ОҚулық г • г ! Л иіі нитп І • 'эдь щ щ 0щ ш я09*Я0*ащ яц ілюршііи т. ~ • « 4 ш атмніу. Г»

бойынша  тнянакты  баланс  жасау,  энергоресурстардың  негізгі 
тұтынушыларын  жэне  тнімсіз  шығынның  «ошақтарын»  анықтау; 
қажетті сынактар жэне аспаптық өлшемдерді өткізу.
-  Энергия үнемдеу жобаларын жэне іс-шараларды жасау. Оларды 
енгізудің  техникалық  жэне  экономикалық  тиімділігін  анықтау. 
Кэсіпорынның Энергия үнемдеу бағдарламасын қалыптастыру;
-   Кәсіпорынның  энергетикалық  тексеру  мен  энергетикалық 
паспорты 
бойынша 
есеп 
толтыру. 
Жүмыс 
нэтижелерін
презентациялау.
Қүрьшымдық  түрғыдан  Энергия  үнемдеу  бағдарламасы  келесі 
тараулардан  түрады:  жалпы  белім,  нормативті-қүқықтық  база, 
энергия  үнемдеудің  негізгі  бағыттарының  тізімі,  бағдарламалық
блок, ақпараттық-танымдық блок жэне ұсыныстар.
Бірінші  тарауда  бағдарламаның  мақсаттары  мен  міндеттері,
күтілетін  нәтижелер,  кұру  жэне  басқарудың  негізгі  принциптері
тұжырымдалған,  сондай-ақ  кәсіпорынның  энергияны  үнемдеуінің
басқару сұлбасы келпрілген.
Энергия 
үнемдеу 
бойынша 
шараларды 
қаржыландыру
құралдарының 
қайтымдьшық 
принципіне, 
өндірушілерді, 
тұтынушы л арды, 
энергияны 
жеткізушілерді, 
сондай-ақ 
энергия  үнемдеудін  практикалық  мэселелерімен  айналысатын 
компанияларды ынталандыруға баса назар аударылады.
Нормативті-кұкыктық  базада  бағдарламаны  жасау  кезінде 
ескерілуі  тиіс  нормативті-кұкыктық  актілердің  бірінші  кезектегі
тізімі қарастырылған.
Энергия үнемдеу бағдарламасының бірінші бөлігі -   бағдарлама-
лық  блок,  оған  ұйымдастырушылық-техникалык  шаралар,  энергия 
үнемдеу  саласындағы  жобалық-конструкторлык  жэне  ғылыми- 
зертгеу  жұмыстарының  тізімі,  сондай-ак  жоғары  энергетикалық 
тиімділіктің  демонстрациялык  аймағын  құрудың  бірінші  кезектегі
объектілеріиің тізімі кіреді.
Бағдарламалык блокты кұрудын басты ерекшелігі оның негізінде
Энергия үнемдеудің жэне кэсіпорынның Энергия үнемдеу бағытын
тиімдеу  негізінде  жьшдық  нақгьшанған  бағдарламасын  жасаудың
мүмкіндігі болып табылады. 
,  ,
Ақпараттык-танымдық  блокта  осы 
эрекетгің  непзгі ^  екі
түрі  қамтылған:  энергия  үнемдеу  бойынша  барлық  деңгеидегі
мамандарды дайындау жэне қайта даярлау, энергия үнемдеу идеясын
насихаттау.
237

Энергия үнемдеу бағдарламасының негізгі принциптері:
— шығару  жэне  өндіріс  көлемін  арттыруға  қарағанда  отын  жэне 
энерғияны пайдалану тиімділіғін арттырудың артыкшылығы;
-   отын  жэне  энергияны  тұтынушылар,  жеткізушілер  мен
өндірушілердің мүдделерінің үйлестігі;
— отын  жэне  энергияны  шығару,  өндірісі,  өңдеу,  тасымалдау 
жэне пайдаланудың экологиялыкталаптарын орындауды қамтамасыз
етудің бірінші кезектілігі;
— өндіретін немесе өздері жүмсайтын энергетикалық ресурстарды 
заңды  түлғалардың  есепке  алуының,  сондай-ақ  жеке  түлғалардын 
алатын энергетикалық ресурстарын есепке алудың міндеттілігі;
-  
отын-энергияны 
түтынатын, 
энергия 
үнемдеу 
жэне 
диагностикалық 
жабдықтардың, 
материалдардың, 
конструк- 
циялардың, 
көлік 
қүралдарының, 
сондай-ақ 
энергетикалық
ресурстардың сертификациясы;
— энергетикалық ресурстардың өндірушілері мен жеткізушіле- 
рінің үтымды технологияларды пайдалануға деген қызығушьшығы;
—  өзіндік 
каражат 
есебінен 
немесе 
қайтымды 
негізде
бағдарламаның шараларын жүзеге асыру.
Кәсіпорынның  энергия  үнемдеу  бағдарламасьшың  негізгі
мақсаттары болып табылады:
-   кәсіпорын  өнімінің  бірлігіне  энергетикалық  ресурстарды
пайдаланудың тиімділігін арттыру;
-   отын,  жылу  және  электр  энергиясына  төлемдерді  кысқарту
есебінен қаржылық жүктемені азайту;
-   кәсіпорынның  қаржылық  жағдайын  энергоресурстар  үшін 
төлемді  қысқарту  есебінен  жақсарту,  сэйкесінше,  облыс  бюджетін 
салықгық түсімдермен қосымша толтыру.
Бағдарламаның  мақсатына  ұтымды  технологияларды  ендіру 
жэне  өндірістің  тиімді  қаржылық-экономикалық  механизмдерін 
жасау, энергетикалық ресурстарды тасымалдау мен тұтыну, энергия 
үнемдеу  бойынша  шараларды  өткізу,  есепке  алу  жүйесін  енгізу 
арқылы қол жеткізіледі.
18.4 Энерғоресурстарды бақылау және есепке алаты н қүралдар
Нарықтық  қатынастардың  дамуы  энергияларды  жэне  ресурс- 
тардың  барлық  түрін  оңтайлы  пайдалану  қажеттілігін,  өндірістің
238

ғылыми-техникалық  жэне  ұйымдастырушылық  деңгейін  эконо- 
миканың  барлық  саласында  арттыру,  сондай-ақ  біліктілігі  жоғары 
кадрларды дайындау, материалдық техникалық, минералдық шикізат, 
өндірістік  базаны  жэне  ғылыми  элеуетгерді  арттыру  қажетгілігін
көрсетеді.
Ресурс жинау оның сапалық параметрлеріне зиян келтірусіз жэне 
өндірістің  абсолютті  көлемін  арттырусыз,  өнімнің  материал  жэне 
энергия сыйымдылығын азайтудың негізі болып табылатынын айта
кету керек [16,17,24,41].
Магистралды,  пәтерішілік  жылу  желілерінде,  жылу  пункт- 
терінде,  түрлі  модификациялы  жэне  эр  жылдарда  салынған 
үйлердін  ішіндегі  жылу энергиясын  жоғалту  орташа алғанда  25- 
тен  50% дейін  ауытқып түрады.  Сумен жабдықтау жүйелеріндегі 
суық  жэне  ыстық  судың  жэне  жылытудың  үйішілік  желілердің 
қанағаттанғысыз  жай-күйіне  қарай  айтарлықтай  шығындарының 
орын  алуы  ееркше  назар  аударуды  қажет  етеді.  Электрлік 
сүлбалардың  жетілмегендігі  мен  электр  энергиясының  көптеген 
тұтынушыларының  электр  шаруашылығының  қанағаттанғысыз 
жай-күйінен  электр  энергиясының  шығындары  да  көңіл  көн-
шітпейді.
Жылу  жэне  энергиямен  жабдықгау  жүйелерін  жетілдіру  мен
дамытудағы негізгі бағыттары деп санауға болады:
-   энергиямен 
жабдықтау 
жүйелерін 
орталықгандырудың
дәрежесін масатты түрде оңтайландыру;
-  жылу жэне энергиямен жабдықгау жүйесінің сұлбаларын жэне
жабдықгарын жетілдіру, сондай-ақ энергияның өзіндік құнын азайту
мақсатында оларды пайдалану деңгейін;
-   осындай  жүйелерді  автоматы  жэне  қолмен  ретгеу  жүиесін
ентізу,  оларды  өлшейтін  жэне  реттейтін  приборлы  жэне  арматура-
лық аппаратурамен жабдықгау.
Элекгр  энергиясы  мен  энергия  тасымалдағыштардың  шы-
ғындарын есепке алу жүйесі жеке кэсіпорын үшін автономды түрде 
жэне есепке алу мен бақьшаудың көп деңгейлі жүйесінің бір  бөліп
Ш
,
ретінде орындалуы мүмкін.
Энергия  үнемдеу  бойынша  кез  келген  шаралардан  түсетін
тиімділікті  нақгы  есепке  алусыз  бағалау  мүмкін  емес,  сондықган 
энергия үнемдеудегі бірінші маңызды бағыт есепке алу құралдарын 
орнату  болып  табылады.  Бұл  аксиома.  Әрине,  тұрғындардың 
көпшілік  бөлігі  ақшаларыньщ  кран  арқылы  канализацияга  ағып
239

кететінін, ал жылытылмаған терезе аркылы -  желге  кететінін  білсе, 
өздерінің  отбасылық  бюджетін  үнемдейтін  болады,  яғни  мемлекет
теүнемдейді. 
и 
і
Түрғын үйге жылуды берудегі жылуды есептегіш күрал қалыпты
қүбылысқа  айналған.  Алайда  тәжірибе  көрсеткендей,  оның  да
қатардағы түрғындарды қандай да бір үнемдеуге ынталандырмайды,
өйткені  нақгы  экономикалық эффект солардан  байқалмаиды.  Яғни,
энергоресурстарды есепке алудың пэтерлік жеке құралдары қажет .
Өкінішке  орай,  қазіргі  тұрғын  үйлерде  әр  пәтердегі  бірнеше
тік  бағаналы  құбырлары  бар  ғимаратты  жылытудың  вертикалды
тартпасы  қолданылады,  сол  тұрған  кезде  есепке  алудың  дербес
құралдарын  орнату  мүмкін  емес.  Жобалаушылар  мен  құрылысшы-
лар  есепке  алудың  құралдарьга  орнату  құрылыстың  айтарлықтай
қымбаттауына әкеп соғады деп санайды.
Бірақ  елдегі  іүрғын  үй-коммуналды  шаруашылықтың  қазіргі 
мардымсыз  жай-күйін,  энергоресурстар  тарифының  үдайы  өсуін 
ескеріп,  жақын  болашақга тұрғындардың коммуналды  қызметтерді 
100% төлеуіне ауысуы мықты аргумент болып көрінбейді. Сонымен 
қатар, қазірдің өзінде нарықта барлық су- жэне  энергоресурстардың 
пәтерлік  есепке  алудың  көпфункңионалды  құралдары  бар  жэне 
бұндай құралдардың бағасы жаңа салынып жатқан тұрғын үйлердегі
1  ш.м. құнынан төмен.
Тұрғын үй-коммуналды шаруашылық.
ЖЭР 
(жылуэнергоресурстар) 
пайдаланудың 
тиімділігін 
а р т т ы р у д ы ң  
жэне  энергия  үнемдеу  потенңиалын  тұрғын-үй 
коммуналды  шаруашылығында жүзеге асырудың негізгі  бағыттары
болып табылады: 
'о . 
. ■
 > г
-   үнемсіз  қазандықтардың  жүктемесін  басқа  қазандықтарға
ауыстырып, оларды жою;
-   қуаттылығы  шағын  қазандыктардың  құрылысымен  жылумен
жабдықтау жүйесін децентрализациялау;
-   үнемсіз  қазандықтарды  барынша  тиімдісіне  ауыстыру,  бу 
қазандықтарын  жұмыстың  су  жылытатын  режиміне  ауыстьфу, 
қыздыру  қабатын  қақган  жэне  күйеден  тазартудың  үнемді 
жэне  қауіпсіз  тәсілдерін  қолданумен,  реагентсіз  моноблокты  су 
дайындайтын  қондырғыларды  ендірумен,  қазандықтарды  мазутган 
газға  ауыстыру  арқьшы,  коммуналды  қазандықгардың  жұмысы
тнімділігін арттыру;
-  қазандықгарды отынның жергілікті түріне ауыстыру;
240

-  қазандыктарда электр генерациялаитын жабдықтарады орнату;
-  жылу желілерін алдын ала оқшауланған құбырлармен төсеу;
-   қазандықгарды,  жылу  желілерін,  автоматтандыру  жэне 
диспетчерлеудің кешенді жүйесін енгізу;
-  тұрғын үй жэне коғамдық ғимараттардың жылулығын қалпына 
келтіру;
-   ресурстардың  шығынын  есепке  алу,  бақылау  жэне  реттеу 
қүралдарын  енгізу,  пэтерлер  мен  түрғын  үйлерді  ыстық,  суық  су 
және газды есептеуТсүралдарымен жабдықгау;
-  автомобилді қалалық коммуналды көлікті газға ауыстыру; 
Бірінші кезекте түрған шаралар :
-  жылу желілерін алдын ала окшауланған қүбырлармен төсеу;
-   үзын  жылутрассаларды  жою,  қуаттылығы  шағын  қазан- 
дықгардың  құрылысымен  жылумен  жабдыкгау  жүйесін  децен-
трализациялау;
-  ПӘК төменгі казандарды барынша үнемдісіне ауыстыру;
-  қазандарды жұмыстың су жылытатын режиміне ауыстыру;
-   АБЖ,  казандыктарды,  жылу  желілерін,  диспетчерлеуді  жэне
мониторингін енгізу;
-  сырткы жарыктандыру желілерін диспетчерлеу;
-  сырткы жарыктандыру желілерін енгізу;
-   калаларды  сумен  жабдыкгау  жэне  суды  бұруының  АБЖ
жүйелерін енгізу;
-  ЖЭР тұтынуды реттеу жэне есептеу құралдарын енгізу .
Энергияны үнемдеудің негізгі багыттары
Жылу  техникасындағы,  жылу  энергетикасындағы  жэне  жылу 
технологияларындағы  энергияны  үнемдеуді  негізгі  бірнеше  бағыт 
бойынша бағдарлау кажет: электрмен жабдыктау жүйелерінде, жылу 
алмасу  мәселелерінде,  жылу  генерациялайтын  қондырғыларда, 
қазандықтар  мен  жылу  желілерінде,  жылу  технологияларында, 
ғимараттар  мен  кұрылыста,  сондай*ақ  екінші  ресурстарды  және
энергиянын балама көздерін пайдалану арқылы.
Электрмен  жабдықгау  жүйелеріндегі  энергияны  үнемдеуге 
жарықтандыру  жүйесі,  электротехника  жэне  электроника,  электр 
желілері,  электр  машиналары  мен  аппараттары.  өнеркэсіптік 
кәсіпорындардың  жэне  тұрғын  үй-коммуналды  шаруашылык 
нысаналарының  жабдыктары  мен  кұбырларын  электрохимиялык
қорғау жүйелері кіреді.
Электр  энергиясын  үнемдеу  мәселесі  көп  жоспарлы  жэне
241

минималды  ықтималды  энергетикалық  шығындардағы  барлық
өндірістік  қуаттылықгы  максималды  ұтымды  паидалану  үшін 
стратегиялық  қадам  керек.  Электр  энергиясын  үнемдеу  амалдары 
электроэнергиясы  шығынын  азаитуға  бағытталған  энергияны 
жинақтайтын 
технологияларды 
пайдалануға 
негізделген. 
Жабдықгардың  жұмысы  кезінде  шығынды  азайтуға  мүмкіндік 
беретін  қүрылғылар  саны  аз  емес,  солардың  ішіндегі  негізгісі
конденсаторлы  қүрылғылар  жэне  жиілікті-реттелетін  жетектер
болып табылады.
Жылу  алмасу  мәселесіндегі  энергияны  үнемдеу  жылу  өткізгіш-
тік,  конвективті,  сэулелі  жэне  күрделі  жылу  алмасу  заңдарына 
негізделеді. 
• •• •"
Жылутехника  —  табиғи  көздер  энергиясының  жылу,  меха- 
никалық  жэне  электр  энергиясына  түрленуінің  теориясын  жэне 
техникалық  қүралдарын,  сондай-ақ  жылыту,  желдету,  ыстық 
сумен  өн еркэсіп тің   ж эне  технологиялы қ  қаж еттіліктерін 
қам там асы з  ету  үшін  жылуды  пайдалану  теориясы  мен
қүралдарын зертттейтін білім саласы.
Энергияны  үнемдеу  жылу  алмасу  аппараттарындағы,  түрлі 
шектегі  жағдайларда  стаңионарлы  жэне  стаңионарлы  емес  жылу 
өткізгіштердегі,  ішкі  жылу  бөлудегі  жэне  сүзгінің  болуында, 
жылу  мен  газ  арасындағы  сәулелену  мен  жылу  алмасу,  қайнау 
жэне  конденсаңиямен  жылу  берілісінің  қарқындылығы  мэселесін
қарастырады.
Қүбырлардың  оқшаулауының  жай-күйін  жедел  қашықтан  бақы- 
лау  (ЖҚБ)  жүйесімен  жабдықтағанда,  конструкңияның  сенімділігі 
арта түседі. Қазіргі кезде, Астанада пенополиуретанды оқшаулағыш 
жүйесі жоқ жаңа құбырлар ЖҚБ пайдалануға жіберілмейді.
Жылудың 
энергиясының 
басқа 
түрлеріне 
жэне 
жылу 
алмасуға  түрленуінің  заңдарын  білу  эртүрлі  жылу,  жылу 
генерациялайтын  жэне  жылу  технологиялық  қондырғылардың, 
жылу 
қозғалтқыштары  мен  қысымдауыштардың  жұмысының
негізін танып-білуге мүмкіндік береді.
Жылу  генерациялайтын  қондырғылардағы  энергияны  үнем- 
деу  бу  жэне  су  жылытатын  қазандық  агрегаттарын,  электродты 
қазандарды, гелиоқондырғыларды, геотермалды қондырғыларды, 
жоятын  қазандарды,  жылу-сорғылы  қондырғыларды  есептеу 
мэселелерін  қамтиды.  Жылу  генерациялайтын  қондырғылардың 
(ЖГҚ), жану, жылу балансын, жанатын камераларды, қыздырудың
242

конвективті  қабатын,  отын  шығынын  есептеу  әдістері  мен  жылу
генераторының  барынша  үнемді  және  энергияны  жинақтайтын 
нүсқасын таңдап алуға мүмкіндік береді.
Жылу  генераңиялайтын  қондырғылардың  классификациясы 
мен  құрылғысы,  бу,  су  жылытатын,  электродты  қазандар,  ге- 
лиоқондырғьшарды 
шолу, 
қазандық 
агрегаттарды, 
жанатын 
қүрылғыларды,  су  дайындау  жабдықтарын  пайдалану  мәселесі, 
арматура,  бақылау^өлшеу  қүралдары  мен  автоматика  жүйелері 
монографияларда нақты сипатталған.
4. 
Өндірістік  және  жылыту  қазандықгарындағы  энергияны 
үнемдеу  жылумен  жабдықтаудың  жабық  және  ашық  жүйелеріне 
арналған  қазандықтардың  үтымды  жылу  сүлбаларын  жобалауға 
және есептеуге,  бу жэне  су жылытатын  қазандық қондырғылардың 
жүмысы  кезіндегі  энергоресурстарды  үнемдеуге,  қазандықтағы 
суды 
үнемдеу 
мен 
қазандықтарды 
пайдалану 
барысында 
энергоресурстарды  реттеу,  бақылау,  басқару  және  үнемдеудің
қүралдарын
Бу  және  су  жылытатын  қазандықтары  бар  өндірістік-жылыту 
қазандықтарының жылу сүлбалары  жүмысының негізгі  ережелерін 
және  әдістерін  жасау,  жылуэнергетикалық  жабдықтарды  есептеу 
және  таңдау  (жылу  алмастьфғыш,  сорғылар,  тартылым  үрлейтін
жүктемелерін
жүмысының
таңдап алуға
жылумен
жүиелеріне  арналган
заманга  саи  жылу  алмастырғыштарды  қолдану,  су  шығыны  мен 
жылу  есептеу  кұралдарын  орнату,  жылумен  оқшаулауцың  заманға
саи  технологиясын  қолдану,  температура  жэне  шығын  датчиктері 
бар араластырғыш қондырғыларда  элеваторлы түйіндерді ауыстыру
мәселесіне қатысты.
түгынушылар
түгынушылардың
V#
қуаттылығында жылумен жабді
немесе  децентрализацияланган  жүиесін  қолданудың  қаисысы 
үнемдірек болатыны туралы экономикалық негіздеме келтіріп, өзара 
келісімге келу қажет.
6. 
Жылутехнологияларда  энергияны  үнемдеу  жылу  энергиясы 
ендірісінде, берілісінде немесе үнемдеуде, жылу балансында, жылу
243 
.

беру  үдерісін  қарқындандыруда,  жылуды  беруде,  отынды  жағудың 
заманға сай тәсілдерінде, бутурбиналық, газтурбиналық, салқындату 
қондырғыларын,  жылу  сорғыларын  жэне  жылу  қүбырларын 
қолдануда,  тиімді  жылу  оқшаулауды  энергетикалық  оңтайландыру
критерийлерін  жасауцы,  техникалық-экономикалық  корсеткіштерді 
есептеу эдістерін жасауцы қамтиды. Әрекеттегі жьшутехнологиялық 
жүйелерді  модернизаңиялау  мен  жаңасын  жасау  заманға  сай 
технологиялық, 
энергетикалық, 
ғылыми-эдістемелік 
және 
үйымдастырушылық негіздемелер базасында ғана мүмкін болмақ.
7. Ғимараттар мен қүрылыстардағы энергияны үнемдей жьшыту, 
желдету және ауаны  кондициялау жүйелеріндегі жылуды үнемдеуге
негізделеді.
Ғимараттар  мен  қүрылыстардағы  энергияны  үнемдеуге  түрлі 
қүрьшғылар  кіреді: 
желдетілетін 
сыртқы 
қабырғалар,  жел- 
детілетін  терезелер,  үш  қабатты  немесе  жылу  шағылыстыратын 
(инфрақызыл  сәулеленуде)  шынылау,  сыртқы  қабырғаларды 
қосымша  жылытқылау,  жылыту  қүралдарының  арғы  жағындағы 
қабырғаларды,  шыныланған  лоджияларды  жылумен  оқшаулау. 
Сонымен қатар, ғимараттар мен қүрылыстардағы энергияны үнемдеу 
үшін  гелиоқондырғылардан  ауамен  жылытуды  қолдануға  болады, 
сондай-ақ жылу-сорғылы  қондырғыларды және төменгі  потенциал
энергиясын пайдалануға болады (конденсат, су, ауа).
Өнеркэсіптік  ғимараттар  мен  қүрылыстарда  осыған  қосымша 
газбен  инфрақызыл  сәулелендіргіштерді,  жылытудың  мезгілдік 
режимін,  жүмыстық  алаңдарды  алаңның  жоғарғы  аймағындағы 
рециркуляцияланған  ауаның  жылуымен  жергілікгі  жылыту,  ауаны 
тікелей  буландырып  салқындату,  айналатын  регенеративті  ауамен 
жүмыс істейтін жылуды жойғышты пайдалануға болады.
8.  Энергияның балама  көздерін  (дэстүрлі  емес жэне жаңартыла- 
тын)  пайдалану  арқылы  энергияны  үнемдеу  күн  коллекторларын 
жэне  электр  станаларын,  жылу  сорғыларын,  гелиоқондырғыларды, 
фотоэлектрлік  жэне  жел  энергетикалык  қондырғыларды  қолдануға 
негізделеді.
9.  Екінші энергоресурстарды (ЕЭР) қолдану есебінен энергияны 
үнемдеу  жанатын,  жылу  жэне  артык  қысымды  ЕЭР  пайдалануды 
қажет  етеді. 
Жанатын-көміртекті 
шикізатгы 
термохимиялык 
өңдеудің  технологиялық  процестерінің  қалдыктары,  қалалык 
жэне  ауылшаруашылықтың  жанатын  қалдықтары.  Жылулық  -  
белгілі  бір  жағдайларда  жылудың  белгілі  бір  мөлшерін  бөлетін
244

жылу  тасымалдағыштар.  Артық  қысымды  ЕЭР  -   артық  қысымнан 
технологиялық 
аппараттардан 
шығатын 
және 
басқа  жылу 
тасымалдағышқа  қоршаған  ортаға  жіберуден  бұрын  жинақталған 
потенциалды  энергияның  бір  бөлігін  беруге  қабілетті  газдар  мен 
сұйықгар.
ЕЭР қолдану есебінен энергияны үнемдеуге жанып шыққан газ- 
дар мен ауаның жылуын жою, контактілік жылу алмастырғыштарды 
орнату,  салқындату  қондырғыларын  суды  жылытқыш  ретінде 
пайдалану, бу генерЯторларының жылуын және конденсаттың екінші 
рет  қайнау  буын  пайдалану,  кептіретін  агентгің  рециркуляциясы 
кіреді.
Энергияны  үнемдеу  міндеттерін  шешу  үшін  жылутехникада, 
жылуэнергетикада  жэне  жылутехнологияларда  энергияны  үнем- 
деу  технологиясы  мен  жабдықтарын  жобалау  жэне  пайдалану 
принциптерін игерген біліктілігі жоғары мамандар қажет.
Қазіргі  кезде,  компьютерлік  технологиялар  мен  бағдарламалық 
қамтама заманында эрбір ұйым мен кәсіпорында энергияны үнемдеу 
бағдарламасы  жэне  инженерлік  жабдықты  кешенді  диспетчерлеу
жүиесі керек.
Инженерлік жабдықгы кешенді диспетчерлеу жүйесіне кіреді:
•  технологиялық  параметрлерге  жэне  бірегей  ақпараттык 
кеңістікке  қатынауды  қамтамасыз  ететін  компьютерлік  жэне 
бағдарламалық қамтамасы бар диспетчерлік пункт;
|   температураны  автоматты  реттегіш,  жылу  тасымалдағыштың 
шығынын,  жылу  энергиясын  есептейтін,  құбыр  суын  пайдалануды 
есептейтін датчиктері бар энергиялық тиімділікті жылу тораптары;
•  барлық  тұтынуш ылардың  электр  энергиясын  пайдала-
алу
өрттің
жүиесінде  түрлі
функциялары
зергханасы
Энергоаудит  зертханасының  функционалды  құрамына 
ба- 
қылау-өлшеу 
құралдары 
(БӨҚ) 
мен 
тұрлі 
метрологиялық 
сипаттамалары бар автоматтандыру құралдары кіруі тиіс:
температурасын,  желдету
температурасының
үшфазалық, бірфазалық
жүйелерін өлшепш;
245

• 0 2, С 0 2, СО, ЫОх, Н2, СН4 құрамын, жанатын түтінді газдардағы 
қысым мен температураны өлшегіш;
• қозғалмалы элементтердің айналым жылдамдығын өлшегіш;
•  кондициялау,  жьшыту  және  ыстық  сумен  жабдықтау,  ағынды 
және сорғылы желдету жүйелеріне арналған контроллерлер;
•  технологиялық  жабдықтар  мен  тоңазыту  машиналарына, 
жылу  ылғалды  өңдеу  қондырғылары  мен  пештерге  арналған 
контролл ерл ер;
• есептеуіштер, таймерлер, шығынды  өлшегіштер;
•  сорғыларды  басқаруға  арналған  қүралдар,  деңгей  сигнализа- 
торлары;
• термотүрлендіргіштер, қоректендіру блоктары мен кіріс/шығыс 
модульдері;
•  деректерді  жинау  және  термографиялық  зерттеулер  өткізу 
қүралдары,  адаптерлер  мен  интерфейс  түрлендіргіштерін  қоса 
алғанда К8-232/К8-485 немесе 8САХ)А-жүйе.

жүктеу/скачать 14,07 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: