Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Эгоцентрлік рӛлдер
| Цроцедуралық
рӛлдер топтағы мәселелерді шешуде кӛмектеседі. Олардың ішінде: ■ диспетчер — кез келген талқылау тҥпкілікті нәтижеге жету ҥшін, нормативтік-қҧқықтық актілерді қадағалап, топтың алдына қойылған тапсырмаға қатысты прогреске мониторинг жҥргізу ҥшін дҧрыс топқа «еңбек бӛлінісін» енгізуге ықпал етеді; ■ хаттамашы — топ әзірлеген барлық нәрселерді жазуға тырысады, себебі ол шешімдер қабылдау процедурасы хаттамаларын жҥргізеді; ■ сақтаушы — талқылауға қатысатын барлық адамдар ҥшін тең мҥмкіндіктерді бақылайды. Ауызша емес сигналдарды талдайды және олардың негізінде топтың бір немесе басқа мҥшелерімен сӛйлеуді ҧсынады. следит за равноправием возможностей каждого при участии в дискуссии.. Эгоцентрлік рӛлдер топтық мақсаттарға зиян келтіре отырып, жеке қажеттіліктерге және міндеттерге зейінді шоғырландырады. Олардың ішінде: ■ агрессор — топтық бастамаларға қарсы тҧрады, топта болып жатқан оқиғалардың маңыздылығын кҥмәнға келтіреді. Ол ӛз мәртебесін жоғарылатуға, барлық нәрсені сынап, басқаларды 206 сынап, басқа адамдардың жеке қасиеттері мен мәртебесін жоғалтуға тырысады. Жеке мақсаттар топтық мақсаттарға қайшы келсе, ол бірінші ге ӛз қалауын білдіреді; ■ танылуды іздеуші — топта не болғанына қарамастан, ӛзіне назар аударуға тырысады, ӛз қызметтерін еске салады, осы мақсаттарға қолайлы барлық жағдайларда ӛздерінің қабілеттерін және мҥмкіндіктерін кӛрсетеді. Әрқашан назар аудару орталығы болуға, танылым және мадақтауға ҧмтылады ; ■ монополист — ҥнемі сӛйлейді, басқалардың сӛйлеуіне жиі кедергі жасайды, топтағы кӛшбасшы ҧстанымын алуға ҧмтылады, ӛз пікірін қалыптастырады, басқа қатысушыларды басқаруға тырысады; ■ қатыссыз — Топта жҧмыс істеуді болдырмайды, топтық бастамаларды қолдамайды, сыртта болуға тырысады. Ӛзі ҥшін қауіпті әрекет пен жағдаяттардан және пікірлер шиеленісінен қашқақтайды. Жауап бермеуді немесе жауапсыз жауап беруді қалайды. ■ әзілқой —ақымақтық жасайды, ӛзгелердің кӛңілін ӛзіне аударуға тырысып, бәрін әзілге айналдырады. Белгілі бір жағдайда ӛз мақсаттарына жету ҥшін, ӛзара әрекеттесуге қатысушылар, белгілі бір рӛлдерді атқарумен қатар, тиісті позицияларын қалыптастырады. Осы тҧрғыдан алғанда, адамның ӛзара қарым- қатынасы болжанады: ■ басқа ҧстаным бойынша позицияны таңдау, серіктестердің позицияларына психологиялық қосу, олардың кҥшін тексеру; ■ ауызша және вербалды емес коммуникация қҧралдарын пайдалану арқылы алынған позицияны тіркеу. Психологиялық әдебиетте әріптеске ҥш тҥрлі жанасу бар: Жоғарыдан жанасу — мысалы, ауызша «сен», «балам» немесе ауызша емес - иықта қағу, жоғарыдан тӛмен қарау және т.б. сияқты ересек адамды кей де қорлайтын ҥйрету, айыптау, жазғыру, кеңес беру, ҥндеу сияқты болып кӛрінуі мҥмкін. Тӛменнен жанасу — бағынудың ҧстанымын білдіреді және мінез- қҧлықтың стереотиптерін белгілейді. Бҧл жағдайда адам әлдеқайда кҥшті серіктеске бейімделеді, алға қарай шығады, басын тӛмендетеді және т.б. Екі жақтың теңдігі позициясы — ауызша және ауызша емес мінез- қҧлық нысандарын қамтиды: әңгімелесушінің кӛзіне байыпты қарау, сезім мен ҥміттің ашық кӛрінісі, негізделген мәлімдемелер ӛз тарапына сыни ескертулерді тыңдауға дайын екендігін кӛрсетеді. Әлеуметтік әріптестікте әрекеттесудің рӛлі мен серіктестіктің кеңейтілуіне қосылудан басқа, әртҥрлі әсерлер пайдаланылады: ■ қарама-қайшылық әсері — жағдайға байланысты |