Оқулық o p s 3 философия негіздері
|
| Локаята (чарвака). (Лока - “аймак, ел, кеңістік, элем, жер, ѳмір”.
Ал кѳпшілік түрде - “адамдар, халык, адамзат” деген мағыналар береді). Локаяттар веда ілімдерін жокка шыгарады. Осы тұрғыдан веда дінін, оның беделін, гүламаларын, ілімдерін сынға алады. Веданың дінбасылары, локаятиктердің пікірінше, халыкты алдап, соньщ аркасында байып жүр. Локаяттардың пікірінше, дене ѳлгеннен барлык денелер заттар махабхут деп аталатын 4 түпнегізден тұрады. Олар: aya (ваю), от (агни), су (ап) жэне жер (кшита). Махабхуттар белсенді жэне эрекетшіл келеді. Махабхуттар ѳзіне тэн күштің, белсенділіктің аракасында ѳзара байланыска түсіп, бірігіп, ыңғайлы келгенде, бұрын жеке алғанда ѳздерінде жок касиет - сана пайда болады. Ал денелер ѳлгенде, олар кайтадан ѳзерін ѳмірге экелген махабхуттарга бѳлшектенеді, ал бѳлшектенген махабхуттармен бірге сана да жойылады. Локаяттар өмірдің мэні бакытта, ал бакыттың ѳзі - ләззат деп түсінген. Олардың түсінігінше, лэззат пен касірет байлынысты, бірак, касірет буддизмдегі сиякты өмірдің мэні емес, оны толығымен жою мүмкін емес, оны азайту, жеңілдету өз колымызда. Табиғатты әлеуметтік кұбылыстарды танып-білуде акыл-ойдан, сырт күш туралы ілімдерден, беделдіктен пайда жок, білімді тек сезім мүшелері аркылы ала алмаймыз. Кейінірек келе, локаяттар сушикши (нэзік) жэне дхурта (тұрпайы, дөрекі) деп алатын екі салаға бөлінеді. Қытай философиясы. Ежелгі Қытай кола дәуірінен темір дэуіріне өтуіне байланысты ауыл шаруашылығы мен кала тұрғындарынын еңбектерінің бөлінуіне, акшалай-тауарлык катынастардың калыптасуына, ой жэне дене еңбектерінің бөлінуіне, эртүрлі сатыдағы әлеуметтік топтардың пайда болуына әкеліп соктырды. Ежелгі Қытай мемлекеті - шын мәніндегі шығыстык деспотия болатын. Мемлекет басшысы - эрі монах, эрі жрец жэне жалғыз ғана жер иесі болды. Әртүрлі рангтағы аристократия мемлекеттік кызметте болды. Олардан кейін әлеуметтік сатыда - рубасылары, отбасы (семья) басылары түрды. Ал күлдар болса, олар жануарлар сиякты әлеуметтік сатыдан тыс калды. Заң болған жок сондыктан элеуметтік сатыда жоғары тұрғындардың өктемдігінен ешкім тыс кала алмады. Бірак мемлекет басшысының (ван) алдына эртүрлі элеуметтік сатылардың бэрі тең болды. Халык арасындағы карым-катынас күрделі, шым-шытырак ритуалдарға негізделді. Мысалы, тірілердің өлгендерге, олардың рухына, табиғат кұбылыстарына, жерге жэне аспанға деген карым-катынас негізіне калыптаскан діни көзкарас, әдет-ғұрып, дэстүрлермен тығыз байланыстағы ритуалдар, жоғары элеуметтік сатыда түрғындар мен төменгі сатыдағылардың аракатынасын нактылап, айкындайды, т.б. 16 Қытайлардың сол кездегі дүниетанымдык көзкарастары “Бес кітап” (У цзин) аталатын кітаптарда шоғырланған. Бұл кітаптар өздерін білімді санайтын эр адамның көзкарастарын калытастыруда үлкен рөл аткарды. Ежелгі Қытайда ғылымның да кейбір салалары пайда бола бастады. Мысалы: метематика астрономия, медицина. Осы ғылымдар саласындағы жетістіктер негізінде ай мен күнннің түтылу мезгілін аныктады, астрономиялык күбьшыстар мен тұтылу мезгілін аныктады, астрономиялык күбылыстар мен жердегі кұбылыстардың байланысын айқындауға, күнтізбе (календарь), уакыт есептеу т.б. тәсілін ойлап, табуға мүмкіндік туды. Бірак, ғылым элі де болса элжуаз калыпта еді. Бүл жағдай философиялык ілімдердің деңгейіне эсер етпей койған жок. Біздің дэуірімізге дейінгі үшінші ғасырдың аяғында пайда болған ежелгі кытай философиясы кейінірек негізгі алты философиялык бағытка - мектептарге бөлінді. Олар: конфуцийшылдык, моизм, зан мектебі (легистер), даосизм, тұрпайы философтар (натурфилософия) және атаулар мектебі. Біз бұл аталған философиялык мектептердің ішіндегі ең көрнектілері - конфуцийшылдык, даосизм және легистерге ғана кыскаша токталамыз. жүктеу/скачать Достарыңызбен бөлісу:
|