Оқулықтар мен әдебиеттер. «ҚР әлемдік қауымдастықта» пәні «Қазақстанның қазіргі заман тарихы»
жүктеу/скачать 1,53 Mb.
|
| 10 – лекция. 1 – сағат.
Қазақстанның Азия бағытындағы сыртқы саясаты. 1. Қазақстанның Қытай, Жапония, Оңтүстік Корея елдерімен қарым-қатынастары. 2. Қазақстан Республикасының Оңтүстік-Шығыс Азия мемлекеттері ассоциациясы (АСЕАН) елдеріне қатысты сыртқы саясаты. Қос тарапты әлемдік құрылыс жүйесін күйретудің символы болған XX ғасырдың 90-шы жылдарының басында халықаралық қатынастар өзінің дамуының принципті жаңа кезеңіне қадам басты. Ұзаққа созылған кезең ішінде екі үстем держава мен блоктардың арасында тепе-теңдік ұстауға мәжбүр болған көптеген мемлекеттер үшін жаңадан қалыптасқан жағдайлар бұрын-соңды болмаған сыртқысаяси және сыртқыэкономикалық мүмкіндіктер ашты. Мұндай тенденция әсіресе Азия елдерінде айқын көзге түседі. Қуатты экономикалық әлеуеті зор, еңбек және табиғи ресурстары бар Азия кұрлығының көптеген мемлекеттері аймақтық істерде ғана емес, сонымен бірге әлемдік ауқымдағы геосаяси процестерге елеулі ықпал жасай бастады. Азиядағы, әсіресе оның шығыс бөлігіндегі қазіргі жағдай саяси және экономикалық процестердің жоғары қарқынымен сипатталады. Соңғы жылдары Азия елдерінің көпшілігінің экономикалық даму қарқыны (ішкі жалпы өнімнің өсімі жыл сайын 5-6 пайыз денгейінде, сыртқы сауда - 9-11 пайыз) әлемдік орташа көрсеткіштерден елеулі түрде асып түсіп отыр. Әлемдік өндірістің 60 пайызға жуығы аймаққа тиесілі, ал оның дүниежүзілік саудадағы жеке салмағы 40 пайызды құрайды. Сарапшылық болжамдарға сәйкес, 2015 жылы жалпы ұлттық өнімі көп әлемдегі 12 елдің бесеуі Азия мемлекеттері болады. 1997 жылғы азиялық қаржылық дағдарыс Азия-Тынық мұхит аймағы (АТА) елдерінің нығайып келе жатқан позициясына айрықша теріс ықпал етті. Сонымен бірге бірқатар жағдайларда Азияның өсе түсіп отырған рөліне шектеу қойғысы келетін Батыстың әрекеттерімен байланыстыратын осы дағдарыстың түпкі нәтижесінде тиімді ықпалы болды. Аймақ мемлекеттері экономикалық тұрғыдан өміршеңдігін едәуір нығайтты және қазіргі уақытта дамудың бұрынғы қарқынын сақтауда. Елеулі түрде Азия дағдарысының нәтижесінде қазіргі әлемде мемлекеттердің тұрақтылығына соғыс қаупінен гөрі қаржылық және экономикалық факторлар анағұрлым қауіпті деген түсінік қалыптасты. Бұл Азия-Тынық мұхит аймағындағы мемлекеттердің ұлттық қауіпсіздік стратегиясының құрамдас бөлігі экономиканы айтарлықтай нығайтуына себепші болды. Дағдарыстың салдары Азия елдерінің экономикалық стратегиясына, олардың осы заманғы әлемдік шаруашылықтағы рөлі мен орнына қатысты сындарлы ойларға жетеледі. Халықаралық валюта қоры мен АҚШ-тың көмек көрсету бағдарламасына қатысты Малайзия басшылығы ұстанған теріс пози-цияны еске салсақ та жеткілікті. Қаржы дағдарысы аймақтың басты саяси ойыншылары - Қытайдың, Жапонияның, Оңтүстік Кореяның, АСЕАН-ның мінез-құлкына да ықпал етті. Бүгінгі күні азиялық интеграция процесі айқын көзге түседі, бұл процесс Еуропа мен Америка құрылығындағы ұқсас процестерден біршама оқшау дамуда. ХВҚ-на балама ретінде Азиялық ва-люта қорын құру идеясы айтыла бастады. Аймақтағы әскери-стратегиялық жагдайдың дамуына қатысты Азия-Тынык мұхит аймағындағы бірнеше күш орталықтарының қалыптасу процесін айтуға болады, бүл жерде бірақ Еуропадағы сияқты келіссөздер тетігі жоқ. ЕҚЫҰ үлгісі бойынша қауіпсіздік жүйесін құруға қатысты Азияға тән ұстамды көзқарас осы аймақтағы елдердің тарихи тәжірибесіне байланысты. Бұл қауіп-қатер көздерін жекелеген мемлекеттердің түрліше қабылдауымен, аумақтық дауларды қоса алғанда, олардың арасында бірқатар өткір проблемалардың болуымен, сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық дамудың әркелкілігімен түсіндіріледі. Бүкілқытайлық Халық Өкілдері Жиналысының Төрағасы Ли Пэннің ұтқыр сөзі бойынша: "Азиядағылар бір төсекте ұйықтайды, бірақ әртүрлі түстер көреді". Баяндалған факторларды шын мәнінде азиялық мемлекет болып табылатын Қазақстан өзінің сыртқы саясатында жан-жақты ескереді, оның осы келешегі зор аймақта өзінің төл мүдделері бар. Көлік күретамырларының тоғысында орналасқан және салмақты экономикалық әлеуеті бар Қазақстан Азиядан лайықты орын алуға құқылы. Сондықтан қазақстандық дипломатияның осы аймақтағы стратегиялық мақсаты АТА елдерімен ұзақ мерзімді негізде өзара тиімді қарым-қатынастарды нығайту болып табылады. Азия елдерімен ынтымақтастық, сөз жоқ, Қазақстанның ұлттық мүдделеріне сәйкес келеді, объективті түрде оның халықаралық позициясын күшейтеді, ел ішінде экономикалық қайта құруларды жемісті түрде жүргізуге мүмкіндік береді. жүктеу/скачать 1,53 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|