Мұрат Мөңкеұлы (1843–1906) Мұрат Мөңкеұлы – ақын, жырау. Қазіргі Аты
рау облысы Қызылқоға ауданы Қарабау ауылын
да дүниеге келген. Жасынан жетім қалып, ағасы
Матайдың қолында тәрбиеленген. Ауыл молдасы
нан білім алған. Есет би мен Абыл ақыннан өнеге
алып, өзі Мұрын жырау Сеңгірбайұлына ұс таздық
еткен. Мұрат Мөңкеұлы 17 жасында Жыл қышы,
20 жасында бала Ораз, 25інде Жас ке лең, Жан
толы, Шолпан, Тыныштық сынды ақындар мен
айтысып, жеңіп шыққан. Ол өзінің өжет мі незі,
қағытпаға жүйріктігі, тапқырлығымен әр дайым
жеңіске жеткен.
Мұрат Мөңкеұлы елінің тәуелсіздігін аңсап,
бодандыққа қарсы жыр толғады. Ресей отарлаушыларына қарсы жыр
толғаған қазақ ақындарының «Зар заман» деп аталатын әдебиеттегі та
рихи кезең өкілі.
Атақонысы отарлаушының талауына түскеніне налыған ақын өзі
туыпөскен даланың кешегі күнін сағынышпен еске алған. Оның:
Әуелі жеңіп орыс Еділді алды,
Сарытау, Аштарханның жерін алды...
Тамамы су мен нуды орыс ұстап,
Қазақтың мұнан жұтап шалынғаны,
* * *
