Оқулық жалпы орта білім беру деңгейінің жаңартылған мазмұндағы

7
тү сіп, орыс ша да оқи бас та ған. Бі рақ мұн да ғы 
оқуы ұзақ бол май ды. Бас-ая ғы үш-ақ ай мен орыс-
ша оқуы бі те ді. Үш жыл мен мұ сыл ман ша оқуы да 
до ға ры ла ды.
Абай­дың­қо­ғам­ісі­не­ара­ла­суы­не­ден­бас-
тал­ды?
Осы лай ша Абай 13 жас қа тол ған да әке сі оқу-
дан шы ға рып алып, ел би леу жұ мы сын да өзі не 
се рік қыл мақ бо лып, баули бас тай ды. Со ны мен, 
Абай 1870 жыл дар ға шей ін, бір жа ғынан, әке-
сі нің ығын да бол са, екін ші жа ғы нан, сол әке сі нің 
ба сын да ғы мін дет тер ді, бар лық жау ла ры мен 
талас-тар тыс та рының бәрін өзіне ау да рып, 
жауапкершілігі не ала бас тай ды.
Зе ре әже сі мен ана сы Ұл жан ның ха лық ау ыз 
әде бие ті мен қа зақ тың ежел гі салт-дәс тү рін 
жақ сы бі луі оның жастайынан ел да на лы ғын 
та нуы на үлкен мек теп бо ла ды. Қа зақ тың ха лық 
да на лы ғын жақ сы мең гер ген адам жүй рік ой 
мен ше шен сөз ге же тік келеді. Мұ ны Абай дың 
«Әліпби мен жа зыл ған ті лекхат», «Тай ға мін-
дік», «Сап, сап, кө ңі лім» си яқ ты өлең де рі не қо са, 
«фольклор кө ле мін де гі Ду лат, Шө же» си яқ ты 
жас тық ша ғын да ау ыз ша ай ту ға ма шық тан ған 
«Көк бай ға», «Қыз дар ға», «Қа ра қа тын ға», 
«Ма сақ бай ға», «Кө жек бай ға», «Кү лем бай ға» 
де ген тәрізді то лып жат қан эпиг рам ма, әзіл өлең-
де рі нен кө ру ге бо ла ды. Абай ше шен ді гі оның ел 
ісі не ара ла са бас та ған да, Құ нан бай дың сөз ге жүй-
рік тұр ғы лас та ры мен дос адам да ры на қай тар ған 
жа уа бы нан да кө рі не ді.
Абай­орыс­ті­лін­қа­лай­үй­рен­ді?
Абай жа сы 30-дан ас қан соң, бұ рын ғы аз ды-
көп ті біл ге нін есі не тү сі ріп, орыс тың ті лін жат-
тай ды. Қа ла да жа тып, азын-ау лақ сөздерді меңге-
ріп, кі тап оқу ға кі рі се ді. Со дан бі раз жыл өт кен де 
Абай дың күн де лік ті өмі рін де үл кен орын ды кі тап 
оқу ала ды. Се мей де, бір жа ғы, ел жұ мы сы мен, 
екін ші ден, әдейі қа ла кі тап ха на сы нан кі тап тар 
алу үшін де қыс қы ай лар да ұзақ уа қыт жа тып, өзі 
із де ніп, оқи бас тай ды.
Абай 1880 жыл дар да Пе тер бор дан (қазіргі 
Санкт-Петербург) ай да лып кел ген төң ке ріс шіл, 
Әде бие ті міз дің не гі зі­
не қа лан ған бі рін ші кір­
піш – Абай сө зі, Абай аты 
бо лар ға ке рек. Қа зақ хал­
қы на сәу ле бе ріп, ал ғаш­
қы ат қан жа рық жұл дыз – 
Абай... бі рін ші ақы ны мыз 
деп қа бі рі не хал қы жиі­
жиі зия рат етер, ха лық 
пен Абай ара сы күш ті ма­
хаб бат пен жал ға сар. Ол 
күн дер ді біз көр мес піз, бі­
рақ біз дің ру хы мыз се зер, 
қу анар.
Мір­жа­қып­Ду­ла­тұлы
Зерделі­ой
Абай ле бі, Абай үні, 
Абай ты ны сы – за ман 
ты ны сы, ха лық үні. Бү гін 
ол үн біз дің де үн ге қо сы­
лып, жаң ғы рып, жа ңа өріс 
алып тұр.
Мұх­тар­Әуе­зов
Зергер­сөз
Қа зақ тың бас ақы ны – 
Абай сө зі нің дұ рыс емес, 
қа те ай тыл ған, те ріс ай­
тыл ған, жұм бақ қы лып, 
аш пай ай тыл ған еш нәр­
се сі жоқ. Дұ рыс, тү зу, ти іс­
ті ор нын да ай тыл ған сөз­
дер. Оған оқу шы лар тү­
сін бе се, ол Абай дың үз дік 
іл ге рі ке тіп, оқу шы ла ры 
ша ңы на ере ал ма ға нын 
көр се те ді. Абай ды қа зақ 
ба ла сы те гіс та нып, те гіс 
бі лу ке рек!
Ах­мет­Байт­ұр­сы­нұлы

жүктеу/скачать 6,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: