Кеплердің бірінші заңы қалай тұжырымдалады? 2

69
ПРОЕКТ
1. Күнді толық бір айналып шығу үшін Уранға 84 жыл қажет. Ол Күннен 
Жермен салыстырғанда неше есе алыс орналасқан?
2. Юпитердің үлкен жартыөсі 5 а.б. Оның Күнді айналу периоды неше 
жыл?
3. Марс орбитасының үлкен жартыөсі 1,5 а.б. Оның Күнді айналу перио-
ды қандай?
1. Жұлдыздар бізге бірдей қашықтықта орналасқандай болып көрі-
неді. Ең жақын деген жұлдыздың жарығы бізге тек 4,3 жылда жетеді. 
Ал алысырақ орналасқан жұлдыздардың жарығы бізге миллиондаған 
жылдардан кейін жетеді. Сондықтан алыс қашықтықтағы жұлдыздардың 
Жерден қашықтықтарын есептеу оңайға соқпайды. Дегенмен Жерге бір-
шама жақын аспан денелеріне, соның ішінде, Күн жүйесінің денелері 
мен кейбір таяу жұлдыздарға дейінгі қашықтықты бір-бірінен алшақ екі 
орыннан бақылау арқылы анықтауға болады. Бұл тәсіл астрономияда 
параллакс тәсілі
деп аталады. Бақылау нүктесінің орны ауыстырылған 
кезде қарастырылатын дененің орнының өзгеруі 
параллакстық ығысу
деп аталады.
С
денесін 
А
және 
В
нүктелерінен қарас-
тырайық (сурет 2.18). Оның аспан сферасын-
дағы проекциялары 
С
1
және 
С
2
нүктелерімен 
анықталсын. Онда 
С
денесін екі нүктеден қа-
растырған кездегі параллакстық ығысу 

бұ-
рышымен өлшенеді. Бұл бұрыш 
параллакс
, ал 
АВ
кесіндісі 
базис 
деп аталады. Күн жүйесінің 
денелеріне дейінгі қашықтықты анықтағанда, 
базис ретінде Жер радиусы алынады.
Шынында да, Жердің тәуліктік айналысы кезінде бақылаушы Жер 
центріне қатысты бірде оның бір жағында, бірде екінші жағында болады. 
Осының салдарынан Күн жүйесі денелерінің аспан сферасындағы ба-
қыланатын орны біршама өзгереді. Бұған сурет 2.19 бойынша көз жет-
кізуге болады. Аспан денесінен қарағанда көру бағытына перпендикуляр 
орналасқан Жер радиусы көрінетін бұрыш 
р
көкжиектік параллакс
деп 

жүктеу/скачать 5,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: