механиканың кері есебі деп аталатын
зерттеу әді- сін қолданды.
Механиканың негізгі есебінде дененің
массасы мен оған
әрекет ететін
күш және уақыттың кез
келген мезетіндегі
жылдамдық арқы-
лы дененің қозғалыс күйі (координа-
талары) анықталады. Ал механика-
ның кері есебінде дененің массасы және қалай қозғалатыны (жылдамды-
ғы мен координатасы) белгілі болса, оған әрекет ететін күшті табады.
Т. Брагенің де, И. Кеплердің де және басқа ғалымдардың да зерттеулері
планеталардың қалай қозғалатыны жөнінде Ньютонға мол ақпарат берді.
Сөйтіп, ол планеталардың қалай қозғалатынын біле отырып, оларға
әрекет ететін күшті механиканың кері есебін шешу арқылы анықтады.
Бүкіләлемдік тартылыс күші деп аталған бұл күш мына тамаша фор-
муламен өрнектеледі:
F G m m R =
1
2
2
·
.
(3.7)
Бұл формуладағы:
F –
гравитациялық тартылыс күші деп те атала-
ды;
m 1
және
m 2
– әрекеттесетін денелердің массалары;
R – денелердің
арақашықтығы;
G – гравитациялық тұрақты деп аталатын коэффициент.
Физика тарихына
Бүкіләлемдік тартылыс заңы деген атаумен енген
бұл заң былайша тұжырымдалады:
Екі дене бір-біріне массаларының көбейтіндісіне тура пропоцио- нал, ал арақашықтықтарының квадратына кері пропорционал күш- пен тартылады. F 1
F 2
m 1
m 2
r Сурет 3.28. Гравитациялық
тартылыс күштері
99
ПРОЕКТ
3. Ауырлық күші (
F а =
mg ) гравитациялық тартылыс күшінің
F G m m R =
1
2
2
салдары болып табылады. Расында да, массасы
