аркылы анып білуге бел байлайды. Бул поцесс абсолюттік идеяның
мақсатшлыққа құштарлыгын кѳрсетеді. Ѳйткені, абсолюттік идеяның,
әуел бастан-ақ негізгі мақсаты - ақикатка жету, ал ақикаттың өзі -
абсолюттік идеяның өзі болғандыктан, бұл мақсатын жалпы дүние
жүзілік тарихтың даму порцесіндегі адамдардың іс-эрекеті негізінде
81
жүзеге асырады. Демек, таным процесі дегеніміз антропологиялык
адамдарға “таза акыл-ой санасының енуі” (феноменология дегеніміз
осы) арқасында адамдар танып-білуші — субъектіге айналып, объектіні
(өзінің баска түрін) тануға ұмтылады да, өзімен (абсолютгік идея —
субъект ретінде) табиғаттың (абсолютпк идея объект ретінде) арасында
«чтпгаяпяй айырмашылыктың жок екенін байкайды. Ал объект - табиғат
үстіндегі жамылгысын ысырып тастап, өзінін ақылды екенін түсініп,
акикат тілімен сөйлей бастайды. Сөйтіп, танып-білуші рух та, танылуға
тиісті рух та өзгереді: бір жагынан танылған зандылыктар, касиеттер
объектіні абсолюттік идеяныи бұрынғы, “өзінде болған” кезінен басқаша
қылып өгертсе, екінші жағынан, танымның өзі байып, жаңа сатыға
көтеріледі.
Гегельдің пікірінше, сезімдік тэжірибе аркылы кездейсок, бір-
бірімен байланыссыз накты кұбылыстарды ғана танып-біле аламыз. Ал
затгарға тэн жалпылыкты, мәнді біз тек акыл-ой күші аркылы ғана
білеміз. Онда да, адамдардың емес, олардан тыс, объективті рухтың,
басқаша айтканда, жалпы рухани тәжірибенің аркасында ғана біле
аламыз. Себебі, жеке адамның өсіп-дамуы - жалпы адамзат тарихының
рухани дамуы белгілі заңдылықтарға (таза авсыл-ойдың логикасына)
сәйкес өрбіп отыратындықтан, оны жеке адамдар танып-біле алмайды,
жүктеу/скачать Достарыңызбен бөлісу: |