Оқулық Қ.ӘБішев g è t э а І философия жоғары оқу орындары студенттері
Зерделіктің белгісі - біршама бытыраңкы формаларды әйтеуір бір иде-
жүктеу/скачать 8,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| Зерделіктің белгісі - біршама бытыраңкы формаларды әйтеуір бір иде-
ялык түт аст ыкка келтіру емес, адамның дүниемен байланысын үйлесімдікке келтіру, сондай үйлесімдікке жетелей алатын идеяны, мақсатты табу және соның негізіндегі түтастықты қүрау. Канттың түсінуінде зерде идеясы күндылық идеясымен барабар. Ал бүл зерде- ге тым кең мағына беру. Қүндылық объективтік түрғыдан жақсы да, жаман да бола беруі мүмкін. Оны кезіңде айтқанбыз. Ая зерделілік тек қана татымды қүндылыққа негізделуі тиіс. Әрбір дені сау адам- ның ойлауы барлық уақытта бүтін, түтас, бірак бәрі де бірдей зер- делілік дәрежеде емес. Зерделілік осы түрғыда адамның үйлесімді дамығандығы, оның абзалдығы. Дүниеге, ондағы әр нәрсеге, соның ішінде адамның озіне де бір өткінші кәдеге жарату түрғысынан катынас жасау әуелде зерделілік болып көрінсе (рационализм), заман өткен сайын зерделіліктен алы- стай берді. Яғни зерделілік (разумное) пен рационализм мазмүндары қарама-қарсы екі нәрсеге айнадцы. Бүрын мақсатқа жетудің қүралы болған нәрсе енді өзі бірден-бір түпкі мақсаттың орнып басты. Білім, техника адамның үстемдігінің қүдіретті қүралы болумен қатар, екінші жағынан адам өзінің табынатын, оның өзін бағындыра бастаған күшке үласты. Табиғатқа шексіз үстемдікке үмтылу байлықты және оған жетудің күралдарын адамның өзіне үстем етті. Сонымен бірге адам табигатты шексіз қүлазыту үстінде өзінің табиғи тіршілік көзін де қүртуға жақын келді. Акылға сыйымды, занды болып көрінген нәр- сенің өзі ақылға сыйымсыз, зерделілікке жат нәрсе екеңдігі айқын- далды. Мысалы, ядролық қарулары бірі-біріне қарай көзделіп қой- ылған жауыққан екі дүниенің арасындағы алапат соғыс жәй техника- лык бір тетіктің бүзылуынан-ақ басталып кетуі мүмкін еді. Мүны галымдар кезінде айтқан. Өзі жасаған, өзі игерген күштерге адам ие бола алмайтын жагдайға жетті. Сол сияқты ІІ-дүниежүзілік согыс кезінде фашистік Германия лагерьлерінде адамдарды жою рациона лизм принциптеріне күрылган онеркәсіпке айналган. Осы фактілерді 90 рационализмнің адамдық мүрат ретінде толық күйреуі деуге болады. Осы және басқа толып жатқан фактілердің негізінде адамдардың өзін зерделі жануарлар деп атауы, өрине, тым асығыстық болып көрінер. Бірақ олай деуге негіз болатыны - адамдардың копшілігінің сол дәре- жеде болуы емес, солай болуға мүмкіндігінің барлығы. Біз соны дә- лелдеуге тырыстық. жүктеу/скачать 8,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|