Оқулық физика 8 Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі ұсынған
жүктеу/скачать 0,98 Mb.
|
| Е
м = Е к + Е п ≠ сonst. 3. Механикалық энергияның сақталмауы оның түгел жоғалып кеткенін білдірмейді. «Сонда ол қайда кетеді?» деген сұрақ туындай- ды. Бұл сұрақтың дұрыс жауабын табу үшін қозғалыс түрлерін ажы- рата білуіміз керек. Физикада қозғалыстарды макроскопиялық денелердің механика- лық қозғалысы және микроскопиялық бөлшектердің жылулық қозғалысы деп екі түрге бөледі. Заттардың микроскопиялық бөл- шектерінің үздіксіз бейберекет қозғалысын жылулық қозғалыс деп атағанбыз. Жылулық қозғалысқа қатысатын бөлшектер де механи- калық қозғалысқа қатысатын денелер сияқты, кинетикалық және потенциалдық энергияларды иеленеді. Заттардың микроскопия- лық бөлшектерінің кинетикалық және потенциалдық энергияла- рының қосындысын дененің ішкі энергиясы деп атап, U әрпімен белгілегенбіз: U = E к + E п . Механикалық қозғалыс кезінде үйкеліс күштері салдарынан дене- лердің жылдамдықтары азайып, температураларының жоғарылай- тыны белгілі. Демек, олардың механикалық энергиялары да кемиді. Есесіне денелердің температурасы жоғарылайды. Ал температура- ның жоғарылауы дененің құрамындағы бөлшектердің жылдамдығын арттырып, оның ішкі энергиясын өсіреді. Ендеше, макроскопиялық денелердің механикалық энергиясы мүлдем жоғалып кетпейді, энер- гияның басқа түріне – микроскопиялық бөлшектердің ішкі энергия- сына түрленеді. 4. Физикада табиғат құбылыстарын қарастырғанда механикалық энергия (белгіленуі Е м ) және ішкі энергия (белгіленуі U) ұғымдары- мен қатар, толық энергия (белгіленуі Е) деген ұғым енгізіледі. Құбылыстарды тек механикалық көзқарас тұрғысы нан сипаттайтын болсақ, көптеген қайшылықтарға душар боламыз. Солардың бірі – жылулық процестерді ескермеген жағдайда механикалық энергияның Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 43
әлемнің механикалық көрінісінің шектеулі екендігін көрсетеді. Физиканың дамуы бары- сында механикалық құбылыстарға қоса жылулық құбылыстарды да қарастыратын әлемнің молекулалық-термодинамикалық көрінісі қалыптасты. Бұл көзқарас бойынша табиғаттың әмбебап іргелі заң- дарының бірі энергияның сақталу заңы былайша тұжырымдалады: жүктеу/скачать 0,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|