Оқулық Қ.ӘБішев g è t э а І философия жоғары оқу орындары студенттері
жүктеу/скачать 8,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| жанды гір ш іл іктің
өзін өзі жасауының қажетті фак- торлары. Сол сммқіы адамдар қоғамынан бүрынғы әрі одан тыс та- биғи факторлар да олар үш ін тек жағдай гана. Ол жағдайлар тікелей қоғам озгеруінің іш к і себептерін анықтай алмайды. Адамдар сол жағдайлардан өздсріпің қоғамдық болмысын оздері жасайды. Тарих дамуының түпкі орі ақыргы себептері сондықтан да адамдардың оздері. Сыртқы факторлардыц ықпалы қоғам дамуына қолайлы, не қолай- сыз болуы мүмкін, бірақ олар қоғамның тап сол қоғамдық ерекшелік туғыза алмайды. Адамдар қоғам дамуының бірден-бір себебі бола алмаса, олар тарихи процестің козғаушы күші, яғни субъектісі бола алмаған болар еді. Әр себептің озінен тыс себебі бар, сондықтан әр себептің арты- нан әрқашан тағы бір себепті іздеу керек деп ойлайтын үрдіс осы логикасынан танбаса адамның ғана емес, бүкіл әлемнің, табиғаттың бәрі де түтас алғанда өзіне өзі себеп бола алмайды деген түжырымға келеді. Келмеуі мүмкін емес. Оның ар жағында, әрине жаратушы түр. Ал ол - себептердің себебі. Акырғы себеп. “Өзінің себебі - өзі” (Causa sui). Яғни жаратушы идеясына келу үшін де жаңағы логикадан тану қажет. Яғни табиғи болмыстағы белгілі бір дербес процестің өзінің ішкі заңдылығы, сол зандылыктың тарихи қалыптасуы оның ішкі түтас- тығы, ішкі бірлігі. Бүкіл жанды тіршіліктің өзінің даму заңы бар. Осы ішкі түтастық оның нақты формаларыньщ түпкі себебі. Ол форма- лардың арақатынасында себептік - салдарлық байланыс, әрине, бар. Бірақ ол ішкі, түпкілікті себептіліктің, ішкі негізінің, яғни субстан- циясының сырткы коріну жолы.Бүл қүбылыстың себебі екінші қүбы- лыс болу - осы субстанцияға жататын қүбылыстардың барлығынын түпкі оз себебі озі екендігінің сыртқы белгісі. Себептілік субстанциясының, яғни болмыстың озіне өзі негіздел- гендігінің ақиқаты. жүктеу/скачать 8,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|