Divan’ın  kelime  hazinesi  ne  kadar?

Mutalibov’un  sözlüğünde  kelime  sayısı  9222,  Vefa  Nalbant’ın  hazırladığı  sözlükte  ise  8624’tür.  Bu 
farklılıkların  asıl  sebebini  bazı  araştırmacıların  Divan’da  madde  başı  olararak  verilen  kelimelerin  yanı 
sıra örneklerde geçen kelimeleri de maddde başı şeklinde almasıyla açıklanabilir. 
    
Kâşgarlı  Mahmud’un  Haritasını  Biliyor  musunuz?  Dîvânu  Lugâti't-Türk’ün  pek  çok 
önemli  özelliği  arasında  eserin  ilk  sayfalarında  yer  alan  bir  de  harita  bulunmaktadır.  Bugünkü 
bilgilerimize  göre  bu,  bir  Türk’ün  çizdiği  ilk  dünya  haritasıdır.  Kâşgarlı  Mahmud,  dönemindeki  Türk 
topluluklarının  hangi  bölgelerde  yaşadığını  göstermek  amacıyla  çizdiği  bu  haritaya  bazı  ulusların 
yaşadığı bölgeleri de ekleyerek yeryüzündeki belirli bölgeleri gösteren bir dünya haritası oluşturmuştur 
[6]. Bugünkü haritacılık  tekniklerine göre ilkel  sayılabilecek bu harita, on birinci  yüzyıl koşullarındaki 
coğrafyacılık bilgilerine ve tekniklerine göre çok ileri düzeydedir. Harita Türk hükümdarlarının oturduğu 
Balasagun şehri merkez alınarak çizilmesi, diğer Türk şehirleri ve alanlar bu şehre göre düzenlenmesi, 
Türklerin yerleşim bölgelerindeki şehirler, dağlar, göller, nehirler ve denizler ayrıntılı olarak gösterilmesi 
ve pek az yanlışlık yapılması haritanın bir Türk’ün elinden çıktığını göstermektedir. 
Kâşgarlı  Mahmud’un  hem  eserinde  hem  de  çizdiği  haritada  Japonya’ya  yer  vermesi,  haritanın 
önemini  bir  kat  daha  artırmaktadır.  Bugünkü  bilgilerimize  göre,  Dîvânu  Lugâti't-Türk’teki  harita, 
Japonya’nın  gösterildiği  ilk  dünya  haritasıdır.  Kâşgarlı  Mahmud,  Japonya’yı  doğuda  bir  ada  olarak 
göstermiş  ve  Cabarka  adıyla  anmıştır.  Japonya’yı  Kâşgarlı  gibi  bir  dünya  haritası  üzerinde  gösteren 
ikinci harita Dîvânu Lugâti't-Türk’ten tam dört yüzyıl sonra yapılacaktır. 
Sonuç 
Sonuç  olarak,  Tarihi  Türk  Lehçelerini  araştırma  alanı  edinen  ve  belli  bir  dönemin  edebi  yazı 
dilinden söz eden herkes mutlaka Kaşgarlı Mahmud’dan bahsetmeden geçemez. Herbir görüşünü Diva-I 
Lugati-t-Türk’le  pekiştirmek  ister.  Dolaysıyla  Türk  dili  tarihi  ile  ilgili  yazılan  eserlerin  hemen  hemen 
hepsinde Kaşgarlı’nın ismi geçer. Çünkü Kaşgarlı Türklük Bilgisi’nin temelini atan, Türk Dünyasının ilk 
Filologudur.  Arapçanın  bir  dünya  ve  medeniyet  dili  olarak  yıldızının  parladığı  bir  dönemde  Türk  dili, 
kültürü  ve  manevi  değerleri  üzerinde  Arapça  eser  meydana  getirmekle  kalmayıp  Arap  kültürünün  ve 
İslam  medeniyetinin  merkezi  olan  Bagdat’a  giderek  dönemin  Halifesi’ne  hediye  etmesi  Kaşgarlı 
Mahmud’un  aynı  zamanda  Türklük  idealini  yaymaya  çalışan  ve  davasıyla  yanıp  tutuşan  büyük  bir 
misyoner  olduğunu  göstermektedir.  O,  Türkçeyi  sadece  Araplara  değil,  tüm  yabancılara  öğretmeyi, 
tanıtmayı  ve  hatta  sevdirmeyi  amaç  edinmiştir.  Türkçenin  Arapçadan  hiçbir  eksik  yanının  olmadığını, 
Türklerin    en  soylu  ve  Tanrı’nın  sevdiği  vasıflarla  donatılmış  yüce  bir  millet  olduğunu  ispatlamaya 
çalışmıştır. Kaşgarlı Mahmud, bütün Türk halklarının ortak atası, Divan-ı Lugati-t-Türk ise Türk dili ile 
edebiyatının,  kültürü  ile  bütün  manevi  değerlerinin  tükenmez  kaynağıdır.  Kaşgarlı  Divan-ı  Lugati-t-
Türk’ü  ile  1000  yaşadı  ve  Türklük  kavramı  yer  yüzünden  tamamen  silinmedikçe,  inşallah  her  ikisi  de 
binlerce yıl daha yaşayacaktır. 
 
KAYNAKÇA 
2. 
http://www.kuranyolunda.com/printer_friendly_posts.asp?TID=6957
 
2. 
http://www.yenidenergenekon.com/4-bas-yapit-divanu-lugatit-turk
 
3.  Садықбеков  Қ.  Махмуд  Қашғари  және  Диуан  Лұғат-ит-Түрік  //  Түркістан  N44.  1 
қараша, 2012. 
4. Егеубаев А. Түрік сөздігі. 1 том. Алматы, 1997. 
5. Қошғарий М. Девону луғот ит-турк. – Тошкент, 1960. – Т. І. 
6. 
http://www.tarih.spring.kz/kk/history/medieval/figures/mohammed
   
 
ÖZET 
Tarihi  Türk  Lehçelerinden  söz  eden  veya  Türk  dilinin  belli  bir  dönemine  ait  edebi  yazı  dilini 
inceleyen  herkes  mutlaka  Kaşgarlı  Mahmud’un  Divan-ı  Lugat-i-Türk  eserinin  üzerinde  duracaktır.  Zira 
Kaşgarlı  Mahmud  Türklük  biliminin  temelini  atan  ve  Türk  lehçelerini  karşılaştırmalı  Tarihi  metodla 
inceleyen Türk Dünyasının ilk Filologu, Divan ise Türk dilinin, kültürünün ve bütün manevi değerlerinin 
temel kaynağıdır. Makalede Türk edebi yazı dilinin paha biçilmez cevheri Kaşgarlı Mahmud’un Divan-ı 
Lügati-t-Türk  eserinin  Türk  dili,  edebiyatı,  kültürü  açısından  önemi  üzerinde  durulacak  ve  bilinmeyen 
yönleriyle açıklanmaya çalışılacaktır. 

 
ТҮЙІН 
Түркі  тілінің  тарихи  дәуірлерінің  қай-қайсын  болмасын  зерттеу  нысанына  алып,  белгілі  бір 
дәуірдің  тілі  жайында  пікір  айтқысы  келген  кез-келген  зерттеушінің  Махмуд  Қашқариға  және 
Диуан Лұғати-т-Түрікке соқпай кетуі мүмкін емес. Себебі Махмуд Қашғари Түркітанудың негізін 
қалаушы, түркі диалектілерін өзара салыстырмалы тарихи әдіс бойынша зерттеген түркі әлемінің 
тұңғыш  филологы,  ал  Диуан  Лұғати-т-Түрік  болса  түркі  тілі  мен  мәдениетінің,  өркениеті  мен 
бүкіл рухани құндылықтарыңы негізгі қайнар көзі. Мақалада түркі әдеби жазба тілінің теңдессіз 
жауһары М. Қашғаридің Диуан Лұғати-т-Түріктің түрік тілі мен әдебиеті, мәдениеті тұрғысынан 
мән-маңызы жан-жақты қарастырылады.   
 
MEVLANA ESERLERİNDE İNSAN SEVGİSİ VE HOŞGÖRÜ  
 
Kuandık K., 
Suleyman Demirel Üniversitesi 
Mühendislik Fakültesi, Bilgisayar Mühendisi Bölümü 
2-sınıf öğrencisi 
e-mail:  
Danışmanı Dr.Turumbetova J.A. 
Suleyman Demirel Üniversitesi 
Filoloji Fakültesi Türkoloji Bölümü 
Almatı / Kazakistan 
 
  Түйіндеме: Мақалада ұлы түрік ойшылы және ақыны Мевлана Джелаледдин Румидің 
шығармаларындағы адамгершілік қасиеттер мен сүйіспеншілік тақырыбы туралы  мәселелер 
төңірегінде сөз қозғалған.  
Аннотация: Данная статья посвящена особенностям произведении турецкого философа 
Мевланы Джелаледдин Руми, в котором затрагивается тема о благородных качествах человека , 
любви и нравственности. 
Summary: This article is devoted to the study of singularity product of Turkish philosopher 
Mevlana Celaleddin Rumi, which addressed the theme of the noble qualities of human, love and 
morality. 
 
Кілт сөздер: Mevlana, Bahâeddin Veled , Sultan Veled, Mesnevi, Allah sevgisi 
  
TÜRK-İSLAM medeniyetinin  yetiştirdiği  en  önemli  şahsiyetlerden  biri  olan  Mevlâna  Celâleddin-i 
Rûmî, yaşamı sırasında ve ölümünden sonra pek çok kişi ve topluluğu etkilemiş büyük bir mütefekkirdir. 
Gerçek İslam coğrafyasında,  gerekse dünyanın diğer yerlerinde Mevlâna kadar ilgiye, saygı ve sevgiye 
mazhar  olan  çok  az  kişi  vardır.  Bugün  doğuda  ve  batıda  ona  ve  eserlerine  duyulan  ilgi  çok  artmıştır. 
Günümüzde  yurt  içinde  ve  yurt  dışında,  Mevlâna  ve  eserleri  üzerine  yapılan  çalışmalar  büyük  bir  hız 
kazanmıştır. Mesnevi,  dünyadaki  başlıca büyük  dillere çevrilmiş  bulunmaktadır ve hâlen bu faaliyetler 
sürmektedir.  .  Nitekim  İrene  Melikoff:  “Mevlana’nın  eserlerini  dünya  milletleri  kendi  dillerine  çevirip 
okusalar,  dünyada  kötülük,  harp,  kin,  nefret  diye  bir  şey  kalmaz”  demiştir.  Mevlevîlik  ve  semâ, 
maddenin dar kalıplarında bunalan ve ihmal ettiği ruhunun sesini arayan Batılının ilgi odağındadır. Bu 
alanda  her  geçen  gün  yeni  bir  faaliyet  işitilmekte;  çeşitli  sosyal  ve  kültürel  oluşumlar  meydana 
gelmektedir. Derin fikirleri, gerçekçiliği, yüksek şahsiyeti, eşsiz sevgi ve hoşgörüsüyle asırlarca insanları 
etkilemiş  ve  aydınlatmış  olan  Hz.  Mevlâna,  bugün  artık,  her  gün  biraz  daha  şiddete,  çatışmaya  ve 
çözümsüzlüğe  doğru  giden  dünyamızda,  bütün  insanlığa  düşünceleriyle  ışık  tutmakta  ve  manevî 
önderliğini sürdürmektedir. 
Hz.  Mevlânâ  Celâleddin-i  Rûmi  30  Eylül  1207’de  Horasan’ın  Belh  şehrinde  dünyaya  gelmiştir. 
Lakabı Celâleddin’dir. Efendimiz anlamındaki Mevlânâ ünvanı, onu yüceltmek maksadıyla söylenmiştir. 
Babası  Bahâeddin  Veled,  Hz.  Ebubekir’in  soyundan  gelmektedir.  Bahâeddin  Veled,  Belh  halkından 

incindiği için ve aldığı manevi bir işaretle Hicaz’a gitmek üzere şehri terk ettiğinde Hz.Mevlânâ henüz 5 
yaşındadır. Hicaz’dan dönerken Şam, Malatya, Sivas ve Erzincan üzerinden Akşehir’e geçer ve 4 yıl ders 
okuttuktan  sonra  Lârende’ye  (Karaman)  gidip  burada  da  en  az  7  yıl  müderrislik  yapar.  Bu  medresede 
yedi  yıldan  fazla  süren  eğitimini  tamamlayan  Hz.Mevlânâ,  17-18  yaşlarındayken  Gevher  Hatun’la 
evlenir.  
Mevlânâ’nın  annesi  Mü’mine  Hatun    Lârende’de  vefat  etmiş  ve  defnedildiği  yere  daha  sonra 
Karaman Mevlevihânesi inşa edilmiştir. Sultan Alâeddin Keykubad’ın daveti üzerine yerleştiği Konya’da 
Altınapa Medresesinde iki yıl müderrislik yapan Bahâeddin Veled, 1231 yılında vefat eder. Bu sırada 24 
yaşında  olan  Hz.Mevlânâ,  babasının  yerine  geçip  müderrislik  yapmaya  başlar.  Hz.Mevlânâ  kâmil 
manada  bir  âlim,  sûfi  ve  şairlik  özelliklerine  sahip  bir  şahsiyettir.  İlk  tasavvufi  eğitimini,  babası 
Bahâeddin  Veled’den  almıştır.  Şems-i  Tebrizi  ile  karşılaşması,  Hz.Mevlânâ’nın  hayatında  bir  dönüm 
noktası  oluşturur.  Şems’in  Konya’ya  gelmesinden  sonra  vaazlarını,  medresedeki  dersleri,  mürşidleri 
irşâdı bir yana bırakmış, ilâhi aşk ve vecd terennüm eden asıl Hz.Mevlânâ bu dönemde doğmuş, önceleri 
aşkı takvâsında gizli iken tâkvası aşkında gizlenmiştir. Dünya şiirinin zirvelerinden Divân-ı Kebir’deki 
şiirlerin  büyük  bir  kısmını  bu  devirde  söylemiş,  bunu,  İslâm  kültürünün  en  yaygın  ve  en  önemli 
eserlerinden olan Mesnevi takip etmiştir. 
Dîvân-ı Kebir  Divân şairlerinin şiirlerini topladıkları deftere denir. "Divân-ı Kebir "Büyük Defter" 
veya  "Büyük  Divân"  manasına  gelir.  Mevlâna'nın  çeşitli  konularda  söylediği  şiirlerin  tamamı  bu 
divandadır. Divân-ı Kebir'in dili Farsça olmakla beraber, içinde Arapça, Türkçe ve Rumca şiire de  yer 
verilmiştir. Divân-ı Kebir 21 küçük divân (Bahir) ile rubâî divânının bir araya getirilmesi ile oluşmuştur. 
Divân-ı  Kebir'in  beyit  sayısı  40.000'i  aşmaktadır.  Mevlâna  Divân-ı  Kebir'deki  bazı  şiirlerini  Şems 
Mahlası  ile  yazdığı  için  bu  divâna  Divân-ı  Şems  de  denmektedir.  Divânda  yer  alan  şiirler  vezin  ve 
kafiyeler göz önüne alınarak düzenlenmiştir.  
Mektûbât  Mevlâna'nın  başta  Selçuklu  hükümdarlarına  ve  devrin  ileri  gelenlerine  nasihat  için, 
kendisinden sorulan ve halli istenilen dini ve ilmi konularda açıklayıcı bilgiler vermek için yazdığı 147 
adet mektuptur. 
Fîhi  Mâ  Fih  Fîhi  Mâ  Fih  "Ne  varsa  içindedir"  manasına  gelmektedir.  Bu  eser  Mevlâna'nın  çeşitli 
meclislerde yaptığı sohbetleri içermektedir. Bunların oğlu Sultan Veled tarafından bir kitapta toplandığı 
sanılmaktadır. Eser 61 bölümden oluşmaktadır. Eserde bazı siyasi olaylara da değinilmiştir. Bu nedenle 
bu  eser  tarihi  açıdan  da  büyük  bir  önem  taşımaktadır.  Eserde  cennet  ve  cehennem,  dünya  ve  ahiret 
mürşid ve mürid, aşk ve sema gibi konular işlenmiştir. 
Mecâlis-i  Seb'a  (Yedi  Meclis)  Mecâlis-i  Seb'a  adından  da  anlaşılacağı  üzere  Mevlâna'nın  yedi 
meclisinin, yedi vaazının toplanmasından meydana gelmiştir. Mevlâna'nın vaazları, Çelebi Hüsameddin 
veya  oğlu  Sultan  Veled  tarafından  not  edilmiş  ancak  özüne  dokunulmamak  kaydı  ile  eklentiler 
yapılmıştır.  Eserin  düzenlenmesi  yapıldıktan  sonra,  Mevlâna'nın  tashihinden  geçmiş  olması  kuvvetle 
muhtemeldir. 
Şiiri  amaç  değil,  fikirlerini  söylemede  bir  araç  olarak  kabul  eden  Mevlâna,  yedi  meclisinde  şerh 
ettiği hadisleri şu konulara ayırmıştır: 
1. Doğru yoldan ayrılmış toplumların hangi yolla kurtulacağı 
2. Suçtan kurtuluş, akıl yolu ile gafletten uyanış 
3. İnanç'daki kudret 
4. Tövbe edip doğru yolu bulanların Allah'ın sevgili kulu olacakları 
5. Bilginin değeri 
6. Gaflete dalış 
7. Aklın önemi   
Bu yedi mecliste, asıl şerh edilen hadiselerle beraber 41 hadis daha geçmektedir. Mevlâna tarafından 
seçilen  her  hadis  içtimaidir.  Mevlâna,  yedi  meclisinde  her  bölüme  "hamd-ü  sena"  ve  "münacat"  ile 
başlamakta, açıklanacak konuları ve tasavvufi görüşlerini hikaye ve şiirlerle cazip hale getirmektedir. Bu 
yol Mesnevi'nin yazılışında da aynen kullanılmıştır. 
Mesnevi  Klasik  Doğu  Edebiyatında,  bir  şiir  tarzının  adıdır.  Edebiyatta  aynı  vezinde  ve  her  beyti 
kendi  arasında  ayrı  ayrı  kafiyeli  nazım  türüne  Mesnevi  adı  verilmiştir.  Uzun  sürecek  konular  veya 
hikayeler  şiir  yoluyla  anlatılmak  istendiğinde,  kafiye  kolaylığı  nedeniyle  mesnevi  türü  tercih  edilirdi. 

Mesnevi her ne kadar klasik doğu şiirinin bir türü ise de, "Mesnevi" denildiği zaman akla Mevlâna'nın 
“Mesnevi” eseri gelmektedir.  
Mevlâna Mesnevi'yi Hüsameddin Çelebi'nin isteği üzerine yazmıştır. Kâtibi Hüsameddin Çelebi'nin 
söylediğine  göre,  Mevlâna,  Mesnevi  beyitlerini  Meram'da  gezerken,  oturuken,  yürürken,  hatta  semâ 
ederken  söylermiş.  Çelebi  Hüsameddin  de  yazarmış.  Cilt  tamamlanınca  Çelebi  Hüsâmeddin,  beyitleri 
yeniden gözden geçirerek gereken düzeltmeleri  yapıp tekrar okurdu.  Mesnevi'nin dili Farsça'dır. Halen 
Mevlâna Müzesi'nde teşhirde bulunan 1278 tarihli, elde bulunulan en eski Mesnevi nüshasına göre beyit 
sayısı  25618  dir.  Mevlâna  6  ciltlik  Mesnevi'sinde  tasavvufi  fikir  ve  düşüncelerini,  birbirine  ulanmış 
hikayeler  halinde  anlatmaktadır.  Bu  şekilde  dikkatlice  1259-1261  yılları  arasında  yazılmaya  başlanılan 
Mesnevi, 1264-1268 yıllan arasında sona erdi. 
Hz. Mevlânâ’da sevgi ve hoşgörü 
 Mevlana’ya göre sevgi ve hoşgörü insanlık vasıflarındandır. Eşrefi mahlukat, emri Mevlana’da 
hayat bulur. Hayvanın bu kavramlardan haberi olmadığı gibi, bu duyguları yaşaması imkânsızdır. O bu 
konudaki düşüncelerini şöyle ifade etmiştir:  
   Sen âşık olmadıysan, sevgi nedir, bilmiyorsan; Yürü git, ot otla; eşeksin sen [1,Mektuplar:95].  
   Aşk, büyükler için bal, çocuklar için süttür. Aşk her gemiyi batıran istiap fazlası son yüktür [2,Mesnevi 
VI: 4032].  
   Nur ve kemal, helal lokmadan doğar. İlim ve hikmet, aºk ve merhamet helal lokma ile olur [3,Mesnevi 
I:1707] 
Mevlana’nın  sevgi  anlayışı  Yunus’un  sevgi  anlayışı  ile  örtüşür.  Yunus,  Yaratılanı  sev,  Yaratandan 
ötürü diyor. Mevlana’da aynı inci çizgiyi topluma aktarıyor. Allah insanı yaratıp ona ruhundan üfürdüğü 
için  insan  da  Allah’tan  bir  eser  taşımaktadır  ve  dolayısıyla  onun  yeryüzünde  temsilcisidir.  O  sebeple 
Mevlana’nın nazarında kim olursa olsun, ister dinli ister dinsiz, ister kadın ister erkek, ister zengin isterse 
fakir olsun hepsi saygı değerdir. Bütün insanları bir gözle görmek ve ona saygı göstermek gerekir. Ayrıca 
insanlardan şikâyet etmek de doğru değildir. Çünkü Mevlana’ya göre,“Yaratıktan şikâyet, Yaratandan 
şikâyettir” [4,Mektuplar:136]. 
Mevlana  eserlerinde  insanın  eğitimini  ele  almış  ve  hayatı  boyunca  insanların  eğitilmesi  için 
mücadele  etmiştir.  Mevlana  diyor  ki, “Allah  sevgisi  ilimle  elde  edilir,  ilimden  nasibi  olmayanlar  ve 
akılsızlar  su  sevgiden  mahrumdur” diyerek  sevgiyi,  akılla  temellendirmiştir.  Yani  aklı  ve  bilimi 
olmayanın sevgisi de olamaz. Gerçekten de ileri derecede ruhsal rahatsızlığa maruz kalan insanlar, hiçbir 
şeye ilgi ve sevgi duymazlar. 
Mevlana’ya göre insan sadece dışını değil ondan daha fazla içini temiz tutmalıdır. Ancak o zaman 
olgun  bir  insan  olabilir.  Ya  olduğun  gibi  görün,  ya  da  göründüğün  gibi  ol,  hayat  tarzı  belki  de 
günümüzde  en  çok  aranan  haslet  haline  gelmiştir.  O  bu  konuda  şunları  söylemiştir:  “Allah,  sizin 
şekillerinize ve amellerinize bakmaz, kalbinize ve niyetlerinize bakar.” Mevlana insanları iyi-kötü  diye 
ayırmamakla birlikte insanın kötü taraflarından da bahseder.  
“İnsan tabaklanmış deri gibidir; rutubetten bozulur, ağır ağır kokar”[5, Mesnevi IV: 104].  
“Sende nemrutluk var, ateşe atılma, atılacaksan da önce İbrahim ol” [6,Mesnevi I:1606].  
Şu  halde  insan,  doğuştan  iyi  ve  kötü  meziyetleri  potansiyel  olarak  bünyesinde  taşır.  Eğer  onu 
eğitirsen topluma ve insanlığa faydalı yapabilirsin.   
Mevlana,  hamdım,  piştim,  yandım,  diyerek  bir  insanın  hayatında  hangi  aşamalardan  geçmesi 
gerektiğini veciz bir şekilde ifade etmiştir. Olgunlaşmak için insan hayatta sıkıntı ve çile çekmelidir. Bu 
sayede  nefsine  hakım  olmasını  öğrenerek  diğer  insanlarla  iyi  geçinebilen  uyumlu  bir  birey  haline 
gelebilir.
 
Mevlânâ'ya göre nefis ancak temizlendikten sonra geliştirilebilir. Onun üzerinde yoğunlaştığı "sevgi 
(aşk)"  ve  "çalışmak"  kavramları,  bugün  psikoloji  biliminde  de  sağlıklı  ruh  hâlinin  temelini 
oluşturmaktadır  
Hakiki  kulluk,  insanı  hoşgörüye  götürür.  Hoşgörü,  başka  inanç  ve  kanaatlere  saygılı  olmaktır. 
Esasen başka inanç ve kanaatlere saygılı olmak, kendi inanç ve kanaatine bağlı olmamak değildir. Ayrıca 
bütün inanç ve kanaatler karşısında kayıtsız kalmak da değildir. Hoşgörü, ne fikrî mânâda başıboşluk, ne 
de şahsiyetten fedakârlıktır. Bu prensipten hareketle, sosyal, ahlâkî ve hukukî münasebetlerde, insanlık 
vasfı esas alınır. Bu anlayışa göre, kötü olan insan değil, insanın davranışlarıdır.  Ayrıca bir köy hâline 

gelen dünyamızda bütün insanları ilgilendiren terör, açlık, gelir dağılımındaki dengesizlik, eğitimsizlik, 
insan  hakları  ihlâlleri,  emanet  bırakılan  tabiatın  tahribi  gibi  problemlere  karşı  artık  milletlerarası  ortak 
mücadeleye  ihtiyaç  vardır.  İnsanlar,  özündeki  sevgiye,  barışa,  huzura,  güven  ve  kardeşliğe  hasrettir. 
Çünkü temiz vicdanlar her zaman iyinin ve güzelin tutkunudur. Böylece bütün insanlık, dini, rengi, dili 
ne olursa olsun Hz.Mevlânâ’nın çağırdığı bu dergâha davetlidir.  
  Yaşama  sevinçlerini  kaybedenler,  hayata  küsenler,  tövbesini  bozanlar  bu  dergâhta  yeni  ümitlere 
ulaşabilirler. Hz.Mevlânâ bu davetiyle, insan kitlelerini parçalayan, gönüllerin öze ulaşmasını engelleyen 
bütün  zincirlerin  koparılmasını  ister  ve  herkesi  en  iyiye,  en  doğruya,  yegâne  hakikate  çağırır.  Yani, 
insanın bir ayağı merkezde kalırken, diğer ayağı yetmiş iki milleti dolaşmalıdır. 
Hz.Mevlânâ’ya izafe edilen meşhur dörtlük bu konuda evrensel bir mesaj niteliğindedir.  
“Gel, gel, her ne olursan ol, gel! 
İnançsız da, putperest de olsan, gel! 
Burası umutsuzluk dergâhı değil, 
Yüz kere bozsan da tövbeni, yine gel!” [7,Rubâîler, 23], 
Hz.Mevlânâ,  “A  yoksul!  Hiçbir  insanı  hor  görme!”  [8,Dîvân-ı  Kebîr  II,  2262]  diyerek  bütün 
insanları kucaklamak ister. Bunu yaparken çıkış noktası, hepsinin aynı Allah’ın kulu olmalarıdır. Allah, 
sevgi nurunu bütün âleme yaymıştır.  
Mevlana’ya  göre  bütün  insanlar,  Allah’ı  her  şeyin  Yaratıcısı  olduğu  için  severler.  Bundan  dolayı, 
Allah sevgisi her insanda bulunur. O, Müslüman olsun veya olmasın bütün insanlara karşı merhamet ve 
nezaket hisleri içinde olmanın gerekliliğine işaret eder.  
Mesnevi'de  başkalarının  ayıbını  yüzüne  vurmamak  gerektiği  nasihat  ve  hikâyelerle  defalarca 
anlatılır.  Hz.  Mevlânâ,  ihtiyaç  sahiplerine  yardım  elini  uzatırken,  onları  incitmemeye  son  derece  özen 
gösterirdi.  Bitki,  hayvan  ve  insan  âlemini  tek  bir  bütün  hâlinde  görür.  Bütün  insanları  da  kendi 
benliklerine ait farklılıkları muhafaza ederken, barışa ve kardeşliğe çağırır.  
Yeni  evlenmiş talebelerinden biri, para sıkıntısı çeker. Durumu hisseden Hz.Mevlânâ, bir gün ona 
"Önceden güzel bir adetin vardı. Sık sık elimizi sıkardın. Uzun zamandır bu adetini terk ettin" deyince, 
talebesi elini öpmek ister. Hz.Mevlânâ da gizlice eline para sıkıştırır ve "Bu adetini daima koru" der.  
İnsan sevgisi deyince aklımıza, çağlara ışık tutan Hz.Mevlânâ gelmektedir. Hz.Mevlânâ, Peygamber 
Efendimizin  ahlâkını  ve  yaşam  tarzını  kendisine  ilke  edinmiş  önemli  bir  düşünürdür.  Onun  bütün 
eserlerinde sevgi, hoşgörü, anlayış, fazilet gibi insani duyguları ön plana çıkardığını görürüz.“Şu toprağa 
sevgiden  başka  bir  tohum  ekmeyiz.  Benim  çatım  gökyüzü,  insanlar  ise  ailemdir”  diyen  Hz.Mevlânâ 
sevginin önemine dikkat çekerek, en önemli hazinemizin sevgi olduğunu söyler.  
“Sevgiden  bulanık  sular  durulaşır,  dertler  şifa  bulur,  sevgiden  padişahlar  kul  olur”  diyen 
Hz.Mevlânâ, düşüncelerini ve davranışlarını sevgi mayasıyla yoğurup sonraki nesillere örnek olmuş bir 
gönül eridir.  
Hz.Mevlânâ sadece İslam dünyasında değil, düşünceleriyle bütün dünyada kabul görmüş önemli bir 
şahsiyettir.  O  dini,  dili,  ırkı,  rengi  ne  olursa  olsun  bütün  insanlara  seslenebilmiş  ve  dünya  insanının 
kalbinde  önemli  bir  yer  edinmiştir.    Güvensizliğin,  ahlâksızlığın,  sevgisizliğin,  kalp  katılığının  kol 
gezdiği şu zamanımızda, insanlığın Hz.Mevlânâ’dan alacağmız çok ders vardır.  
   Bugün  toplumumuzda,  insanlar  arasında  sevgi  ve  tolerans  eksikliği  bulunduğunu  görüyoruz.  
Hemen bütün anlaşmazlıklar; sevgi, karşılıklı anlayış ile sona erdirilebilir. Yeter ki, birbirimizi gerçekten 
ve  gönülden,  karşılıksız  olarak  sevelim  ve  birbirimize  hoşgörü  ile  yaklaşabilelim.  700–800  yıl  önce 
toplumumuz Hz. Mevlana ile nasıl kimlik bulmuşsa, günümüzde de toplumumuzun onun hoşgörüsüne, 
sevgisine ihtiyacı var. 
Sözlerimi günümüzün arayış içinde olan insanına Hz. Mevlâna Celâleddin-i Rumi’nin söylediği şu 7 
öğüt ile bitirmek istiyorum: 
  1. Cömertlikte ve yardım etmede akarsu gibi ol. 
  2. Merhamette güneş gibi ol. 
  3. Başkalarının kusurunu örtmede gece gibi ol.  
  4. Hiddet ve asabiyette ölü gibi ol.   
     5. Tevazu ve alçak gönüllülükte toprak gibi ol. 
  6. Hoşgörülülükte deniz gibi ol.  

    7.Ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi ol.  
 

жүктеу/скачать 5,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: