Оқулық "Білім беруді дамытудың федералдық институты" Федералдық мемлекеттік автономдық мекемесі "

15.13 сурет. Құлаған доғасы бар 
жазғыш құрылымының сызбасы: 
1 — айналмалы жұдырықша; 2 — құлаған 
доға; 3 — магнитэлектрлі өлшеу механизмі; 4 
— бағыт; 5 — өлшеуіш; 6 — бояғыш лента; 7 
—үшкір шығарылым; 8 — диаграмма қағазы ; 
9 — айналмалы валик 
 
 
 
 
 
о 
 
 
 
 уақыттың  өзгеруіне  сəйкес  көрсеткі  ауытқуларын  белгілейді.  Доға 
құлауының  кезеңділігі  жəне  көрсеткішінің  қысымы  айналдыратын 
шұңқырмен  белгіленеді  1.  Жазу  нүктелерінің  аралығы  диаграмма 
қағазының  жылдамдығын  орнату  арқылы  анықталады,  ол  əртүрлі 
болуы    мүмкін,  мысалы,  1-ден  60  сек.  Тіркеу  қағидасы  жоғары 
сезімтал  өлшеу  механизмдерін  пайдалануға  мүмкіндік  береді. 
Мұндай  тіркеуіштер  көп  арналы  жазба  үшін  жасалады,  онда 
көптеген  түсті  тас  лентасы  өлшеу  нүктесін  (арна)  ауыстырып 
автоматты түрде ауысады жəне əр қисық өз түсімен жазылады. 
Өлшеу механизмі мен үзіліссіз жазу құрылғысы бар тіркеуіштері 
көрсеткі  капиллярлы  қаламмен  жабдықталған,  ол  диаграмма 
қағазына  үнемі  басылады.  Қалам  құтыдан  сиямен  беріледі.  Жол 
жазбасының  ұзындығы  4500  м-ге  жетуі  мүмкін  жəне  қағаз 
қозғалысы жылдамдығы 20-дан 3,600 мм / сағ дейін болады 
Тіркеу  механизмінің  барабанындағы  қағаз  диаграммасының 
таспаларынан  басқа,  жазба    дөңгелек  диаграмма  таспаларында 
орындалады  (15.14-сурет).  Диаграмма  таспада  қағаздың  бағытына 
перпендикулярлы  сызықтары  тік  бұрышты  тор  көрінеді,  құралдың 
көлемді  бөлімдеріне  сəйкес  келеді  жəне  осы  бағытта  параллель 
сызықтар  уақытша  өлшеуішті    құрайды.  Дөңгелек  диаграммадағы 
таспаларда  тор  полярлық  координаттарда  қолданылады.  Әрине, 
жазғыш тіркелу диаграммасын осы немесе басқа түріне бейімдейді. 
Қағазды  үнемдеу  тұрақты  электр  қозғалтқышымен  жүзеге 
асырылады.  Жылдамдықты  кезеңді  түрде  ауыстыруға  болады. 
Жылдам  магнитофондар  қозғалыстағы  қағаз  жылдамдығы  1  м-ден 
50  м  /  с-қа  дейін,  жылдамдығы  1  м  /  с-тан  кем  емес.  Осылайша, 
суретте  көрсетілген  дөңгелек  диаграмма  парағы.  15.14  суретте 
көрсетілгендей  , b 360 ° / 24 сағат айналу жылдамдығына арналған, 
бұл ең төмен жылдамдық шегі емес. 
 
1
 Мұндай тіркеуіштер  кейде тіркеуіштің сезімталдығын 
арттыратын күшейткіштерді өлшейді. 
 
311 

 
б 
15.14 сурет . Өзін-өзі жазу құрылғысында қолданылатын диаграмма 
қағаздарының үлгілері: 
а — диаграмма таспасы; б - дөңгелек диаграмма таспасы 
)
( y
f
x
e

  пішінінің  тəуелділіктерін  автоматты  түрде  тіркеу 
үшін,  y  -  басқа  мəннің  функциясы,  координаталық  жазғыштар 
қолданылады.  Мұндай  жазу  құрылғысы  жазбаша  органды 
басқаратын  жəне  стационарлы  қағаздың  беті  бойынша  x
e
  жəне  y 
кіріс дабылдарына сəйкес  
 
312 

жылжытатын  екі  өтемақы  өлшеу  жүйесімен  жабдықталған.  Жазу 
органының  қозғалыс  жылдамдығы  0,2  м  /  с.  Егер  y=f(t)  жəне 
жазғышта    қағаз  таспаны  жылжыту  мүмкіндігі  болса,  онда  үшінші 
координат уақытын тіркеуге болады, яғни, функциясы  y=f(t). 
Жоғарыда аталған жазғыштардың көмегімен қарапайым қағазда 
функционалдық шамалардың графиктерін тіркеумен қатар,  қағазда 
осциллографтар  -  электронды  сəуле  жəне  жарық  сəулесі    арқылы 
жазуы мүмкін. 
Электронды-сəулелі  осциллографтардың  көптеген  түрлері  ЭЛT 
экранынан  суреттерді  суретке  түсіруге  арналған  тіркемелермен 
жабдықталған.  Жарық  сəулесі  осциллографтың  негізні  -  бұл 
кездейсоқ  гальванометр  құрайды  (ток  немесе  кернеу  өлшенген 
жағдайда  -  магнитті  электр  тетігі  жəне  қуатты  өлшеу  үшін 
электродинамикалық  механизм).  Жақтау  гальванометрі  бір-
жиектелген рамамен магнитті электр тетігі түрінде жасалған болса, 
онда  мұндай  осциллограф  цикл  деп  аталады.  Ол  салыстырмалы 
төмен  сезгіштігімен  жəне  үлкен  кіріс  тоғымен  (кадрдың  толық 
ауытқуы үшін 50 мА дейін) сипатталады жəне жылдам үдерістердің 
(тербелістердің  табиғи  жиілігі  15  кГц  жетеді)  жазу  мүмкіндігін 
береді.  Механизмнің  жоғарғы  бөлігі  (кадр)  фото  сезгіш  қағаздағы 
күшкіне көздің нұрын көрсететін айнамен жабдықталған. 
 

жүктеу/скачать 4,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: