциал 

анықтағыш 

иондардың  адсорбция-

ланған  бөлігі  агрегатпен  біріктіріп 

айтқанда мицелланың ядросы деп атайды. 

Ядро маңайында өте аз қашықтарда олармен қарсы иондардың 

К + біразырақ бөлігі өте тығыз байланыста болады. Электр өрісінің 

 

10.14-сурет. AgJ-

мицелласының сұлбасы 

 

322 

 

нәтижесінде  қарсы  иондардың  осы  айтылған  бөлігі  ядромен  бірге 

анодқа  қозғалады.  Ядроны  онымен  мықты  байланыста  болатын 

қарсы  иондармен  біріктіріп  коллоидтық  бөлшек  деп  атайды. 

Мицелладан  коллоидтық  бөлшектің  айырмашылығы,  мицелла 

электрбейтарапты  болса,  коллоидтық  бөлшек  әрқашан  зарядты 

болады.  Мысалы  қарастырып  отырған  жағдай  үшін,  теріс  зарядты 

болады. 

Ал  қарсы  иондардың  қалған  бөлігі  мицелланың  дифузиялық 

қабатын түзеді. Электр өрісінің нәтижесінде, мысалы, электрфорез 

құбылысында,  мицелла  коллоидтық  бөлшек  пен  дифузиялық 

қабаттың  аралығында  екіге  «жарылады»,  оны  жылжу  (сырғу) 

жазықтығы, иә жылжу шекарасы деп атайды. 

Мицелланың  құрылысын  жазуға  ыңғайлы  формула  түрінде  де 

көрсетуге  болады.  Мысалы,  AgJ  зольінің  мицеллааралық 

сұйықтықта KJ болған кездегі құрылысының формуласын былайша 

көрсетуге болады: 

 

 

K

K

n

nJ

AgJ

m

x

}

x

{

жүктеу/скачать 3,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: