Оқушылардың өздік жұмыстарына арналған тапсырмалар

1. Химиялық элементтің эквиваленті неге тәуелді болады?

А) элемент валентігіне; В) әрқашан тұрақты шама болып табылады.

2. Қай формула эквиваленттер заңын сипаттайды:

А) v=m/M B) m₁. Mэ ₍₂₎ = m₂. Mэ ₍₁₎

C) Mэ=M/B D) m₁/ m₂ = Mэ ₍₂₎/ M ₍₁₎

3. Фосфор құрамы бойынша екі түрлі хлорид түзеді. Осы қосылыстарда қай элементтің эквивалентілігі тұрақты болады?

А) хлордікі; В) фосфордік

4. Қалыпты жағдайдағы оттек пен сутектің эквиваленттері көлемдерінің дұрыс мәндері қандай?

А) 11, 2л О₂ және 22, 4л Н₂;

B) 11, 2л О₂ және 5, 6л Н₂;

С) 5, 6л және 11, 2л Н₂.

5. Металдың эквивалентінің молярлық массасы 12 г/моль. Оның оксидінің эквивалентінің молярлық массасы неге тең?

А) 24 г/моль; B) анықтауға болмайды; С) 20 г/моль

6. Металдың эквивалентінің молярлық массасы оттегінің эквивалентінің молярлық массасынан 2есе артық. Оксидтің массасы металдың массасынан неше есе артық:

А) 1, 5 есе B) 2 есе С) 3 есе

7. Күкірт S₂Cl₂ және SCl₂ хлоридтерін түзеді. SCl₂ қосылысындағы күкірттің эквивалентінің молярлық массасы 16 г/моль. S₂Cl₂ қосылысындағы күкірттің эквивалентінің молярлық қанша?

А) 8 г/моль; B) 16 г/моль; С) 32 г/моль

8. CrCl₃ және Cr₂(SO₄)₃ қосылыстарындағы хромның эквиваленттіктері бірдей ма?

А) иә; В) жоқ

9. FeCl₂ және FeCl₃ қосылыстарындағы темірдің эквивалентінің молярлық массалары бірдей бола ма?

А) иә; В) жоқ

Студенттің өзбетімен орындауға арналған жаттығулар мен есептер (СӨЖ )

1. 5г металл жанғанда 9, 44г металл оксиді түзілді. Металдың эквиваленттік массасын анықтаңыз.

2. Металдың бірдей мөлшері 0, 200г оттегімен немесе 3, 17г галогенмен әрекеттеседі. Галогеннің эквиваленттік массасын анықтаңыз.

3. 1л оттегінің массасы 1,4 ға тең. Магнийдің 21г массасын жағу үшін қанша литр оттек газы қажет, егерде магнийдің эквиваленті 0,5 мольге тең болса?

4. 80г металл оксидін тотықсыздану үшін 883 мл (қ.ж. өлшенген) сутек газы қажет. Оксид пен металдың эквиваленттік массаларын есептеңіз.

5. 16,8г металды еріту үшін 14,7г күкірт қышқылы жұмсалды. Металдың эквиваленттік массасын және бөленген сутек газының көлемін (қ.ж. өлшенген) анықтаңыз.

6. Белгісіз металдың 1,00г массасы 8,89г броммен немесе 1,78г күкіртпен әрекеттесе алады. Күкірттің эквиваленттік массасы 16,00 г/моль екендігін ескере отырып, бром мен металдың эквиваленттік массаларын анықтаңыз.

7. Қышқылдың 2,45г массасын нейтралдау үшін 2,00г натрий гидроксиді жұмсалды. Қышқылдың эквиваленттік массасын анықтаңыз.

8. Алюминий 0,376г массасы қышқылмен әрекеттесіп, нәтижесінде 0, 468л (қ.ж. өлшенген) сутек газы бөлінді. Алюминийдің эквиваленттік массасы 8, 99 г/моль екендігін ескеріп, сутек газының эквиваленттік массасын есптеңіз.

9. Хлордың эквивалентінің молярлық массасы 35,5г/моль, мыстың молярлық массасы 63,5 г/моль, ал мыс хлоридінің эквивалентінің молярлық масасы 99,5 г/моль. Мыс хлоридінің формуласын анықтаңыз.

10. Металдың эквивалентінің молярлық массасы 27,9 г/моль. Қалпты жағдайда ол қышқылдан 700 мл сутегін ығыстырады. Металдың массасын анықтаңыз.

11. Массасы 5,95г заттың 2,75г хлорсутектің өзара әрекеттесуінен 4, 40г тұз түзіледі. Түзілген зат пен тұздың эквивалентінің молярлық массасын есептеңіз.

12. Массалары 1,60г кальций және 2,61г мырыш қышқылдан бірдей мөлшерде сутегін ығыстырады. Егер кальцийдің эквивалентінің молярлық массасы 20,0 г/моль болса, мырыштың эквивалентінің молярлық массасы қандай болғаны?

13. Мыс екі оксид түзеді. Мыстың белгілі бір мөлшерінен түзілген бірінші оксидке, екінші оксидке қарағанда екі есе артық оттегі жұмсалады. Мыстың бірінші оксидтегі валентілігінің екінші оксидтегі валенттілігіне қатынасы қандай?

14. Ортофосфор қышқылы мен сілтінің өзара әрекеттесуінің нәтижесінде Na₂HPO₄ тұзы түзіледі. Осы жағдайдағы ортофосфор қышқылының эквивалентінің молярлық массасының мәні қандай?

Оқытушы қатысындағы студенттің өздік жұмысына берілген сұрақтар (ОСӨЖ )

1. Берілген газдың массасын арттырғанда оның көлемінің артуы үшін қандай жағдай туғызуға болады?

А) температураны төмендету.

В) қысымды арттыру.

С) жағдайды тандауға болмайды.

2. Газдар үшін қалыпты жағдайдағы тмпература мен қысымның сәйкес мәндері:

А) t=25⁰C; P=760 мм сын.бағ. В) t=0⁰C; P=1, 013.10⁵Па.

3. Ыдыс іші оттек және азот қоспасымен толтырылған. Газдардың массалары парциалдық қысымының қандай сәйкестіктерінде бірдей болады?

A) P_O2 =P_N2 B)P_O2 = 0,875.P_N2; C) P_O2=1,14.P_N2

4. Ауадағы оттектің парциалдық қысымы 22кПа. Көлем бойынша оттектің проценттік құрамы неге тең?

А) 42% ; В) 21% ; С) 10, 5 %

5. Бірдей жағдайда тең көлемді N₂ мен O₂ алынды. Газдардың массаларының қатынасы қандай?

А) m_O2>m_N2 ; B) m_N2> m_O2 ; C) m_O2 = m_N2

6.Бірдей көлемде H₂ мен Cl₂ араластырылды. Қоспа көлемі реакция өткеннен кейін қалай өзгереді?

А) өзгермейді; В) екі есе өседі; С) екі есе азаяды?

7. 1 моль HCl мен 1моль Cl₂ (Tмен P бірдей) алатын көлемінің қатынасы қандай?

А) V _HCl > V_Cl2 ; B) V _HCl = V_Cl2 ; C) V _HCl < V_Cl2 ;

8. HBr қыздырғанда толығымен айрылады. Сонда газ көлемі өзгермейді. Айырылу реакциясының өнімі қандай?

А) Н және Br атомдары; В) Н₂ және Br₂ молекулалары; С) Н₂ молекуласы және Br атомы?

9. Ауа бойыша хлордың тығыздығы нешеге тең?

А) 2,44; В) 3, 0 С) тек тәжірибелік жолмен анықтауға болады.

10. Газ тәрізді оксид 30, 4% азоттан тұрады. Оксид молекуласына бір атом кіреді. Оттек бойынша газ тығыздығы нешеге тең?

А) 0,94; В) 1,44 С)1,50

12. 2,24г газдың (қалыпты жағдайда) массасы 2,8г. Газдың молекулалық массасы қандай (г/моль)?

А) 14; В)28 С)42

13. Сутегі арқылы салыстырмалы тығыздығы 8,5 тең болатын газ.

A) O₂ B) H₂S C)NH₃ D) CO₂ E)N

14. Көміртек пен азоттан тұратын қосылыста азоттың үлесі 53,8 масс.% . Ауа арқылы салыстырмалы тығыздығы 1,79 тең болса, заттың молекулалық формуласы:

A)CN B)C₂N C)CN₂ D) C₂N₃ E)C₂N₂

Студенттің өзбетімен орындауға арналған жаттығулар мен есептер (СӨЖ )

1. 27 ⁰ C және 720мм сынап бағанасында газдың берілген бір мөлшері 5л көлем алады. Осындай газдың мөлшері температура 39 ⁰C, ал қысым 104кПа болғанда қандай көлем алатынын анықтаңыз.

2. 12, 5мПа қысымда болат баллонның ішіндегі азоттың температурасы 17 ⁰С. Балонның шектеулік қысымы -20, 3 мПа. Қандай температурада азоттың қысымы шектік мәніне жетеді?

3. 98,7 кПа қысымда және 91 ⁰ C температурада газдың көлемі 680 мл көлем алады. Газдың қалыпты жағдайда алтын көлемі қандай?

4. 21 ⁰ C температурада және 104,5 кПа (784мм сын бағ.) қысымда 1,28г металл сумен әрекеттескенде 380 мл сутегі бөлініп шығады. Металдың эквивалентінің молярлық массасын есептеңіз.

5. Сыйымдылығы 0,6м³ жабық ыдыста, 0 ⁰C температурада 0,2кг CO₂ 0,4кг O₂ және 0,15кг CH₄ газдар қоспасы бар. Осы жүйедегі: а) қоспаның жалпы қысымын; б) газдардың әрқайсысының парциалдық қысымын; в) көлем бойынша қоспаның проценттік құрамын есептеңіз.

6. 20⁰ C және 104,3кПа қысымда 0,350г металл қышқылдан 209 мл сутек су астында ығыстырылды. Осы температурада қаныққан су буының қысымы 2,3 кПа. Металдың эквивалентінің молярлық массасын есептеңіз.

7. Судың астында 26 ⁰C температурада және 98,7 кПа қысымда 250 мл сутегі жиналған. 26 ⁰C тағы су буының қаныққан қысымы 3,4 кПа. Қалыты жағдайда сутегінің көлемін және массасын.

8.Бірдей жағдайда оттек, сутек және метанның тең массалары алынды делік. Газдардың көлемдерінің қатынасын табыңыз.

9. Қалыпты жағдайда 1г ауа  773мл көлемді алады. Ауаның дәл сондай массасы 0⁰C температура мен 93,3кПа (700мм.сын.бағ.) қысымда қандай көлемді алады?

10. Қалыпты жағдайда сутек газының 1,00 мл көлемінде қанша молекула болады?

11. Газдың 27.10 ²¹ молекуласы қалыпты жағдайда қандай көлемді алады?

12. 21 ⁰C температура мен 142кПа (1065мм.сын.бағ.) қысымда N₂ газының 0,07кг массасы қандай көлемді алады?

13. Қалыпты жағдайда 200 мл ацетиленнің массасы 0,232г. Ацетиленнің мольдік массасын анықтаңз.

14. Көлемі 20л газометр газбен толтырылған. Осы газдың ауамен салыстырғанда тығыздығы 0,40. Газдың қысымы 103,3 кПа (774,8 мм.сын. бағ.), ал температурасы 17⁰C. Газдың массасын есептеңіз.

15. Сынап буының ауамен салыстырғанда тығыздығы 6,92. Сынап буындағы молекуланың құрамына қанша атом кіретіндігін есептеңіз.

16. Белгілі бір температурада күкірт буының азотпен салыстырғандағы тығыздығы 9,14. Осы температурада күкірттің молекуласы қанша атомнан тұрады?

17. 17⁰C температура мен 83,2кПа (624мм.сын. бағ.) қысымдығы ауаның 1м³ көлемінің массасын есептеңіз.

18. Берілген газдардың массаларын есептеңіз:а) 15⁰C температурадағы және 100,7кПа (775мм.сын. бағ.) 2л Н₂ ; б) 10⁰C температура және 102,9 кПа (772мм.сын. бағ.) қысымдығы 1м³ N₂ ;в) 20⁰ С температурада және 99,9 кПа (749,3мм.сын. бағ.) қысымдағы 0,5м ³ Cl₂ .

19. Қалыпты жағдайда кез келген газдың 1м³ көлемінің зат мөлшері қандай ?

20. 68, 2 бутан жанғанда қандай көлем CO₂ түзіледі? Екі газдың да көлемі бірдей жағдайда өлшенген.

21. Жабық ыдыста 120⁰ С температура және 600кПа қысымда қоспа бар. Қоспа үш көлем O₂ және CH₄ ның бір көлемінен тұрады. Егер қоспаны жарып және ыдыстың ішіндегісін бастапқы температураға әкелсек, ыдыстағы қысым қандай болады?

22. Көлемі бірдей SO₂ және O₂ қоспасы контакт аппарат арқылы өткенде SO₂ нің 90% SO₃ке айналады. Контакт аппаратынан шығатын газ қоспасының құрамын (процент бойынша көлемдік үлесі) анықтаңыз.

23. Үш көлем Cl₂ және бір көлем H₂ тұратын қоспа, тұрақты температурада жабық ыдыста, жарық астында қалдырған. Біраз уақыттан кейін қоспадағы Cl₂нің үлесі 20% ке азайды. Ыдыстағы қысым өзгерді ме? Қоспаның көлемдік үлесі қандай болды?

24. NH₃ және Cl₂ әрекеттескенде хлорсутек және азот түзіледі, NH₃ пен Cl₂ қандай көлемдік қатынастарда әрекеттеседі, ал алынған газдар ше?

25. 1,5кг мырышты тұз қышқылында еріткенде қанша көлем (17 ⁰C және 102,4кПа қысымда ) сутек бөлінеді?

26. Белгісіз зат құрамына (массасы бойынша) 26,53% калий, 35,37% хром және 38,10% оттектен тұрады. Осы заттың ең қарапайым формуласын табыңыз.

27. Құрамында (массасы бойынша) 54,4% көміртек, 36,4% оттек және 9,1% сутектен тұратын май қышқылының буының сутек бойынша тығыздығы 44 екенін біле отырып, оның молекулалық формуласын табыңыз.

28. Құрамында (массасы бойынша) 93,75% көміртек және 6,25% сутектен тұратын затың ауа бойынша тығыздығы 4,41 екенің біле отырып, белгісіз заттың молекулалық формуласын табыңыз.

29. 4,3 көмірсутек жанғанда 13,2г CO₂ түзілді. Көмірсутек бұының сутек бойынша тығыздығы 43. Заттың молекулалық формуласын табыңыз.

30. Массасы 1,88г құрамында бром болатын органикалық заттың толық жанғанда 0,88г CO₂ және 0,3г H₂O алынды.Өлшенді құрамындағы барлық бром күміс бромидіне айналғанда 3,76г AgBr алынды. Зат буының сутек бойынша тығыздығы 94 . Белгісіз заттың

молекулалық формуласын анықтаңыз.

31.Бір көлем белгісіз газбен екі көлем оттектен тұратын қоспа қопарылғанда екі көлем CO₂ және бір көлем N₂ түзіледі. Газдың молекулалық формуласын есептеңіз.

32. Көлемі 10см ³ дәнекерленген ампуладағы массасы 0,01г газ тәрізді хлорды 0-ден 273 ⁰C-қа дейін қыздырған. Хлордың бастапқы 0⁰C және 273 ⁰C температураларда қысымын анықтаңыз.

33. 15 ⁰C және 790мм сын.бағ. қысымда 10г көміртек (11) оксиді алатын көлемін табыңыз.

34. 18.10 ²³ сутек молекулаларының (қ.ж.) көлемі?

35. Сутек бойынша салыстырмалы тығыздығы 32 тең күкірт оксидінің молярлық массасын анықтаңыз.

36. 2 атм. қысымда және 100 ⁰C температурада 68г аммиактың көлемі.

37. Көлемі 2,6л колбаға қысымы 2,3 атм және 26⁰C температурада оттегі толтырылған. Колбадағы оттегінің моль санын анықтаңыз.

38. Гелий газдың біраз мөлшері 78 ⁰C мен 45,6 атм қысымда 16,5л көлем алады. Осы газдың қалыпты жағдайда көлемі және моль саны қандай?

39. Бір газдың 0,70г массасы қалыпты жағдайда 560 мл көлем алады. Осы газдың салыстырмалы молекулалық масасын есептеңіз.

40. Қалыпты жағдайда азот (IV) оксиді 6,02 .10 ²² молекулалары, көміртек (II) оксиді 6,02.10 ²³ молекулалары, көмірсутек 0, 602.10 ²³ молекулалары қанша моль болады және көлем алады.

41. 17⁰C да, 780мм с.б. қысымда 106 мл газдың массасы 0,26г. Осы газдың молекулалық масасын есептеп шығарыңыз.

Оқытушы қатысындағы студенттің өздік жұмысына берілген сұрақтар (ОСӨЖ )

1. Атомдық орбиталь дегеніміз:

А) валенттік электрон орналасқан атомның кеңістік бөлігі;

В) электронның атомдағы болу мүмкіндігі максималды болатын кеңістік бөлігі;

С) атомның электрондық тығыздығы;

D) ядро маңайында электронның таралуы;

Е) атомдағы электронның қозғалу траекториясы.

2.Қысқаша электродық конфигурациясы …4s²3d¹ болатын затты анықтаңыз:

А) скандий В) мыс С) неон D)күміс Е) аргон

3.Элементтің химиялық қасиеттері оның қандай сипаттамасына байланысты?

А) топтың номеріне В) периодтың номеріне

С) атомдық массасына D) ядро

4. Төртінші энергетикалық деңгейдегі орбиталдар және электрондар саны:

А) 14 және 28 В) 4және 8 С) 9 және18 D) 16 және 32

5.Кеңістіктегі атомдық орбитальдың пішінің белгілейтін квант саны:

А) бас В)орбиталь С)магнит D)спин

6. Бесінші топқа жататын элементтердің электрондық конфигурациясы:

А)4d³5s² В)4s²4p³ С)3d⁵4s¹ D)5s²5p⁴ E)5s²5p⁵

7. Элемент атомының сыртқы қабатшаларының электрондық құрылымы 5s²4d¹ болса оның периодтық кестеде орналасатын пеиоды мен тобын анықтаңыз:

A) VI период , 2 топ B) VI период, 3 топ C) V период, 3 топ

D) IV период, 5 топ E) V период, 4 топ

8. Элетрондық формуласы 6s²5d¹⁰6p³ аяқталатын элементтің периоды мен топтың нөмірін анықтаңыз:

A) VI және 2 B) VI және 3 C) V және 3 D) VI және 5

9. Радиусы ең үлкен болатын атомның электрондық формуласын анықтаңыз:

A) 2s² B) 2s²2p¹ C)2s²2p² D)2s²2p³ E)2s²2p⁴

10. Электрондық формуласы 3s²3p³ аяқталатын атомның жоғарғы валенттілігін анықтаңыз:

A) II B)III C)IV D) V E)VI

11. Құрамында электрондардың саны протондардың санынан көп болатын бөлшекті анықтаңыз:

A) Cl B) Ba⁺² C) Al ⁺³ D) S^-2 E) F

12. F –ионының электрондық формуласы:

A) 1s² B) 1s²2s²p⁴ C) 1s²2s²2p⁵ D) 1s²2s²2p⁶ E)2s²

13.Электротерістігі ең жоғары болатын атомды белгілеңіз:

A) Na B) Mg C) P D) O E) N

14. Иондану энергиялары кему арқылы орналасқан элементер реті:

A) Sr, Ba, Ca, Mg B) Al, Si, P, S C) Li, K, Rb, Cs

Студенттің өзбетімен орындауға арналған жаттығулар мен есептер (СӨЖ )

1. Электрондық құрылымы 1s²2s²2p⁶3s²3p⁶3d⁷4s² болатын элементті атандар.

2. Ядроларының зарядтары 3,8,23, 31 болатын элементтердің электрондық формулалары мен конфигурацияларын келтіріндер.

3.Мыс атомының электрондық формуласы мен электрондық конфигурациясын келтіріндер. Электрондарға толған және толмаған деңгейлерді көрсетіңдер.

4. Титан (Ti) мен ванадий (V) атомдарында қанша бос d-деңгейше бар? Осы d-деңгейшелердің конфигурацияларын келтіру.

5. V период элементтерінің рет нөмерлері 37, 43, 48, 52 және 54-ке тең электрондық формулаларын жазып, элементтердің ұқсас топтардың қайсысына жататынын анықтандар. 72..

6. IV период кальций (Ca), скандий (Sc), селен(Se) және марганец (Mn) элементтерінің электрондық формулаларын жазып, элементтердің ұқсас топтардың қайсысына жататынын анықтандар.

7. II және III период элементтерінің электрондық формулалары мен электрондық конфигурацияларын келтіріп, s- және p- элементтерді атандар.

8. IV, V және VI период элементтерінің ішінен d-орбитальдары электрондарға толған элементтерді атандар. Солардың электрондық формулаларын жазып, перидтық кестеде алатын орнын (период, топ, топша) көрсетіндер.

9.Қай период элементтерінің конфигурациялары мынадай болып келеді: a)6p³; б)4f⁹; в) 7d³; г) 5f⁵ ?

10. Периодты кестедегі 83 элемент атомының электрондық формуласын жазып, қай тип элементтеріне жататының, қалыпты және қозған күйлеріндегі валенттілігін анықтаңыз.

11. Хлор атомының электрондық формуласын жазып, қалыпты және қозған күйлеріндегі валенттіліктерін, және сәйкес келетін қосылыстарын келтіріңіз.

12. Бор атомының электрондық формуласын жазып, элементің қандай түріне (s-, p-, d-, f-) жатандығын, қалыпты жағдайда жұптаспаған электрондар санын анықтаңыз.

13. Периодты кестегі 51элемент атомының электрондық формуласын, қалыпты жіне қозған күйлеріндегі валенттіліктерін және сәйкес келетін қосылыстарын жазыңыз.

14. Атомының электрондық формуласы былай аяқталатын ... 3d⁶4s² элементтің периодтық кестеде орналасқан орнын, қалыпты және қозған күйлеріндегі валенттіліктерін анықтаңыз.

15. Атомының электрондық формуласы былай аяқталатын ... 4d¹⁰5p¹ элементтің периодтық кестеде орналасқан орнын, қалыпты және қозған күйлеріндегі валенттіліктерін анықтаңыз.

16. Берілген иондардың Bi⁺³, Sn⁺² электрондық формуласын жазып, соңғы электрондық қабатқа төрт квант саны бойынша сипаттама беріңіз.

17.VII периодта орналасқан элементтердің электрондық конфигурациясы 5f³6d¹. Ол қай элемент? Соңғы электрондық қабатқа төрт квант саны бойынша сипаттама беріңіз.

18. ¹⁵² ₆₃ Eu изотопы ядросының құрамындағы протон мен нейтрон саңдарын есептеңіз.

19. Берілген иондарының Ta⁺⁵, N⁺⁴ электрондық формуласын жазып, соңғы электрондық қабатқа төрт квант саны бойынша сипаттама беріңіз.

20. Берілген иондарының Fe⁺³, Cl^-1 электрондық формуласын жазып, соңғы электрондық қабатқа төрт квант саны бойынша сипаттама беріңіз.

21. Берілген иондарының N^-3, Mn⁺² электрондық формуласын жазып, соңғы электрондық қабатқа төрт квант саны бойынша сипаттама беріңіз.

22. Германий Ge атомының электрондық формуласын жазып, қалыпты және қозған күйлеріндегі валенттіліктерін , және сәйкес келетін қосылыстарын келтіріңіз.

23. Азот атомының электрондық формуласын жазып, қалыпты және қозған күйлеріндегі валенттіліктерін , және сәйкес келетін қосылыстарын келтіріңіз.

24.Реттік номірі 61, 62 элементтер атомдарында бос f-орбитальдарының саны қанша? Хунд ережесі негізінде осы элементтер атомдарының электрондық құрылымын жазыңыз.

25. Sc, Ti, V элементтер атомдарында бос d -орбитальдарының саны қанша? Осы элементтер атомдарының электрондық құрылымын жазыңыз.

26. Реттік номірі 91,92 элементтер атомдарында бос f-орбитальдарының саны қанша? Хунд ережесі негізінде осы элементтер атомдарының электрондық құрылымын жазыңыз.

27. Fe, Zr, Ta элементтер атомдарында бос d -орбитальдарының саны қанша? Осы элементтер атомдарының электрондық құрылымын жазыңыз.

28. Электрондық құрылысы мыналарға сәйкес келетін: а) s²p⁴; б)d³s²; в)p⁶s¹;г) s²p³;е) p⁶d²s² элементтердің топтары мен топшаларын атаңдар. Бұлардың қайсысы металдарға, қайсысы бейметалдарға жатады?

29. Сыртқы және сырттан ішкі қабаттардың электрондық құрылысы мыналарға сәйкес келетін: 3s²3p⁶3d⁵4s²; 4s²4p⁶4d⁵5s²; 5s²5p⁶5d⁵6s² элементтерді және қандай типке (s-, p-, d-, f-) жататын анықтаңыз. Осы элементтердің жоғары тотығу дәрежедегі оксидтерінің қасиеттері қалай өзгереді?

30. Иондану потенциалдарының мәндеріне қарай Be, Mg, Ca, Sr, Ba элементтердің қайсысы нағыз металдық қасиеттер көрсетеді?

31. Электротерістіктер мәндері негізінде O, S,Se, Te элементтер ретінде электрон қосып алу қабілеттерінің өзгеруің түсіндіріңіз.

32. Элементтердің периодтық кестесінің Iтобының элементтерінің біріншілей иондану потенциалдарының мәні (B) сәйкесінше: Li-5,4; Cs-3,9; Cu-7,7; Au-9,2 а) I топтың элементтерінің қай топшасындағы элементтердің металдық қасиеттері мейлінше айқын байқалады? б) топшалардағы иондану потенциалдарының мәндерінің өзгеру жолдарының әртүрлілігін немен түсіндіруге болады?

33.Асыл газдардың атомдарының иондану энергиясы (эВ): He-24,6; Ne-21,6; Ar-15,8; Kr-14,0; Xe-12,1; Rn-10,8 құрайды. Осы топшадағы иондану энергиясының өзгеру жолын түсіндіріндер.

34.a) Sn²⁺; б) Sn⁴⁺; в) Mn²⁺;г)Cu²⁺;д) Cr³⁺;е) P^3- иондарының электрондық формуласын жазындар.

35. Периодтық жүйенің VI топ элементтерінің ішінен электрондық аналогтарды атандар. Осы элементтер атомдарының валенттік электрондық деңгейшелерінің электрондық формулаларын жалпы түрде жазындар.

36.Не себептен хром мен кіүкірт, фосфор мен ванадий периодтық жүйеде бір топта орналасқан? Неліктен оларды әртүрлі топшаға орналастырады?

37. Ядро зарядтары a) 8; б)13;в)18;г) 23;д) 53;е) 63;ж)83 болатын элемент атомдарының электрондық формулаларын жазыңдар.

Оқытушы қатысындағы студенттің өздік жұмысына берілген сұрақтар (ОСӨЖ )

1. CO молекуласында көміртек атомының коваленттігі нешеге тең: а) екіге; б) үшке; в) төртке.

Себебі: 1) қозбаған көміртек атомында 2 жұптаспаған электрон бар; 2) көміртек атомы жұптасқан электрондарға акцептор бола алады; 3)көміртек атомында төрт валентті электрон бар.

2. HF және SiF₄ арасында реакция жүруі мүмкін бе? а) мүмкін; б) мүмкін емес.

Себебі: 1) HF молекуласы полюсті, SiF₄ полюссіз.

2) екі молекулада жұптаспаған электрон жоқ;

3) кремнийдің валенттік орбиталінің саны төрттен көп және оның жартысы валентті электронмен толмаған; 4) кремнийдің валенттік электрон саны 4-ке тең; 5) HF молекуласы жұп электрон арқылы донор бола алады.

3. O₂ молекуласына қандай магниттік қасиеттер тәң:

a) диамагнитті;б) парамагнитті.

Себебі: 1)O₂ молекуласында электрондардың саны жұп болады;

2)O₂ молекуласының спинінің қосындысы нольден айрықша.

4.NO молекуласында байланыс еселігі нешеге тең?

А)2; B)2,5; C)3.

Себебі: 1)π -орбиталінде байланыстырушы электрондардың саны 4; 2) байланыстырушы орбитальдарда босаңдатушы орбитальдарға қарағанда 5 электрон артық орналасқан ; 3) азот атомында 3жұптасқан электрон бар.

5. Мына бөлшектердің қайсысы парамагнитті:

A) N₂; B) O₂; C) NO; D) CO; E) CN?

6. Мына бөлшектердің қайсысы МО теориясы бойынша тұрақты күйінде бола алмайды?

A) H₂⁺; B) H₂; C) H₂ ^- ; D)He₂; E) He?

7. Байланыстардың барлығы σ-типке жататын молекулалар тобың анықтаңыз?

A) NH₃, HCl, H₂O D) NO₂,O₂, CH₄

B) CO, SO₂, N₂ E) SO₂, Cl₂, HF

C) SO₂, C₂H₂, AlH₃

8.Құрамында σ- және π –байланысы бар молекуланы анықтаңыз:

A) AICI₃ B) NH₃ C)O₂ D)H₂O E)Cl₂

9.Құрамында полюстi ковалентті байланысы бар полюссіз молекуланы анықтаңыз:

A) N₂ B) H₂S C) NaF D) H₂O E) BeCl₂

10.Атомдық орбиталдардың sp²- гибридтелуіне түзілетін байланыстар арасындағы бұрыш:

A)120 ⁰ B)60 ⁰ C)109 ⁰28 ^, D)104 ⁰ 5^, E)180 ⁰C

11. SiCl₄ қосылыстағы атомдық орбитальдардың гибридтелу түрін анықтаңыз:

A) sp² B)sp³ C)sp³d D)sp E)sp³d²

12. O₂ ^–молекулалық ионның түзілу мүмкіндігін және байланыс еселігін анықтаңыз

A)1 B)2 C)0,5 D)1,5 E)2,5

13. МО әдісі бойынша Cl₂ молекуланың магниттік қасиеттері қандай?

А) диамагнитті В) парамагнитті

Студенттің өзбетімен орындауға арналған жаттығулар мен есептер (СӨЖ )

1. H₂,Cl₂ және HCl молекулаларындағы химиялық байланыстардың түрлерін көрсетіңіз.

2. Элементтердің электртерістіктерінің мәндерін пайдала отырып K-Cl, Ca-Cl, Fe-Clжәне Ge-Cl байланыстары үшін электртерістіктердің айырымын есептеңіз. Қандай байланыста иондық табиғаты басымдау келеді?

3. Валенттік байланыстар теориясы тұрғысынан BF₃молекуласы мен BF₄ ^– ионының электрондық құрылысын жазыңыз.

4. CH₄,NH₃ молекулаларындағы және NH₄ ионындағы коваленттік байланыстардың түзілу әдңстерін көрсетіңіз.

5. NCl₃, CS₂ және ICl₅ молекулаларындағы байланыстардың табиғатын түсіндіріңіз. Әр қосылыс үшін электрон жұбының ығысу бағытын көрсетіңіз.

6. NF₃, OF₂, ClF және CO₂ молекулаларындағы байланыстардың табиғатын түсіндіріңіз. Әр қосылыс үшін электрон жұбының ығысу бағытын көрсетіңіз.

7. Хлороформ CHCl₃ молекуласының валенттік схемасын көрсетіп, атомдар арасындағы қандай байланыстың полюстігі жоғары екендігін және осы байланыста электрон жұбы қандай атомға қарай ығысқанын көрсетіңіз.

8. HCN молекуласының диполь моменті μ =9,66.10^-30 Кл.м, ал электрон зарядының абсолюттік мәні q =1,60.10^-19 Кл. Дипольдің ұзындығын есептеңіз.

9.Неліктен CS₂ молекуласының диполь моменті нольге тең болатындығын молекуланың структуралық формуласын жазып түсіндіріңіз.

10. Байланыстырушы электрон жұптарын көрсету арқылы H₂, O₂, Cl₂, N₂ және CH₄ молекулаларының құрылысын келтіріндер. Азот молекуласының аса беріктігін немен түсіндіруге болады?

11. Бірдей атомдардан түзілген молекулалардың диполь моменті мен диполь ұзындығы неге тең?

12.Келтірілген полюсті байланыстардың оң және теріс полюстерін көрсетіндер: a) H-F; б) C-H;в) H-S;г)C-I;д)C=O;е)C-F;ж)S=0.

13. HCl молекуласындағы диполь ұзындығы 0,22 A^o-ге тең. Молекуланың диполь моментін есептеңдер.

14. Келтірілген қосылыстардағы атомдар арасындағы байланыс түрін анықтаңдар: KHF₂, H₂O, HNO₃, KHSO₄

15. Мына қатардағы қосылыстардың беріктігі қалай өзгереді: HF, HCl, HBr, HI?

16. Элементтердің электртерістігін пайдаланып, мына байланыстарда элекрон жұбы қай атомға қарай ығысатығын табыңдар: S-K, S-H, S-Br, S-C.

17. H-N байланысының диполь моменті 4,342.10^-30 Кл.м-ге тең, H-N байланыс ұзындығы 0,101 нм. Сутегі мен азоттың эффектілі зарядын H^+δ, N^{- δ} табыңдар.

18. C-N байланысында көміртегі мен азоттың эффектілі заряды электронның абсолют зарядының 0,071 бөлігіне тең. C-N байланысының диполь моменті 1,67.10^-30 Кл.м. Диполь ұзындығын есептендер.

19. PCl₃, BF₃, CS₂, CCl₄, Cl₂O молекулаларда электрон жұптары қай элементке қарай ығысады?

20. ВБ теориясы бойынша NH₃ молекуланың кеңістіктегі құрылысын, полюстігін, байланыстардың табиғатын (σ , π байланыс, гибридті, полюсті, полюссіз ковалентті, ионды) анықтаңыз.

21. H₂O, H₂S, H₂Se, H₂Te молекулалардың құрылысын қарастырып (полюстілігін, байланыстар табиғатын σ , π ), байланыстар арасындағы бұрыштар қалай өзгереді? Неге?

22. H₂, H₂O, PH₃, BH₃, KBr молекулалардың полюстілігін анықтап, полюсті ковалентті байланысы бар полюссіз молекуланы анықтаңыз (жауапты түсіндіріңіз).

23. CCl₄ және CH₃Cl молекулалардың құрылысын және полюстілігін валентілік байланыс әдісі бойынша талдаңыз.

24. HF, HCl, HBr, HI, KI молекулалардың құрылысын қарастырып (полюстілігін, байланыстар табиғатын σ , π), дипольдік моменттері қалай өзгеретіндігін талдаңыз?

25. SiCl₄ молекулаланың кеңістіктегі құрылысын, полюстілігін валенттік байланыс әдісі бойынша байланыстардың табиғатын (σ , π байланыс, гибридті, полюсті, полюссіз ковалентті, ионды) анықтаңыз.

26. Азот молекуласындағы (N₂) атомдар арасындағы байланыстардың түрлері мен түзілу табиғатын валенттік байланыстар әдісі бойынша анықтаңыз.

27. O₂ молекуланың және O₂^-, O₂⁺ молекулалық иондардың молекулалық орбитальдар әдісі бойынша энергетикалық диаграммаларын құрастырып түзілу мүмкіншілігін, байланыс еселегін және магнитті қасиеттерін анықтаңыз.

28. NO молекуланың молекулалық орбитальдар әдісі бойынша энергетикалық диаграммасын құрастырып байланыс еселегін және магнитті қасиетін анықтаңыз.

Оқытушы қатысындағы студенттің өздік жұмысына берілген сұрақтар (ОСӨЖ )

1. [Pt(NH₃)₄Cl₂]Cl₂ қосылыстағы комплекстүзгіштің координациялық саны мен тотығу дәрежесі

A) 6 және 4+ B) 4және 4⁺ C)4 және 2+

D) 2 және 0 E)6 және 2+

2. Калий хлоропентагидроксоплатинаты (IV) деп аталатын қосылыстың формуласы:

A) K₂[Pt(OH)₅Cl] C) K₂[Pt(OH)₆Cl₂] E)K[Pt(H₂O)₇Cl₂]

B) K[Pt(H₂O)₅Cl] D) K[Pt(H₂O)₅Cl₂]

3.Комплексті ионның [Ni₂ (NO) ₂(CN) ₆]^4- атын атаңыз:

А) никель нитроцианид анионы

В) никель цианонитрит ионы

С) гексанитратоцианоникелет (III) анионы

Д) гексацианодинитроникелат (II) анионы

Е) гексанитродицианоникелат (III) ионы

4. Кешен ионының заряды бойынша кешен катионға жататын кешен қосылысын анықтаңыз.

A) [Co (NH₃)₂(NO₂)₃] B) K₃ [AIF₆] C) Na ₂ [Zn (OH)₄]

D) [Cr (NH₃)₅C1] SO₄ E) K₂ [PtC1₄]

5. Ацидокомплекске жататын кешен қосылысы:

A) [Cu(NH₃)₄]SO₄ В)Na₂[Pb(OH)₄] C) K₃[Al(OH)₆]

D) [Cu (H₂O) ₄] SO₄ E) K ₂[Co (SO₃)₂]

6. Тұрақтылығы ең жоғары болаты кешен ионы:

A) [HgCl₄]^2- K_Т-З=8,5.10^-18

В) [HgBr₄]^2- K_Т-З=1,0.10^-21

C) [HgI₄]^2- K_Т-З=1,5.10^-30

D) [Hg(CNS)₄]^2- K_Т-З=1,0.10^-22

E) [Zn(CN)₄]^2- K_Т-З=1,3.10^-17

7. Құрамындағы комплекстүзгіш пен лигандаларға оңай ыдырайтын кешен ионын анықтаңыз.

A) [Ag(S₂O₃)₂]^3- K_ТЗ=1,0.10^-13

В) [Ag(CN)₂]^- K_ТЗ=1,0.10^-21

C) [Ag(SCN)₂]^- K_ТЗ=2,0.10^-11

D) [Ag(NH₃)₂]⁺ K_ТЗ=5,9.10^-8

E) [Ag(NO₂)₂]^- K_ТЗ=1,3.10^-3

8. Қандай қосылыстың ерітіндісінде Cu²⁺ иондардың концентрациясы ең аз болады?

A) CuSO₄ C) Cu (NO₃)₂

B) CuCl₂ D) [Cu (NH₃)₄] SO₄ E) CuSO₄.5H₂O

9. Нитропентаамминкобальт (III) хлориді кешен қосылыстың формуласы:

A) [Co (NH₃)₃(NO₂)₂Cl]; D) [Co (NH₃)₅NO₂] Cl;

B) [Co (NH₃)₅(NO₂) Cl₂]; E) [Co (NH₃)₅ Cl] (NO₂)₂;

C) [Co (NH₃)₃(NO₂) Cl] Cl

Студенттің өзбетімен орындауға арналған жаттығулар мен есептер (СӨЖ )

1. [Cu(NH₃)₄]SO₄ , K₂[PtC1₆], K[Ag(CN)₂] комплексті қосылыстардың атын атап комплекстүзгіштің тотығу дәрежесін және координациялық санын анықтаңыз.

2. [Cr(H₂O)₄Cl₂]OH, K₂[HgBr₄], Na₄[Fe(CN)₆] комплексті қосылыстардың атын атап комплекстүзгіштің тотығу дәржесін және координациялық санын анықтаңыз.

3. Кобальт (III) координациялық саны =6 болса,CoCl₃∙6NH₃, CoCl₃∙5NH₃, CoCl₃∙4NH₃ комплексті қосылыстардың координациялық формулаларын жазып, аттарын атаңыз.

4. Кешен иондардың Ag(CN)₂]^- (K_Т-З=1,0∙10^-21 ), [Ag(NH₃)₂]⁺ ( K_Т-З=6,8∙10^-8 ) [Ag(SCN)₂]^- (K_Т-З=2,0∙10^-11) жақшадағы тұрақсыздық константаларK_Т-З шамаларын пайдаланып, ерітінділердің мольдік концентрациялары бірдей жағдайда, Ag ⁺ иондарының концентрациясы жоғары болатын ерітіндіні анықтаңыз.

5. Комплекстүзгіштері Cr³⁺,Pd²⁺,Ni²⁺ болатын кешен ионардың [Cr(NH₃)₅NO₃]^x, [Pd(NH₃)Cl₃]^x, [Ni(CN)₄]^x зарядын анықтап, комплексті қосылыстарын құрастырып, аттарын атаңыз.

6.Кешен иондардың[Co(CN)₄]^2-,[Hg(CN)₄]^2-, [Cd(CN)₄]^2- тұрақсыздық константаларының мәндері сәйкес 8∙10^-20, 4∙10^-41, 1,4∙10^-17 . Ерітіндінің молярлы концентрациялары бірдей болса, CN ^– иондардың концентрациясы үлкен болатын кешен ионың анықтаңыз.

7. Rb₂[PbBr₆]; K₂[PbCl₄], Na[Sb(SO₄)₂] қосылыстардағы комплекстүзгіштің тотығу дәрежесін, координациялық санын кешен ионның зарядың және K_Т-З көрінісін жазыныз.

8. [Ag(NH₃)₂]⁺, [Fe(CN)₆]^4-, [PtCl₆]^2- кешен иондардың аттарың атап, тұрақсыздық константаларының көрінісің жазыңыз. Комплекстүзгіштің тотығу дәрежесін мен координациялық санын анықтаңыз.

9. [Zn(NH₃)₄]⁺, [Fe(CN)₆]^3-, [PtCl₄]^2- комплексті иондардың аттарын атап, тұрақсыздық константаларының көрінісің жазыңыз. Комплекстүзгіштің тотығу дәрежесін мен координациялық санын анықтаңыз.

10. Платина (II) комплекстүзгіштің координациялық саны 4 тең болса, PtC1₂∙3NH₃; PtC1₂∙NH₃.KCl; PtC1₂∙2NH₃ кешен қосылыстардың координациялық формулаларын жазып, аттарын атаңыз.

11. Fe ³⁺, NH₃, Cl^-, K⁺ бөлшектердің тіркесімі бойынша жеті кешен қосылысты құрастыруға болады. Осы қосылыстардың формулаларын жазыңыз.

12. [Cr(CN)₆]^3- кешен ионның түзілу механизмің қарастырып, кеңістіктегі құрылысын анықтаңыз.

13.[AuCN₂]^- кешен ионы комплекстүзгіштің AO гибридтелу түрін анықтаңыз.

14. Құрамы CuCl₂.4H₂O және 4KCN.CoCN₂ болатын қосылыстардың координациялық құрылысын қарастырып олардың координациялық формаларын жазып, атын атаңыз.

15. Кешен қосылыстардың формулаларын құрастырыңыз:

a) аммоний гексахлоропаллааты (IV) цезий дихлороаргенаты (I)

б) дихлоротетраамминкобальта (III) сульфаты

хлоротетраминотемір (III) хлориді

в) аммоний гидроксотрихлороаураты (III) индий (I) тетраиодоиндат(III)

д) бромотетраамминкобальт (III) нитраты

е/натрий бис (тиосульфато) аргенаты (I)

16.Кешендер аталымдарында қателерін анықтап, дұрыс жауабын келтіріңіз.

a) [Fe(CO)₅] – темір карбонилы

б) [Os(NH₃)₆] – осмий гексаамины

в) [Al(H₂O)₆]³⁺ - гексагидроксоалюминий

г) [Cr(H₂O)₄Cl₂] – тетрааквадихлорохром (II)

17. Кешендер аталымдарында қателерін анықтап, дұрыс жауабын келтіріңіз.

a) [TiF₆]^2- - гексафтортитанат ионы

б) [Ag(CN)₂]^- - дицианидокүміс (I) ионы

в) [PbCl₆]^2- - гексахлороплюмбат (II) ионы

г) [Cr(NH₃)₂(H₂O)₄]^- - .

18. Координациялық саны 6-ға тең, комплекстүзгіштің Co ^III қатысуымен түзілген кешен қосылыстардың координациялық формулаларын қателерін анықтап, дұрысын келтіріңіз.

a) [Co (NO₂)₄(NH₃)₂]^-, [Co (NH₃)₃(NO₂)₃]⁺

б) [Co(H₂O)₃(NH₃)₃], [Co(NH₃)₄Cl₂]⁺

в) [Co(H₂O)₄(NH₃)₃], Na₃[Co(NH₃)₆]

Оқытушы қатысындағы студенттің өздік жұмысына берілген сұрақтар (ОСӨЖ)

1. Есептеу жүргізбей ақ, мына процестердің қайсысы үшін энтропияның өзгерісі оң болатынын көрсетініз.

A) MgO _(к) + H₂ (г) = Mg _(к) +H₂O(c)

B) C _{(графит)} + CO_{2 (г)} = 2CO _(г)

C) CH₃COOH _(сулы) = CH₃COO^-_(сулы) + H ⁺ _(сулы)

D) 4HCl _(г) +O_{2 (г)} =2Cl_2(г) + 2H₂O _(г)

E) NH₄NO_{3 (к)} = N₂O _(г) + 2H₂O _(г)

2. Кез келген температурада мына жағдайлардың қайсысы мүмкін болады:

A) ΔH<0, ΔS>0 B) ΔH<0, ΔS<0 C) ΔH > 0, ΔS>0

3. Кез келген температурада мына жағдайлардың қайсысы жүзеге аспайды:

A) ΔH>0, ΔS>0 B) ΔH>0, ΔS<0 C) ΔH <0, ΔS<0

4. P=cont болған кезде реакция өзбетінше мына жағдайда жүреді:

A) ΔG>0; B) ΔG=0; C) ΔG<0; D) ΔS<0; E) ΔH>0

5. 4CO+2SO₂=S₂+4CO₂ реакцияға қатысатын затардың стандарты жағдайдағы түзілу энтальпиялары (ΔH ⁰_f) белгілі болса химиялық реакцияның жылу эффектісін ΔH ⁰ ₂₉₈ қалай есептеуге болады:

A) ΔH ⁰  ₂₉₈ = ΔH ⁰_f (CO)+ ΔH ⁰_f (SO₂) - ΔH ⁰_f (S₂)- ΔH ⁰_f (CO₂);

B) ΔH ⁰  ₂₉₈ = ΔH ⁰_f (S₂) + ΔH ⁰_f (CO₂) - ΔH ⁰_f (CO) - ΔH ⁰_f (SO₂);

C) ΔH ⁰ ₂₉₈ = 4ΔH ⁰_f (CO)+ 2ΔH ⁰_f (SO₂) +2 ΔH ⁰_f (S₂)+4 ΔH ⁰_f (CO₂);

D) ΔH ⁰ ₂₉₈ = 4ΔH ⁰_f (CO)+ 2ΔH ⁰_f (SO₂) - ΔH ⁰_f (S₂)-4 ΔH ⁰_f (CO₂);

E) ΔH ⁰ ₂₉₈ = ΔH ⁰_f (S₂) + 4ΔH ⁰_f (CO₂) -4 ΔH ⁰_f (CO) -2 ΔH ⁰_f (SO₂);

6. PtCl_{2 (к)} + Cl_{2 (г)} =PtCl_{4 (к)} реакцияның жылу эффектісін (кДж/моль) және реакция түрін анықтаңыз, егер стандартты жағдайда заттардың түзілу энтальпиялары ΔH ⁰ ₂₉₈ (кДж/моль):

PtCl_{2 (к)} = -118,0; PtCl₄(к) = -226,0 тең болса.

1. 
   -344, экзотермиялық D) 344, эндотермиялық
   
2. 
   -108, эндотермиялық E) -266, эндотермиялық
   
3. 
   -108, экзотермиялық
   

A) H₂O _(c) → H₂O _(г) D) 4HCl _(г) + O_{2 (г)} →2H₂O _(г) +2Cl_2(г)

B) H_{2 (г)} + Cl_{2 (г)} →2HCl _(г) E) 2NH_{3 (г)} →N_{2 (г)} +3H_{2 (г)}

C) N₂O_{4 (г)} →2NO_{2 (г)}

8. Азот диоксидінің стандартты түзілу жылуы: ΔH ⁰ ₂₉₈(NO₂) =-33,5 кДж/моль. Келтірілген реакциялардың ішінен жылу эффектісі осы санға тең реакцияны белгілеңіз (T=298K).

A) N₂+2O₂ =2NO₂; D) NO + 1|2 O₂ =NO₂;

B) 2NO +O₂ =2NO₂; E) 4NH₃ +7O₂=4NO₂+6H₂O

C) 1|2 N₂ +O₂=NO₂;

9. Энтропияның өзгеруі ΔS өсу ретімен жүретін процесті анықтаңыз.

A) CaO _(к) +H₂O _(с) = Ca (OH) _{2 (к)} D) C _{(графит)} → C _(алмаз)

B) NH_{3 (г)} +HCl _(г) = NH₄Cl _(г) E) 4Fe _(к) + 3O_{2 (г)} = 2Fe₂O_{3 (к)}

C) N₂O_4(г)→2NO_2(г)

10. (NH₄)₂CrO_4(кр) аммоний хроматының түзілу Гиббс энергиясы мына реакцияның Гиббс энергиясының өзгеруіне тең:

A) 2NH_{3 (г)} +H₂CrO_{4 (c)} = (NH₄)₂CrO_{4 (к)}

B) 2NH_{3 (г)} +CrO_{3 (к)} +H₂O _(с) = (NH₄)₂CrO_{4 (қ)}

C) N_{2 (г)} +4H₂ (_г) +Cr _(қ) + 4O_{2 (г)} = (NH₄)₂CrO_{4 (қ)}

D) 2N_(г)+8H_(г)+Cr_(г)+4O_(г)=(NH₄)₂CrO_4(қ)

E) (NH₄)₂CrO_{4 (ққ)} =2NH_{3 (г)} +CrO₃ (_қ) +H₂O (_с)

11. 2PH_3(г) + 4O_2(г) = P₂O_5(к) +3H₂O_(с) реакция теңдеуінен стандартты жағдайда фосфиннің түзілу энтальпиясын ΔH ⁰ ₂₉₈ PH₃ (кДж/моль) анықтаңыз. ΔH_х.р. = -2360 кДж, ΔH ⁰ ₂₉₈P₂O_{5 (қ)} =-1492 кДж/моль және ΔH ⁰ ₂₉₈ H₂O (_с) = -285, 8 кДж/моль.

A) -21,2 B) -10,6 C)-5,3 D)5,3 E)30,6

12. CaO_(қ) +CO _2(г) ↔CaCO_3(қ) тура бағытта өзбетінше жүре алады ма? Жауапты реакцияның Гиббс энергиясын есептеу арқылы дәлелдеңіз. ΔG ⁰ ₂₉₈ (кДж/моль):

CaO (_қ) =-604,2; CO_2(г)=-394,64; CaCO_3(қ)=-1128,7.

1. 
   -998,84 кДж/моль, ия; D) -2124,6 кДж/моль, ия;
   
2. 
   -129,9 кДж/моль, жоқ; E) -129,9 кДж/моль, ия
   
3. 
   +998,84 кДж/моль, жоқ;
   

A) 2NH_{3 (г)} = N_{2 (г)} +3H_{2 (г)}

B) CO _2(к) = CO _{2 (г)}

C) 2NO _(г) + O_{2 (г)} =2NO_{2 (г)}

D) 2H₂S _(г) +3O_{2 (г)} = 2H₂O _(с) +2SO_{2 (г)}

E) 2CH₃OH _(г) +3O_{2 (г)} = 4H₂O _(г) + CO_{2 (г)}

Студенттің өзбетімен орындауға арналған жаттығулар мен есептер (СӨЖ )

1. Термохимиялық теңдеулер бойынша реакциялардың экзо- немесе эндотермиялық екенің анықтаңыз:

C _(г) + H₂O _(г) =CO _(г) + H_{2 (г)} ΔH⁰= +132кДж

CuO _(к) + C _(г) = C _(к) +CO _(г) ΔH⁰= +46 кДж

FeO _(к) + CO _(г) = Fe _(к) +CO_{2 (г)} ΔH⁰= - 12 кДж

MgO _(г) + Al₂O_{3 (г)} = (MgAl₂) O _{4 (г)} ΔH⁰= -39 кДж

2. Реакцияларды теңестіріп стандартты энтальпиясын есептеңіз.

A) ZnS _(г) +O_{2 (г)} = ZnO _(г) + SO_{2 (г)}

B) Al₂ (SO₄) _3(г) = Al₂O_{3 (г)} +SO_{3 (г)}

C) AgNO_{3 (г)} = Ag _{( г)} + NO_2(г) +SO_3(г)

D) SO_{2 (г)} +H₂S _(г) = S _(г) + H₂O _(ж)

3. ΔH ⁰ _тұз. _MgO(к)= -602 кДж /моль ; ΔH⁰ _тұз. _CO2(г)= -395,4 кДж/моль мәндерін және магний карбонатының MgO_(к) мен CO_2(г) заттарға ыдырау реакцияның жылуын (энтальпиясын) 115,6 кДж/моль пайдаланып MgCO _3(к) үшін стандартты түзілу жылуын есептеңіз.

4. Берілген термохимиялық тендеулер бойынша мышьяк (V) оксидінің жай заттардан стандартты түзілу энтальпиясын есептеніз.

4As_(г) + 3O_2(г) = 2As₂O _3(к); ΔH⁰= - 1328 кДж

As₂O _3(к) + O_2(г) =As₂O _5(г) ; ΔH⁰= - 261 кДж

5. Реакция тендеуі бойынша темір (III) оксидінің стандартты энтропиясын есептеңіз.

4FeO_(к) + O_2(г) = 2Fe₂O_3(к) : ΔS ^o _х.р. = -259 Дж/К

6. Темір (III) оксидінің жай заттардаң стандартты түзілу энтропиясын:

4Fe_(к) +3O_2(г) = 2Fe₂O_3(к) берілгендер бойынша есептеңіз:

2Fe_(к) +O_2(г) = 2Fe₂O_(к) ; ΔS ^o _(I)= -145 Дж/К

4FeO_(к) + O_2(г) = 2Fe₂O_3(к); ΔS ^o _(II)= -259 Дж/К

7. T=1230 K температурада 2SO_{2 (г)} + O_{2 (г)} =2SO_{2 (г)} реакцияның Гиббс энергиясын есептеңіз, егер реакцияның ΔH⁰= - 198 кДж және ΔS ^o =-187Дж/К болса. Осы жағдайда жабық жүйеде бұл реакция өздігінен жүре ме?

8. Төмендегі реакцияларды пайдаланып этиленнің C₂H₄ түзілу жылуын (ΔH⁰ _тұз,298) есептеңіз:

C₂H_4(г) +3O_2(г) =2CO_{2 (г)} +2H₂O_(г) ; ΔH⁰ ₂₉₈=-1323 кДж

C _{(графит)} + O_{2 (г)} = CO_{2 (г)} ; ΔH⁰ ₂₉₈=-393,5кДж

H_{2 (г)} + 0,5 O_{2 (г)} = H₂O_(г) ; ΔH⁰ ₂₉₈=-241,8 кДж

2Mg _(к) + O_{2 (г)} = 2MgO _(к) ; ΔH⁰ ₂₉₈=-1203,6 кДж

C _{(графит)} + O_{2 (г)} = CO_{2 (г)} ; ΔH⁰ ₂₉₈=-393,5 кДж

MgO _(к) + CO _{2 (г)} = MgCO_3(к) ΔH⁰ ₂₉₈=-117,7 кДж

10. Төменде келтірілген реакциялардың ΔG⁰₂₉₈ –ң мәндерін талдай отырып, қорғасын мен қалайыға қандай тотығу дәрежелері біршама тән екендігін анықтаңыз:

PbO_2(к) + Pb_(г) = 2PbO_(к) ; ΔG⁰₂₉₈ <0

SnO_{2 (к)} + Sn_(г) =2SnO_(к) ; ΔG⁰₂₉₈ >0

11. Есептеулер жүргізбей ақ төменде көрсетілген реакциялар жүру барысында жүйенің энтропиясы қалай өзгеретіндігін (таңбасын) анықтаңыз:

A) 2NH_{3 (г)} = N_{2 (г)} + 3H_2(г) ;

B) 2CH₃OH _(г) + 3O_{2 (г)} = 4H₂O_(г) +2CO_2(г) ;

C) 2H₂S _(г) + 3O_{2 (г)} = 2H₂O_(с) + 2SO_2(г) ;

D) 2NO _(г) + O_{2 (г)} = 2NO_{2 (г)}

12. Мына оксидтердің қайсысы 298 K температурада алюминиймен тотықсыздану мүмкін: CaO, FeO, CuO, PbO, Fe₂O₃, Cr₂O₃? Жауабыңызды есептеулермен дәлелдеңіз.

13. Төменде көрсетілген реакцияның ΔG⁰₂₉₈ мәнің есептеп стандартты жағдай мен 298 K температурада реакция бай бағытта өз еркімен жүретіндігін анықтаңыз:

N_2(г) + 0,5 O_2(г) = N₂O_(г) .

14. Төменде көрсетілген реакцияның ΔG⁰₂₉₈ мәнің есептеп стандартты жағдай мен 298 K температурада реакция бай бағытта өз еркімен жүретіндігін анықтаңыз:

Fe₂O_{3 (к)} +3CO _(г) = 2 Fe _(к) +3CO_2(г)

15. Төменде көрсетілген реакцияның ΔG⁰₂₉₈ мәнің есептеп стандартты жағдай мен 298 K температурада реакция бай бағытта өз еркімен жүретіндігін анықтаңыз:

Cu _(к) + ZnO _(к) = CuO _(к) + Zn _(к)

16. Жүйенің: 4HCl_(г) + O_2(г) ↔2H₂O_(г) + 2Cl_2(г) , стандарты жағдайдағы ΔH ^o _х.р. = -114,42кДж/моль , ΔS ^o _х.р. =-128,4Дж/моль тең болса, тепе теңдік қандай температурада түзіледі?

17. Энтропи өсу ретімен жүретін реакцияларды анықтаңыз

A) CaO_(к) +H₂O_(ж) = Ca(OH)_2(к) ; B) 4Fe_(к) +3O_2(г) = 2Fe₂O_3(к) ;

C) 2NH_3(г) + HCl_(г) = NH₄Cl_(к) ; D) N₂O_4(г) →2NO_2(г) ;

E) S_(к) + O_2(г) = SO_2(г)

18. Берілген термохимиялық теңдеулерінен кальций гидроксидінің стандартты түзілу энтальпиясын ΔH⁰₂₉₈ (Ca(OH)₂) есептеңіз:

Ca_(к) +1/2 O_2(г) = CaO_(к) ; ΔH⁰ ₂₉₈₍₁₎=-635,6 кДж (1)

H_2(г) +1/2 O_2(г) = H₂O_(c) ΔH⁰ ₂₉₈₍₂₎=-285,84 кДж (2)

CaO_(к) +H₂O_(с) = Ca(OH)_2(к) ; ΔH⁰ ₂₉₈₍₃₎=-66,06 кДж (3)

19. Берілген термохимиялық теңдеулерінен газ тәрізді фосфор пентахлоридінің стандартты түзілу энтальпиясын ΔH⁰ ₂₉₈ (PCl_5(г)) есептеңіз:

2P_(к) +3Cl_(г) → 2PCl_3(г) ; ΔH⁰ ₂₉₈=-560 кДж

PCl_{3 (г)} + Cl_{2 (г)} → PCl_5(г) ; ΔH⁰ ₂₉₈=-86,9 кДж

20. 1кг натрий карбонатын ыдырату үшін

Na₂CO_3(к) = Na₂O_(к) + CO₂(г), берілген термохимиялық теңдеулерінің қажетті жылу мөлшерін есептеңіз:

Na₂CO_3(к) + SiO_2(к) = Na₂SiO_3(к) + CO₂(г); ΔH⁰ ₂₉₈₍₁₎=81,04 кДж

Na₂O_(к) + SiO_2(к) = Na₂SiO_3(к) ; ΔH⁰ ₂₉₈₍₂₎=-243,17 кДж

Оқытушы қатысындағы студенттің өздік жұмысына берілген сұрақтар (ОСӨЖ)

1. Егер реакциялық 2NO + O₂ →2NO₂ ыдыстың көлемін 2 есе ұлғайтса реакцияның жылдамдығы қалай өзгереді:

A) 4 есе азаяды; B)8 есе азаяды; C)4 есе өседі; D) 8 есе өседі

2. Жүйеге катализатор қосқанда реакция жылдамдығының өсуі немен түсіндіріледі:

А) активтендіру энергиясының азаюымен;

В) молекулалардың орташа кинетикалық энергиясының өсуімен;

С) соқтығысу санының өсуімен;

D) активті молекула санының өсуімен.

3. 20 ⁰ C температурада белгілі бір реакцияның жылдамдық константасы 10^-4 мин ^-1 , ал 50 ⁰ C температурада 8∙10^-4 мин ^-1ге тең. Реакция жылдамдығының температуралық коэффициенті нешеге тең:

A) 2; B)3; C)4; D)5

4. Келтірілген реакция үшін:

S_(к) + O_2(г) = SO_2(г)

Әрекеттесу массалар заңының көрінісі:

1. 
   υ=k.C_(S).C_(O2) В) υ=k.C_(O2) С) υ=k.C_(S)
   

5. 2NH_3(г) + HCl_(г) →NH₄ Cl_(к) реакцияда аммиактың концентрациясын 2 есе арттырса реакция жылдамдығы қалай өзгереді?

A) өзгермейді B)2есе артады C)2есе кемиді

D)4 есе артады E) 4есе кемиді

6. Әрекеттескен заттардың концентрациясын 2 есе артырса реакция:

2N₂O₅=2N₂O₄ +O₂ жылдамдығы қалай өзгреді?

1. 
   10 есе артады; B) 4есе кемиді; C)өзгермейді;
   

7. Температуралық коэффициент γ=3 болса, реакция жылдамдығын 81 есе кеміту үшін температураны неше градусқа төмендету керек?

A)40; B) 30; C)20; D)10; E)9

8. Тепе-теңдікті: 2CO₂(г) + O₂(г) ↔2CO₂(г) +Q бастапқы заттарға (солға) қарай ығыстыру үшін:

А) СО концентрациясын арттыру керек

В) температураны кеміту керек

С) қысымды арттыру керек

D) CO₂ концентрациясын кеміту керек

Е) температураны арттыру керек

9. 2NH_3(г) +5NO_2(г) = 7NO_(г) + 3H₂O_(г) реакциядағы аммиактың концентрациясын 4 есе артырса, реакция жылдамдығы неше есе өседі?

A) 2 B) 16 C) 32 D) 128 E) 512

10.Температураны 70 ⁰C- ден 40 ⁰C-қа дейін төмендетсе, реакция жылдамдығы қалай өзгереді ( γ=3)?

A) 3есе кемиді B) 9 есе артады C) 27 есе артады

D) 27есе кемиді E) 30есе артады

11. Тепе-теңдікті солға қарай ығыстыру үшін реакция жағдайын қалай өзгерту керек: H_2(г) +Cl_2(г) ↔2HCl_(г)

А) жүйенің қысымын кеміту керек

В) жүйенің қысымын арттыру керек

С) хлордың концентрациясын арттыру керек

D) хлорсутектің концентрациясн арттыру керек

Е) сутектің концентрациясын арттыру керек

12. 4HCl_(г) +O_2(г) ↔2H₂O_(г) +2Cl_2(г) , ΔH<0, жүйенің тепе-теңдігін оңға (хлор түзілу бағытқа) қарай ығыстыру үшін:

А) қысымды кемітеді

В) HCl концентрациясын кемітеді

С) Cl₂ концентрациясын арттырады

D) температураны арттырады

Е) қысымды арттырады

13. Fe₃O₄(қ) + 4CO(г) ↔3Fe(қ) + 4CO₂ (г) – Q реакция тепе-теңдігін солға қарай ығыстыру үшін:

А) қысымды арттыру керек

В) CO концентрациясын арттыру керек

С) температураны төмендету керек

D) қысымды кеміту керек

Е) температураны арттыру керек

14. Мына әсер етулердің қайсысы химиялық реакцияның тепе-теңдік константасының мәнінің өзгеруіне әкеледі:

А) қысымның өзгеруі;

В) температураның өзгеруі;

С) катализаторды ауыстыру;

D) әрекеттесуші заттардың концентрациясын өзгерту?

Студенттің өзбетімен орындауға арналған жаттығулар мен есептер (СӨЖ )

1.A және В заттарының арасындағы реакция А+2В→С теңдеуімен өрнектеледі. Бастапқы концентрациялар [A]₀ = 0,03моль/л, [B]₀=0,05моль/л құрайды. Реакция жылдамдығының константасы 0,4. А затының концентрациясы 0,01 моль/л ге азайғандағы біраз уақыт өткеннен кейінгі жылдамдығын және реакцияның бастапқы жылдамдығын табыңдар.

2. Егер a)жүйедегі қысымды 3 есе арттырса ;б) жүйенің көлемін 3 есе азайтса ; в) NO концентрациясын 3есе арттырса, 2NO₍₂₎ +O_2(г) →2NO_2(г) реакциясының жылдамдығы қалай өзгереді?

3. Егер температураны 30 ⁰C-қа көтергенде, реакция жылдамдығы 15,6 есе өссе, реакция жылдамдығының температуралық коэффициенті нешеге тең?

4. Реакцияның жылу эффектісі оның активтендіру энергиясына тәуелді ме? Жауаптарыңды дәлелдеңдер.

5. Егер тура реакция жылу бөле жүрсе, онда қандай бағыттағы тура немесе кері реакцияға үшін активтендіру энергиясы үлкен болады?

6. Егер 280 K-ге қарағанда реакция жылдамдығы 300K-та 10 есе көп болса, реакцияның активтендіру энергиясының мәні неге тең?

7. O_{3 (г)} +NO_(г) →O_2(г) + NO_2(г) реакциясының активтендіру энергиясы 10 кДж/моль-ге тең. Температураны 27 ^oC- ден 37 ⁰C-ге дейін көтергенде реакция жылдамдығы неше есе өзгереді?

8. Реакция жылдамдығының температуралық коэффициенті активтендіру энергиясының мәніне байланысты ма? Жауаптарыңды дәлелдеңдер.

9. 2SO₂ + O₂ =2SO₃ теңдеу бойынша:

а)оттегінің концентрациясын 2 есе өсіргенде ;б) SO₂ нің концентрациясын 3 есе өсіргенде жылдамдығы қалай өзгереді?

10. Реакцияның жылдамдығын 9 есе арттыру үшін берілген реакциядағы 2H₂S+SO₂=3S+2H₂O күкіртсутек пен күкірт (IV) оксидінің концентрацияларын неше есе өсіру керек?

11. 2Fe_(қ) + 3Cl_2(г) = 2FeCl_3(қ) реакцияның жылдамдығы қысымды 3 есе арттырғанда қалай өзгереді?

12. Газдар қоспасының температурасын 140 ⁰C-ден 110 ⁰C-ге дейін төмендетсе температуралық жылдамдық коэффициенті 3-ке тең реакцияның жылдамдығы қалай өзгереді?

13. Температура 45 ⁰C-ге төмендегенде 25 есе баяулайтын реакция жылдамдығының температуралық жылдамдық коэффициентін табындар.

14. Жабық ыдыста тепе-теңдік орнаған:

CO_{2 (г)} + H ₂ →CO_(г) + H₂O_(г) ; тепе-теңдік константасы бірге тең.

a) Егер берілген температурада 1 моль CO₂ және 5моль H₂ араластырса, CO₂ нің қанша проценті CO-ға айналады;

б) егер тепе тендік орнағанда реакцияға сутектің бастапқы мөлшерінің 90% реакцияға түссе, CO₂ мен H₂ қандай көлемдік қатынаста араластырылған?

15. N_2(г) + 3H_2(г) →2NH_3(г) ΔH ⁰ =-92,4кДж жүйесінде тепе-тендік кезінде қатысатын заттардың концентрациялары тең : [N₂]=3 моль/л ; [H₂]=9 моль/л ; [NH₃]=4моль/л.

a) H₂ және N₂ бастапқы концентрацияларын;

б) температураның өсуімен тепе-тендік қалай қарай ығысатын;

в) реакциялық ыдыстың көлемін кішірейтсе тепе-тендік қай бағытқа ығысатынын анықтандар.

16.Белгілі бір температурада 2NO₂→2NO+O₂ жүйесіндегі тепе -тендік келесі концентрацияларда орнады : [NO₂]=0,006моль/л ; [NO]=0,024моль/л ; [O₂]=0,012 моль/л. Реакцияның тепе-тендік константасын және NO₂-ның бастапқы концентрацияларын табыңдар.

17.A_(г) + B_(г) →C_(г) +D_(г) жүйесіндегі A және B газдарын араластырған соң мынадай концентрацияларда тепе –тендік орнайды: [B]=0,05 моль/л; [C]=0,02 моль/л. Реакцияның тепе –тендік константасы 4∙10^-2 тең. A және B заттарының бастапқы концентрацияларын табыңдар.

18.Егер N₂O₄ бастапқы концентрациясы 0,08 моль/л, ал тепе –тендік орнаған сәтте 50% N₂O₄ диссоциацияланған болса, онда N₂O₄→2NO₂ реакциясының тепе –тендік константасын табындар.

19.C _{(графит)} +CO_2(г) →2CO_2(г) ; ΔH ⁰ =172,5 кДж жүйесі тепе тендік жағдайда болады:

а) қалыпты қысымда температура жоғарлағанда тепе тендік қоспада CO₂ мөлшері қалай өзгеретінің;

б) температура өзгеріссіз болса, жалпы қысымды жоғарлатқанда, температураны жоғарлатқанда, жүйеге катализатор қосқанда тепе тендік константасы өзгере ме?

20. Қайтымды реакцияларының:

2CO_(г) + O_2(г) →2CO_(г); ΔH ⁰ =-566 кДж

N_{2 (г)} + O_{2 (г)} → 2NO _(г) ; ΔH ⁰ =160кДж

а) температура төмендегенде; б) қысым жоғарлағанда тепе тендік қай бағытқа ығысады?

21. Мына реакциялардың:

2H_2(г) +O_2(г) → 2H₂O_(г) ΔH ⁰ =- 483,6 кДж

CaCO_3(қ)→ CaO_(қ) + CO_2(г) ΔH ⁰ =179 кДж

а) қысымның өсуі; б) температураның өсуі тепе тендігіне қалай әсер етеді?

22. Жабық ыдыста AB_(г) →A_(г) + B_(г) реакциясы жүрді. Реакцияның тепе тендік константасы 0,04, ал В затының тепе тендік концентрациясы 0,02 моль/л құрайды. АВ затының бастапқы концентрациясын табындар. Қанша процент АВ зат ыдырады?

23. Егер қысымды екі есе өсіріп, сонымен қатар температураны 10 ⁰C-қа көтерсе А_2(г) + B_2(г) →2АВ_(г) реакциясының тепе тендігі қай бағытқа ығысады? Тура және кері реакцияның температуралық коэффициенті сәйкесінше 2 және 3-тең. Осы реакцияның ΔH ⁰ белгісі қандай?

24. Реакцияның активтендіру энергиясы E_A=191кДж/моль. Температураны 330- ден 400 K дейін арттырса реакцияның жылдамдық константасы қалай өзгереді k_T1/k_T2 ?

25. Реакция температурасын 500-ден 1000 K дейін арттырса жылдамдық константасы k_T2/k_T1 100 есе артады. Осы реакцияның активтендіру энергиясын E_A анықтаңыз.

26. Реакцияның активтендіру энергиясы E_A=95,5 кДж/моль. Температураны 500-ден 1000 K дейін арттырса реакцияның жылдамдық константасы қалай өзгереді k_T1/k_T2 ?

27. 4NH₃(г) + 5O₂(г) =4NO(г) + 6H₂O(г) реакциядағы: а) аммиактың концентрациясын 2 есе арттырып, ал оттектің концентрациясын 2 есе кемітсе; б) жүйенің қысымын 2 есе арттырса, реакция жылдамдығы қалай өзереді?