Оқулық "Білім беруді дамытудың федералды институты"

6 
 
 
 
КІРІСПЕ 
 
 
 
 
 
 
 
Физикалық химия - бҧл физика заңдары негізінде заттардың 
қҧрылымы мен химиялық тҥрленулерін тҥсіндіретін ғылым. Физикалық 
химияның негізгі міндеті химиялық реакциялардың заңдылықтарын 
уақытында зерделеу және әр тҥрлі сыртқы жағдайлар кезінде химиялық 
тепе-теңдікті орнату болып табылады, бҧл химиялық процессті оңтайлы 
тҥрде жҥргізуге мҥмкіндік береді. Химиялық қҧбылыстарды зерттеу ҥшін 
физикалық химия физиканың теориялық және тәжірибелік әдістерін және 
ӛз әдістерін пайдаланады. Молекуланы қҧрайтын бӛлшектердің 
қасиеттеріне негізделген кванттық-механикалық әдіс молекулалардың 
қасиеттерін және химиялық байланыс сипатын анықтауға мҥмкіндік 
береді. 
Термодинамиканың 
іргелі 
заңдарына 
негізделген 
термодинамикалық әдіс молекулалардың қҧрылымы мен процесстер 
механизмі туралы ақпаратты пайдаланбай, жҥйенің қасиеттерін 
нақтылауға мҥмкіндік береді. Статистикалық әдіс осы заттарды қҧрайтын 
бӛлшектердің қасиеттерінің негізінде заттардың қасиеттерін тҥсіндіреді. 
Кинетикалық әдіс химиялық реакциялардың жылдамдығын тҥрлі 
факторларға тәуелділігін зерттеу арқылы олардың механизмін қҧруға және 
химиялық процестердің теориясын жасауға мҥмкіндік береді. Жҥйелердің 
физикохимиялық талдауы жҥйенің қасиеттерінің қҧрамына және сыртқы 
жағдайларына тәуелділігін кӛрсетеді.
Физикалық химия - химиялық технологияның ғылыми негізін 
қҧрайтын іргетасы. Бҧл алдын ала белгіленген қасиеттері бар заттар жасау, 
ӛте таза заттар алу, жаңа энергия кӛздерін дамыту, әртҥрлі салалардың 
қалдықтарын тазалау мәселелерін шешуге мҥмкіндік береді. Физикалық 
химия биология мен биотехнологияны дамытуда маңызды рӛл атқарады.
Қоршаған ортаны қорғау, Дҥниежҥзілік мҧхит ресурстарын игеру, ғарыш 
кеңістігін жаулап алу физика-химиялық мәселелердің бірқатар 
мәселелерімен тікелей байланыстылығы. 
Физикалық химияның пайда болуы және оның ғылым ретінде 
анықталуы М.В. Ломоносовтың есімімен байланысты және XVIII 
ғасырдың ортасына жатады. Осы уақытқа дейін физика мен химия 
арасындағы ӛткір шекара болды, табиғаттың барлық қҧбылыстары 
физикалық және химиялық деп бӛлінді. Алайда, М.В. Ломоносов кӛп 

7
жағдайда бҧл екі ғылым арасындағы белгілі бір шекараны белгілеу мҥмкін 
емес екенін кӛрді. Ол, атап айтқанда, былай: «Физиканы білмейтін химик 
дәрігер бәрін сезіммен сезінуі керек адамға ҧқсайды» деп жазды Және бҧл 
екі ғылым бір-бірімен соншалық жақын, яғни біртҧас, сондықтан бір-
бірінсіз мҥлтіксіз кемшіліксіз болуы мҥмкін емес. 1752-1754 жылдары. 
М.В.Ломоносов Ғылым академиясының студенттеріне арналған «Шынайы 
физикалық химияға кіріспе» курсын оқыды. М.В.Ломоносов осы жаңа 
пәннің мазмҧны мен міндеттерінің анықтамасын берді: «Физикалық химия 
- бҧл ҧстанымдар мен тәжірибелер негізінде химиялық операция кезінде 
аралас денелердегі заттардың физикалық себептерін тҥсіндіретін ғылым». 
Дәрістермен қатар физикалық химия бойынша тәжірибелік жаттығулар 
ӛткізілді. Теориялық және тәжірибелік зерттеулер нәтижесінде М.В. 
Ломоносов осы уақытқа дейін ӛз мәнін жоғалтпаған кӛптеген жаңалықтар 
ашты. Алайда, М.В. Ломоносовтың идеялары ӛз ғасырынан да асып тҥсті, 
ал латын тілінде шығарылған туындыларын замандастары бағаламады.
Келесі ғасырда физикалық химия бӛлек ғылымға бӛлінбеді, 
«физикалық химия» термині қолданылмады, бірақ кӛптеген ірі физиктер 
мен химиктер физикалық химияға жатқызылуы керек зерттеулер жҥргізіп 
физикалық химияға жатқызылуы тиіс жаңалықтар ашты. М.В. 
Ломоносовтан кейін алғаш рет физикалық химияны оқытуды Н.Н. Бекетов 
бастады. Ол Харьков университетінде физикалық химия кафедрасын 
ҧйымдастырып, оны «физикалық және химиялық қасиеттердің қатынасы 
...» байланыстыратын ғылым ретінде анықтаған..». Н.Н. Бекетовтан соң 
Ресейдің басқа да университеттері физикалық химияны оқытуды 
жалғастырды: Ф.М. Флавицкий (Қазан, 1874 ж.), В. Оствальд (Юрьев, қазір 
Тарту, 1880), И.А. Каблуков (Мәскеу университеті, 1886). Физикалық және 
химиялық процесстердің бірлігі идеясы туралы тақырыпты Д.И. 
Менделеев теориялық химия курсында 1873-1874 ж.ж. Петербург 
университетінің студенттеріне оқыды.
1887 жылы Лейпциг университетінде физикалық химия 
кафедрасын және оқу зертханасын ҧйымдастырған, сондай физикалық 
химия бойынша бірінші ғылыми журнал шығарған физикалық химияның 
тәуелсіз ғылым және оқу пәні ретінде кӛрсетілгені ҥшін В. Оствальдтің 
қызметі маңызды. XIX ғасырдың аяғында Лейпциг университеті 
физикалық химияның даму орталығы болды. Қазіргі уақытта физикалық 
химия бірқатар батыс елдерінде қарқынды дамып келеді және тҥпкілікті 
тәуелсіз пәнге айналады. Бҧған ДЖ.У. Гиббс, Ван Хофф, С. Аррениус, 
В.Нннсть және басқалар ықпал етті.
XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында Ресейдегі 
физикалық химияның дамуы Н.С.Курнаков, Д.П. Коновалов, И.А. 
Каблуковтың жҧмысымен байланысты. ХХ ғасырдың басында. физикалық 
химия материя қҧрылымын, химиялық термодинамиканы, химиялық 
кинетиканы және электрохимияны зерттейтін ғылым ретінде анықталды.
ХХ ғасырда физикалық химия физиканың кӛрнекті жетістіктерін 

8
және соңғы тәжірибелік әдістерді қолдана отырып, жылдамырақ дамиды.
Физикалық химияны дамытуда ресейлік ғалымдардың еңбегі 
ҥлкен рӛл атқарды: химия бойынша Нобель сыйлығының лауреаты 
академик Н.Н. Семенов 1956 жылы академик А.Н.Фрумкин, П.А. Ре-
биндер, А.А. Баландин.
Коллоидтық химияның атауы грек тілінен шыққан. Ko ^ Aa - 
желім. Бҧл атау бҧрынғы коллоидтық химияның жеке ғылымға 
айналғанынан бҧрын пайда болды және оның зерттеу әдістері анықталды, 
сондықтан осы ғылымның тарихи қалыптасқан атауы қазір оның 
мазмҧнына сәйкес келмейді. Қазіргі уақытта «Коллоидтық химия» деген 
атаудың орнына «беткі қҧбылыстар мен дисперсиялық жҥйелерді» 
қолданған дҧрыс.
Міне осылай, дисперстік жҥйелердің химиясын және беткі 
қҧбылыстарды білу қазіргі заманғы технологияларды дамыту және жаңа 
буынның әртҥрлі материалдарын жасау ҥшін мол мҥмкіндіктер ашады.
П.А. Ребиндер, Н.П. Песков, Н. Н. Цурюпы, М.М. Дуйбинин, Ю.Г. 
Фролов және кӛптеген басқа ғалымдардың еңбектері зерттеудің осы 
салаларын дамытуға ҥлкен ҥлес қосқан. 

жүктеу/скачать 9,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: