Оқулық Үшінші басылым Өзбекстан Республикасы Халыққа білім беру
жүктеу/скачать 2,93 Mb. Pdf көрінісі
|
1 2 3 2 4 5 5 0 6 8 9 0 Әл-Xoрезми (783–850) 57 305. Кестедегі цифрлардан жасалған сандар- ды оқы және дәптеріңе жаз: 306. 28 + 14 23 + 37 – 43 97 – (38 + 25) 54 – 27 71 – 42 + 58 63 + (37 – 28) 307. Асханаға 60 кг картоп әкелінді. Бірінші күні оның екіден бір үлесі, екінші күні үштен бір үлесі пайдаланылды. Асханада неше килограмм картоп қалған? 308. 2 шырпының орнын өзгертіп, 6 квадрат жаса. 309 47 + 53 18 + 34 + 48 74 – (28 + 19) 85 – 37 93 – 55 + 34 66 – (53 – 18) 310 Сурет негізінде мәселе құрастыр және оны шеш: 65 кг пияз ? кг Жүздік Жүздік Ондық Ондық Бірлік Бірлік 1 1 1 4 2 9 1 4 7 6 1 8 2 5 4 8 6 2 3 8 5 9 3 5 58 Үш таңбалы сандар 311. Есепшоттарда көрсетілген сандарды оқы және таңба бірліктері аттарын атап бер: 312. Сандарды оқы және есепшоттарда көр- сет: 158, 462, 809, 927. Әрбір цифр нені білдіреді? 100-ден 999-ға дейінгі сандар – үш таң- балы сандар. 313. Сандарды өсу тәртібімен көшіріп жаз: 71, 482, 37, 356, 552, 194, 86, 124, 94, 352, 29, 911, 765, 67, 821, 99, 100, 238. 314. 28 ⋅ 3 + 16 19 ⋅ 5 – 16 3 ⋅ 12 + 51 : 3 34 + 4 ⋅ 13 87 – 6 ⋅ 12 7 ⋅ 13 – 4 ⋅ 18 315. Oқушыларға тарату үшін 100 дәптер әкелінді. Сыныптағы 32 оқушы 3-еуден дәптер алды. Неше дәптер артып қалды? Шешу жоспары: 1) Таратылды — 32 ⋅ 3 2) Қалды — 100 – 32 ⋅ 3 Есептеу: 100 – 32 ⋅ 3 = 100 – 96 = 4 (дана). 316. 3 сыныпта 98 оқушы оқиды. Олар 3 авто- бусқа 24 оқушыдан отырып театрға бар- ды. Неше оқушы театрға бармаған? жүздік ондық бірлік жүздік ондық бірлік 59 Mыңдық, жүздік, oндық және бірліктер арасындағы қатынастар 320. 1) 1 жүздікте неше ондық, неше бірлік бар? 1 жүздік 10 ондық 100 бірлік 2) 1 мыңдықта неше жүздік, неше ондық, неше бірлік бар? 1 мыңдық = 10 жүздік 1 мыңдықта 10 жүздік немесе 100 он - дық немесе мың бірлік бар. Mың саны былай жазылады: 1000. = 317. Квадраттардың орнына сәйкес цифрларды қой. + = 8 318 32 ⋅ 2 + 25 13 ⋅ 6 – 47 4 ⋅ 13 + 15 ⋅ 3 18 + 5 ⋅ 12 93 – 8 ⋅ 11 25 ⋅ 4 – 5 ⋅ 17 319 Дүкенге әрқайсысында 6 кг-нан 14 қорап кәмпит әкелінді. Бір аптада 11 қорап кәм- пит сатылды. Неше килограмм кәмпит сатыл май қалды? = = 60 321. Сандарды оқы: 158, 360, 527, 604, 700, 875, 999. Бұл сандардың әрқайсысында неше жүздік, неше ондық, неше бірлік бар? 0 цифрымен белгіленген таңба оқу мен жазуда сол таңба бірлігінің қатыс - пайты нын білдіреді. 322. Сандарды цифрлармен өрнекте: 2 жүздік, 5 ондық және 3 бірлік 3 жүздік 5 жүздік және 4 бірлік 7 жүздік, 1 ондық және 9 бірлік 323. Сурет негізінде мәселе құрастыр және оны шеш: Бар еді Сатылды Қалды 84 кг картоп Төрттен ? кг бір үлесі Мәселе құрастыру: Базарға 84 кг картоп әкелінді. Түске дейін оның төрттен бір бөлігі сатылды. Сатуға қанша картоп қал- ды? Шешу жоспары: 1) Сатылды — 84 : 4 2) Қалды — 84 – 84 : 4 Есептеу: 84 – 84 : 4 = 84 – 21 = 63 (кг). 61 Үш таңбалы санды таңба бірліктері қосындысы көрінісінде көрсету 328. Сандардың таңба бірліктерінің қосындысы кө рінісінде көрсетілуін түсіндір: 128 = 100 + 20 + 8 340 = 300 + 40 999 = 900 + 90 + 9 371 = 300 + 70 + 1 329. Таңба бірліктерінің қосындысын санмен өр некте: 200 + 40 + 3 700 + 80 + 9 400 + 80 500 + 50 + 6 900 + 70 + 1 600 + 4 Үлгі: 200 + 40 + 3 = 243. 330. Сандарды таңба бірліктерінің қосындысы көріні сінде өрнекте: 134, 271, 305, 567, 680, 792, 837, 915. 331. 39 : 3 + 48 72 : 3 – 16 88 : 2 – 68 : 4 27 + 64 : 4 56 – 96 : 8 78 : 6 + 54 : 3 324. Бірінші түптен 36, екінші түптен одан 4 есе кем анар алынды. Бірінші түптен екіншісі- не қарағанда неше анар артық алынды? 325. 9 шөженің аяқтарының саны 4 аттың тұяқ- тарының санынан нешеу артық? 326 2 ⋅ 46 – 28 12 ⋅ 3 + 56 18 ⋅ 5 – 38 ⋅ 2 17 + 17 ⋅ 4 96 – 6 ⋅ 16 24 ⋅ 3 + 2 ⋅ 14 327 96 оқушының үштен бір бөлігі 3-A сынып та оқиды. Қалғандары 3-Б және 3-D сынып- тарда оқиды. 3-Б және 3-D сынып тардa неше оқушы бар? 62 Үш таңбалы сандарды салыстыру 337. 8 5 14 12 44 42 58 75 8 8 27 44 45 45 87 69 338. Сандардың салыстырылуын түсіндір: 348 > 267 348 < 362 348 > 342 348 < 523 348 > 309 348 = 348 332. Бақтан 72 кг алма және 66 кг алмұрт те- рілді. Алмалар 9 кг-нан, ал алмұрттар 6 кг- нан жәшік терге салынды. Алма мен ал- мұрттар жалпы неше жәшікке салынған? Шешу жоспары: 1) Алмалар салынды — 72 : 9 2) Алмұрттар салынды — 66 : 6 3) Барлық жәшіктер — 72 : 9 + 66 : 6 Есептеу: 72 : 9 + 66 : 6 = 8 + 11 = 19. 333. Әкелінген сүттің 42 литрі 3 литрлік банка- лар ға, ал 65 литрі 5 литрлік банкаларға құйыл ды. Әке лінген сүт жалпы неше бан- каға құ йылған? 334. Бес 1 цифры көмегімен 21 санын қалай жа сауға болады? 335 44 : 2 + 78 66 : 3 – 12 96 : 3 – 48 : 2 78 + 88 : 4 74 – 96 : 6 84 : 7 + 56 : 4 336 Бақшадан теріп алынған қиярлардың 96 килограмы 8 килограмнан, 72 килограмы 6 кг-нан жәшіктерге салынды. Қиярдың бәрі неше жәшікке салынған? ><= 63 Үш таңбалы сандар жүздіктер саны бойынша салыстырылады. Егер жүз- діктер саны тең болса, ондықтар саны бойынша салыстырылады. Егер он - дықтар саны да тең болса, бірліктер саны бойынша салыстырылады. Егер бірліктер саны да тең болса, мұндай сандар тең болады. 339. 158 209 314 282 658 654 274 227 428 457 825 907 340. 23 ⋅ 2 + 48 26 ⋅ 3 – 59 29 ⋅ 3 – 48 : 2 65 + 93 : 3 82 – 75 : 5 91 : 7 + 22 ⋅ 4 341. Бірінші қырманнан 48 қап салы, ал екіншісінен 36 қап салы шықты. Оларды екі машинаға теңдей бөліп тиеді. Әр ма- шинаға неше қаптан тиелді? 342. 3 квадрат қалатындай етіп 3 шырпыны алып таста. 343 156 212 480 408 651 750 308 234 564 564 912 899 344 Бірінші себетте 36, екін шісінде одан 24 дана кем алма бар. Бірінші себеттегі ал- малардың саны екінші себеттегіден неше есе артық? ><= ><= 64 Ұзындық өлшем бірліктері. Километр 345. 1 см = мм 5 см 4 мм = мм 1 дм = см 8 дм 6 см = сm 1 м = дм 3 м 7 дм = дм 1 м = см 2 м 40 см = см Ұзақ арақашықтықтар километрмен өл ше неді. Километр қысқаша км деп жазылады. Километр метрден мың есе үлкен ұзындық өлшем бірліктері: 1км = 1000 м. 346. 1) Сантиметр және миллиметрмен өрнек- те: 18 мм, 35 мм, 60 мм, 87 мм. 2) Дециметр және сантиметрлермен өр- некте: 23 см, 45 см, 74 см, 90 см. 3) Метр және дециметрлермен өрнекте: 17 дм, 38 дм, 54 дм, 100 дм. 4) 1 метр неше миллиметрге тең? 347. Әр фигураның қабырғаларын өлшеу ар- қылы периметрлерін және аудандарын тап: 65 352. Ұзындық өлшем бірліктері арасындағы қа- тынастарды түсіндір: 1000 мм = 100 см = 10 дм = 1 м 300 см = 30 дм = 3 м 420 см = 42 дм = 4 м 2 дм 504 см = 5 м 4 см 758 см = 7 м 5 дм 8 см = 7 м 58 см 348. «Нексия» автокөлігі қаладан бірінші қыс- таққа дейін 64 км, бірінші қыстақтан екінші қыстаққа дейін тағы да 28 км жүрді. «Нек- сия» барлығы неше километр жол жүр- ген? 349. 1, 2, 3 сандарды бір қатар бо - йынша да, әрбір баған бо йын ша да олардың әрқайсысы бі реуден қатысатын етіп бос торкөздерге орналастыр. 350 1) Сантиметр мен миллиметрде өрнекте: 13 мм, 47 мм, 72 мм, 99 мм. 2) Дециметр мен сантиметрлерде өрнек- те: 19 см, 54 см, 87 см, 99 см. 3) Метр мен дециметрлерде өрнекте: 14 дм, 42 дм, 76 дм, 99 дм. 4) 1 метр неше дециметрге тең? 351 Шухрат үйден мектепке барғанша 500 м жол басады. Ол мектепке барып келу үшін екі күнде неше километр жол басады? 3 – Maтeмaтикa, 3-сынып 66 353. 340 мм = дм см 567 мм = дм см мм 803 мм = дм мм 320 см = м дм = м см 706 см = м см 459 см = м дм см = м см 842 см = м дм см = м см 354. Бір қыстақ пен екінші қыстақ арасындағы қашықтық 28 км. Ал екінші қыстақ пен үшінші қыстақ арасындағы қашықтық одан екі есе артық. Бірінші қыстақ пен үшінші қыстақ арасындағы қашықтық қанша? 355. Тік төртбұрыштың қабырғаларын мил- лиметр есебімен өлше және периметрін тап: Периметрін дециметр, сантиметр және миллиметр көрінісімен өрнекте. 356. Үш 5 көмегімен 2 санын қалай жасауды білесің бе? 357 130 мм = дм см 356 мм = дм см мм 507 мм = дм мм 740 см = м дм = м см 956 см = м дм см = м см 67 Өткендерді пысықтау 359. Шешуін түсіндір: 100 + 300 = 100 ⋅ 3 = 700 – 200 = 800 : 2 = 400 + 500 = 200 ⋅ 5 = 900 – 600 = 1000 : 2 = 360. Сандарды цифрлармен өрнекте: 1 жүздік, 4 ондық және 8 бірлік 3 жүздік, 7 ондық және 2 бірлік 5 жүздік және 3 бірлік 6 жүздік және 5 ондық 8 жүздік 361. 300 200 180 230 187 158 400 500 340 290 328 328 600 600 504 408 578 625 800 700 809 908 964 899 362. Бидондардағы сүт он төрт 3 литрлік және он бір 5 литрлік банкаларға құйылды. Бан- каларға барлығы қанша сүт құйылған? 358 Сурет негізінде мәселе құрастыр және оны шеш: 42 алмұт 2 есе кем ? алмұрт ><= 68 366. Сандарды өсу тәртібімен көшіріп жаз: 592, 452, 286, 124, 394, 352, 767, 1000, 821, 461, 199, 100, 238, 567, 328, 472. 367. Таңба бірліктерімен өрнекте: 236, 324, 382, 405, 510, 600, 764, 987. Үлгі: 2 жүздік, 3 ондық және 6 бірлік. 368. Бірліктер қосындысын сан көрінісімен өр- некте: 100 + 60 + 2 600 + 30 + 8 500 + 70 400 + 20 + 7 800 + 50 + 4 900 + 3 Үлгі: 100 + 60 + 2 = 162. 369. «Mатиз» автокөлігінде бір қыстақтан екінші сі не, кейін үшіншісіне барылды. Содан соң осы жолмен қайтты. Бірінші және екінші қыстақ арасындағы қашықтық 28 км, ал екінші және үшінші қыстақтар арасы 16 км. «Maтиз»де барлығы қанша жол басқан? 363. Қалайша 3 литрлік және 5 литрлік ыдыс- тар көмегімен әуізден 1 литр су алуға болады? 364 100 200 240 190 279 279 500 300 460 480 567 568 800 800 708 807 957 927 365 Бақ тік төртбұрыш формасында, оның қабыр ғалары 100 м және 200 м. Бақтың айналасы дуалмен қоршалған. Дуалдың ұзындығы неше метр? ><= 69 Санды 10, 100 есе арттыру 373. 3 ⋅ 10 = 14 ⋅ 10 = 57 ⋅ 10 = 7 ⋅ 10 = 29 ⋅ 10 = 80 ⋅ 10 = Санды 10 есе арттырғанда сол санның оң жағына 0 цифры жазылады. 374. 2 ⋅ 100 = 5 ⋅ 100 = 8 ⋅ 100 = 3 ⋅ 100 = 6 ⋅ 100 = 9 ⋅ 100 = Санды 100 есе арттырғанда сол сан - ның оң жағына екі 0 цифры жазыла - ды. 375. 4 ⋅ 10 + 60 10 ⋅ 10 – 12 6 ⋅ 10 – 60 : 5 20 + 8 ⋅ 10 74 – 10 ⋅ 6 8 ⋅ 10 + 56 : 4 370. Компьютерде 1-ден 100-ге дейінгі сандар жазылғанда 7 цифрының пернесі неше рет басылады? 371 Таңба бірліктерімен өрнекте: 111, 237, 240, 387, 408, 658, 763, 800, 999. 372 1) Сантиметр және миллиметрлермен өр- некте: 12 мм, 25 мм, 42 мм, 58 мм, 74 мм. 2) Дециметр және сантиметрлермен өр- некте: 17 см, 21 см, 46 см, 55 см, 63 см, 84 см. 3) Метр және дециметрлермен өрнекте: 10 дм, 24 дм, 35 дм, 51 дм, 86 дм, 99 дм. 4) 1 километр неше метрге тең? 70 381. 16 ⋅ 10 2 ⋅ 100 50 ⋅ 10 5 ⋅ 100 32 ⋅ 10 3 ⋅ 100 75 ⋅ 10 8 ⋅ 100 39 ⋅ 10 4 ⋅ 100 97 ⋅ 10 9 ⋅ 100 376. Машинада әрқайсысы 13 кг-нан 6 жәшік жүзім бар едi. Дүкенге 4 жәшік жүзім түсірілді. Машинада неше килограмм жүзім қалды? Шешуі: 1) Қалған жәшіктер саны — 6 – 4 2) Қалған жүзім — 13 ⋅ (6 – 4) Есептеу: 13 ⋅ (6 – 4) = 13 ⋅ 2 = 26 (кг). 377. Әрқайсысына 21-ден бала отырған 5 ав- тобус «Умид нињоллари» спорт жарысына аттанды. 3 автобусқа ұл балалар, қалған автобусқа қыз балалар отырды. Спорт жа- рысына неше қыз бала кетті? 378. Егер бір санға 7-ні қосып, қосындыны 7-ге бөліп, бөліндіден 7-ні азайтып, айырма 7-ге көбейтілсе, нәтиже 7 шығады. Бұл қандай сан? 379 12 ⋅ 10 47 ⋅ 10 73 ⋅ 10 2 ⋅ 100 26 ⋅ 10 59 ⋅ 10 87 ⋅ 10 4 ⋅ 100 32 ⋅ 10 63 ⋅ 10 95 ⋅ 10 6 ⋅ 100 380 Дүкенге 18 қадақ «Сейхун» минерал суы әкелінді. Біріншi күні 12 қадақ сатылды. Егер әр қадақта 8-ден «Сейхун» болған- да, сатуға тағы да неше су қалады? ><= 71 Санды 10, 100 есе азайту 388. 20 : 10 = 110 : 10 = 680 : 10 = 60 : 10 = 340 : 10 = 900 : 10 = 382. Кестені толтыр: a 4 9 18 23 46 68 84 100 a ⋅ 10 Үлгі: 4 ⋅ 10 = 40. 383. Сыныптағы 18 қыз және 17 ұл баланың әрқайсысына 10-нан дәптер берілді. Оқу- шыларға барлығы неше дәптер берілді? 384. Қабырғалары 2 см 4 мм және 3 см 2 мм тік төртбұрыш сыз және оның периметрін тап. 385. Бөлменің төрт бұрышында төрт мысық отыр. Әрбір мысықтың қарсы алдында үшеуден мысық отыр. Әрбір мысықтың құйрығында біреуден мысық отыр. Бөлме- де барлығы неше мысық бар? 386 38 ⋅ 10 4 ⋅ 100 77 ⋅ 10 8 ⋅ 100 53 ⋅ 10 5 ⋅ 100 90 ⋅ 10 9 ⋅ 100 387 Бақтың әр қатарында 16-дан ағаш бар. Олар дан 12 түбі алша, қалғандары қа- раала ағашы. Егер осындай қатар 10 бол- са, бақта неше түп алша және неше түп қараала ағашы бар? ><= 72 Санды 10 есе азайтқанда оның со ңын- дағы 0 цифры алып таста лынады. 389. 200 : 100 = 500 : 100 = 800 : 100 = 300 : 100 = 600 : 100 = 900 : 100 = Санды 100 есе азайтқанда оның со- ңын дағы екі 0 цифры алып тас талы - нады. 390. 80 : 10 + 68 920 : 10 – 48 6 ⋅ 14 – 600 : 100 76 + 60 : 10 94 – 780 : 10 8 ⋅ 12 + 400 : 100 391. Бала бақшаға 24 қалта сыйлық әкелінді. Әрбір қалтада 4-еуден кәмпит, 3-еуден печенье және 2-еуден алма бар. Әкелін- ген қалталарда барлығы неше кәмпит, неше печенье және неше алма бар? 392 . Kөпбұрыштардың периметрлерін милли- метр есебімен тап. Содан соң оларды сантиметр және миллиметрлермен өрнек- те: 393. Әнуар былай деді: «3 жылдан кейін әкем менен 3 есе үлкен болады». Егер Әнуар қазір 9 жаста болсa, әкесі неше жаста? 3 2 1 73 394 90 : 10 + 91 520 : 10 – 48 2 ⋅ 18 – 600 : 100 57 + 70 : 10 32 – 240 : 10 4 ⋅ 24 + 300 : 100 395 Дүкенге әрқайсысы 50 кг-нан 10 қап ше- кер әкелінді. Барлық шекер 100 қалтаға бөліп салынды. Әрбір қалтаға неше ки- лограмнан шекер салынған? Белгісіз қосылғыш қатысқан теңдеулер 396. Шешуін түсіндір: 1) x + 18 = 42 2) 18 + x = 42 x = 42 – 18 x = 42 – 18 x = 24 x = 24 Teксеру: Teксеру: 24 + 18 = 42 18 + 24 = 42 42 = 42 42 = 42 Белгісіз қосылғышты табу үшін қо - сындыдан белгілі болған қосылғыш азайтылады. 397. Teңдеулерді шеш және жауаптарын тек- сер: 2 + x = 5 x + 20 = 50 37 + x = 83 x + 3 = 8 17 + x = 48 x + 54 = 72 398. Гүлсауыттағы гүлдердің 16-сы қызыл, қал- ғаны ақ қалампыргүлдер. Егер гүлсауыт- тағы гүлдердің бәрі 25 болса, олардан нешеуі ақ қалам пыргүл? Мәселені теңдеу құру арқылы шеш. 74 Teңдеу құру: 1) Ақ қалампыргүлдер — x 2) Қызыл және ақ қалампыргүлдер — 16 + x яки 25 3) Теңдеу — 16 + x = 25 Шешуi: 16 + x = 25 x = 25 – 16 x = 9 Жауабы: 9 ақ қалампыргүл. 399. 1) Сыныптағы оқушылардан 11-і футбол үйір месіне, ал бірнеше оқушы музыка үйір месіне барады. Егер музыка мен фут- болға жалпы 18 оқушы қатысса, олардан нешеуі музыка үйірмесіне барады? Мә- селені теңдеу құру арқылы шеш. 2) Белгісіз қосылғышты табуға тиісті мә- селе құрастыр және оны теңдеу құру ар- қылы шеш. 400. Квадраттар саны 2-еу болып қа- латын етіп фигурадағы шыр пы- лардан екеуін алып таста. 401 Teңдеулерді шеш және жауаптарын тек- сер: 8 + x = 17 x + 19 = 40 55 + x = 74 x + 7 = 13 26 + x = 52 x + 64 = 91 402 1) Жұлдыз өзіне 8 және інісіне тағы да бір- неше дәптер сатып алды. Егер алған дәп- терлері 15 болса, інісіне неше дәптер ал- ған? Мәселені теңдеу құру арқылы шеш. 2) Белгісіз қосылғышты табуға тиісті мә- се ле құрастыр және оны теңдеу құру ар- қылы шеш. 75 x – 27 = 54, 63 – x = 26 көрінісіндегі теңдеулер 403. Шешуін түсіндір: 1) x – 27 = 54 Teксеру: x = 54 + 27 81 – 27 = 54 x = 81 54 = 54 жүктеу/скачать 2,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|