- Ұстаз өз пәнінің көкжиек тұстарын кеңейте отырып, білімін тереңдете алады. -

296
297
носители языка работают в паре с казахстанскими преподавателями. перед учащимися  всегда раз-
ные личности, голоса, методы, подходы, что вызывает неподдельный интерес, удерживает внимание и 
концентрацию и не дает заскучать. командное преподавание окунает учащихся даже на первых уровнях 
обучения в атмосферу английского языка, но гармонично и безболезненно. 
поэтому ведение уроков сугубо носителем языка вводится в учебный процесс на продвинутых уров-
нях, когда это уже привычно и просто для учащихся. в учебном процессе нет места недосказанности, 
поэтому казахстанский  преподаватель будет ассистировать носителю языка при подаче материала и мо-
ниторить процесс понимания и качественного воспроизведения материала.
методика командного обучения способствует большему общению между учащимися и преподава-
телями. работая командой, преподаватели обеспечивают высоко контролируемое, скоординированное и 
организованное обучение. А наличие в команде преподавателей с различными специальными навыками 
и опытом работы, просто бесценно и необходимо для всестороннего развития и качественного обучения 
учащихся. 
понятия  термина  «команда»  и  «работа  в  команде»  наиболее  разработаны  в  менеджменте,  прежде 
всего в менеджменте персонала, и связаны особыми психологическими и структурными характеристи-
ками группы преподавателей, позволяющими организовать эффективное взаимодействие педагогов для 
достижения поставленных задач.
 плюсы командной работы представлены в следующей таблице.
Плюсы
Показатель
содержание
профессиональный 
время
команда профессионалов способна быстро и эффективно ре-
шить задачу, на которую обычно уходит значительное время.
креативность 
команда профессионалов способна генерировать нестандарт-
ные решения, создавая «копилку решений».
коммуникативный 
стиль 
в команде отрабатывается стиль сотрудничества и взаимной 
поддержки.
координация   каждый из членов команды гибко участвует в координации 
работ.
социальный
имидж 
наличие команды создает школе выгодный имидж, вызывая 
у партнеров доверие. 
перспектива 
при наличии команды школа имеет преимущества при реа-
лизации стратегического плана. 
Духовный
Ценности 
работа в команде формирует созидательную систему ценно-
стей у каждого члена. 
рост 
работа в команде всегда содействует личностному и про-
фессиональному росту членов команды, а значит и повышает 
эффективность команды в целом. 
применительно к практике преподавания языка понятие «работа в команде» стало использоваться 
в зарубежной методике с конца 50-х - начала 60-х гг. прошлого века. теоретические и практические 
аспекты это направления в методике обучения языку были обобщены в сборнике статей, выпущенном в 
1992 году издательством кембриджского университета «CollaborativelanguagelearningandTeaching» 
[3]. 
термин team / collaborativeteaching (буквально: «преподавание в команде»/»сотрудничество в препо-
давании») - в широком смысле обозначает взаимодействие группы преподавателей с целью сделать обу-
чение более эффективным. в более узком смысле термин описывает совместную работу двух или более 
преподавателей на аудиторном занятии, и именно это понимание является наиболее распространенным 
в зарубежной методике преподавания языка [2, с 332].
в российской методике термин «работа в команде» ни в своем широком, ни в узком понимании не 
используется. его аналогом может служить понятие «сотрудничество» - «учебное сотрудничество», 
«педагогическое сотрудничество», «педагогика сотрудничества». как правило, оно относится к взаи-
модействию учителя с учениками, хотя также может описывать взаимодействие учеников в совместной 
учебной деятельности и взаимодействие учителей в системе межпредметных связей» (тюков, 1988) [1, с 
28]. 
преподаватели, работающие в команде, могут иметь разные специальности, квалификацию, опыт 
работы. распределение функций преподавателей будет во многом определяться сферой обучения. чем 
лучше члены команды понимают цели совместной работы, чем определеннее и логичнее разделение 
сфер их деятельности, тем эффективнее будет работа команды.
работа команды преподавателей открывает дополнительные возможности для обучения языку. 
очень важной является возможность обеспечения аутентичности языкового материала и отбора значи-
мого предметного содержания при работе с носителем языка и специалистом в определенной области. 
помимо преимуществ, предоставляемым ученикам, работа в команде очень много дает и преподавате-
лям: 
- наблюдение за работой коллег, 
- взаимодействие в процессе совместной работы,
- подготовка к занятиям и их обсуждение повышают профессиональный уровень и расширяют мето-
дический кругозор членов команды.
признаками эффективности командного метода можно считать следующее:
- высокие результаты в работе;
- высокая удовлетворенность членов команды принадлежностью к ней и работой в ней;
- большое количество предлагаемых идей и решений;
- большое количество решенных проблем и высокое качество решений;
- положительный эмоциональный опыт [4]. 
 преподаватели, приступающие к работе в команде, 
- должны быть симпатичны друг другу как личности, испытывать взаимное уважение друг к другу 
как специалистам и стремиться к сотрудничеству; 
- уметь координировать свои действия, открыто обсуждать разногласия, быть готовыми к изменениям 
собственных подходов к обучению и нести ответственность за свои действия (в том числе и за неудачные).
именно поэтому для создания эффективной команды рекомендуется предоставлять преподавателям 
возможность выбора коллег для совместной работы.
таким образом, работа в команде применительно к деятельности преподавателей может быть следу-
ющим: объединение двух и более преподавателей для обеспечения эффективности учебного процесса с 
помощью координации содержания и методов обучения при совместном проведении занятий, а также 
при сочетании внеурочной деятельности. 
изучение зарубежного опыта и понимание преимуществ работе в команде привело к реализации про-
екта командного преподавания в нашей школе. Данный проект осуществляется на таких предметах как 
математика, физика, биология, химия, английский язык, глобальные перспективы, экономика.  
как реализуется командный метод преподавания  на уроках экономики? Данный проект осуществля-
ется в 11 классе. команда преподавателей состоит из трех преподавателей: иностранный педагог, уже 
имеющий опыт совместной работы при аспектном разделении занятий,  двое казахстанских преподава-
телей. 

298
299
подготовка к совместному занятию начинается с определения целей занятия и отбора   основных ма-
териалов к данным урокам, дополнительные материалы. все занятия предварительно обсуждаются. За-
тем идет собственно  процесс планирования урока, вырабатывается стратегия поведения, определяются 
роли и действия каждого из членов команды на уроке и на каждом его этапе. 
 трехчасовые занятия позволяют организовать активную работу всех учащихся и выход на уровень 
максимально приближенной к реальным условиям языковой коммуникации. 
в течение совместного занятия роли преподавателей не бывают неизменными. Для четкости и плав-
ности хода урока выделяется ведущий, который определяет, например, когда заканчивать то или иное 
упражнение, или принимает решение о внесении изменений в ход урока. роль ведущего поочередно бе-
рут на себя все члены команды. в том случае, если для совместной работы выбирался фрагмент урока, 
роль  ведущего  формально  принадлежала  тому  преподавателю,  который  вел  занятие  до  или  после  со-
вместного урока. 
распределение функций между членами команды может быть как стабильным, так и динамичным, 
меняющимся от занятия к занятию.
при работе в нашей команде используются материалы и методы, приемлемые для обеих сторон и 
одобренные обеими сторонами, и учитывается специфика взаимоотношений с учащимися иностранного 
преподавателя, который адаптирует свои материалы к казахстанским реалиям. 
результаты урока всегда анализируются и обсуждаются преподавателями. Делаются совместные вы-
воды, которые дальше учитываются при планировании последующих занятий. 
в результате учащиеся 11 классов сравнительно быстро привыкли к новому способу организации и 
ведения занятий, проявили интерес к написанию научных проектов по предмету «экономика», работа 
команды педагогов на аудиторных занятиях показала значительные резервные возможности для повы-
шения мотивации учащихся и эффективности обучения. 
таким образом, методика командного обучения способствует большему общению между учащимися 
и преподавателями. работая командой, преподаватели обеспечивают высоко контролируемое, скоорди-
нированное и организованное обучение. А наличие в команде преподавателей с различными специаль-
ными навыками и опытом работы, просто бесценно и необходимо для всестороннего развития и каче-
ственного обучения.
использованная литература
1. тюков А.А. психологические аспекты учебного сотрудничества на уроках иностранного языка в 
школе // иностранные языки в школе. №3.1988. 
2. мескон м., Альберт м., хедоури ф. основы менеджмента, м.: 1998. 
3.  лиелнора к. team teaching. А вы пробовали?
- http://www.shekspir.com.ua/?p=966 (10-11.11.2012 год).
4. батырева л. работа в команде как способ организации профессионального взаимодействия препо-
давателей иностранного языка 
- http://www.itlt.edu.nstu.ru/article5.php (09-11.11. 2012 год).
5.  Азимов Э.г., Щукин А.н. словарь методических терминов. спб., 2006. 
6.  герчикова и.н. менеджмент. м., 2008.
МаҚал-Мәтелдер арҚылы тіл даМыту Мәселесі
камиева г. к.
Ш.Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті
Педагогика ғылымдарының кандидаты
Қазақстан Республикасы
 
аңдатпа 
Қазақ тілін мақал-мәтелдер арқылы үйрету мәселесіне қатысты ғылыми еңбектерге, оқулықтарға, 
әдістемелік зерттеу еңбектеріне шолу берілді. басқа ұлт өкілдеріне тіл дамыту әдістемесінің даму жо-
лына, оқу құралдары, онда мақал-мәтелдердің қалай, қандай көлемде берілгені және мақал-мәтелдермен 
қандай жұмыс түрлері көрсетілгеніне талдаулар жасалынды.
аннотация
в статье дается обзор исследований, методической литературы, учебных пособий, научных трудов 
по обучению казахскому языку через пословицы-поговорки. Для представителей других нациольностей 
сделан анализ развития методики, учебных материалов. Автор размышляет об отраженных в них видах 
работ с пословицами-поговорками, а также о способах и объеме их употребления. 
Abstract
the article provides an overview of research methodology literature, manuals, research papers on learning 
kazakh  language  through  proverbs,  sayings.  to  members  of  other  nationalities  the    analysis  of  development 
methods, training  materials is made. the author analyzes the reflection in these kinds of jobs with proverbs, 
sayings, and how and to what extent they are used.
Қазақ тілі мемлекеттік мәртебе алғаннан бастап, тілді үйрену қажеттігі  күн сайын арта түскендігі 
белгілі. осыған байланысты қазақ тілін басқа ұлтқа үйрету мәселесін ғылыми тұрғыда қарастыру қазіргі 
заман талабына сай болып отыр. осы ретте орыс мектептерінде, жоғарғы оқу орындарында оқушыларды, 
студенттерді қазақша сөйлеуге үйрету мәселелері түрлі қырынан зерттеліп, бірталай ғылыми жұмыстар 
жазылды. к.жақсылықованың “Қазақ тілінің тілдік материалын сұрыптау және комплексті түрде берудің 
ғылыми негіздері”  (1992) /1/ атты ғылыми еңбегі көпшілік кейінгі зерттеушілерге бағыт-бағдар берді. 
ғалым А.б.Құндақованың «орыс мектептерінде қазақ тілінен жүргізілетін кластан тыс жұмыстардың 
оқушы  тілін  дамытудағы  ролі»  [2]  атты  ғылыми  диссертациясында  сыныптан  тыс  жүргізілетін 
жұмыстардың тіл үйретуде, тіл дамытуда атқаратын қызметі, міндеті анықталып, дәлелденген. оқушы 
тілін дамытуға көмегін тигізетін қызықты ойындардың түрлері сөз етілген. олардың қатарына мақал-
мәтел,  жаңылтпаш,  өлеңдерді    оқу,  жаттау  арқылы  тіл  дамытудың  мәселелері  алынған.  мысалы: 
«Қайсымыз мақал-мәтелдерді көп білеміз?» деген ойын-сауық кештері өткізілген. кешке байланысты 
мынадай  тапсырмалар  берілген:  мақал-мәтелдерді  /қазақ  тілінде/  жинастыру;  жинастырылған  мақал-
мәтелдерді    тақырыптарына  байланысты  іріктеу;  фонетикалық  тапсырма,  мақал-мәтелдердің  ішінде 
кездесетін  қазақ  тіліне  тән  дыбыстарға  фонетикалық  талдау  жасату  және  тағы  басқа  жұмыс  түрлері 
көрсетілген. 
А.т.күзембаева: «оқу орыс тілінде жүретін мектептердегі 5 сынып оқушыларының қазақша  тілін 
дамыту  әдістемесі»  [3]  деп  аталған  дисертациясында  мақал-мәтелдерді  грамматикалық  тақырыпты 
түсіндіру  барысында  қолданған.  мысалы:  «Сын  есім»  тақырыбын  меңгерту  барысында,  сын  есім  тек 
қана анықтауыштық қызмет атқарып қоймай, сонымен қатар сөйлемнің басқа да мүшелерінің қызметін 
атқаратыны белгілі. мысалы: бастауыш – «бітер істің басына,

300
301
жақсы келер қасына»
толықтауыш – «тәттіні  татқан, ащыға жоламайды» 
пысықтауыш – «көп білу үшін
                           жақсы оқу керек»
Ал сөйлеу жаттығуларының ішінде төмендегідей тапсырма түрі бар:
                        «жерді сүй де , елді сүй, 
                            ел қорғаған ерді сүй» - деген мақал-мәтелді қолданып, шағын әңгіме құрастыру /әлия, 
мәншүк батыр қыздар туралы/.
оқушылардың  мақал-мәтелдерді  қолдана  отырып  жазған  және  құрастырып  келген  шағын 
әңгімелерінің мазмұны байланысып, тақырып тынысы кеңейе  түседі және қазақ халқының өнегесі мол, 
аз сөзбен  көп мағына беретін мақал-мәтелдермен танысып, оларды сөйлеу тілдерінде қолдануларына 
себеп болады.
к.и.Ақбаеваның  «оқу орыс тілінде жүретін мектептің бастауыш сыныбында қазақша сөздік қорын 
байытудың жолдары»[4] атты дисертациясында сөйлеуге байланысты төмендегідей талаптарды айтады: 
мазмұнды, дәл, жүйелі, мәнерлі сөйлеу.
1. оқушының мазмұнды сөйлеуі үшін  бай сөздік қоры болуы керек;
2. Дәл сөйлеуге оқушы әрбір сөздің мағынасын білуі керек;
3. мәнерлі сөйлеу үшін, мақал-мәтелдерді, тұрақты сөз тіркестерін мол білулері керек.
4.  бұлар  оқушының  сөз  байлығының  құрамына  кірді.  оқушы  сөйлеуін  әсерлі  етеді,  сөйлеудің 
көркемдігін, мәнерлілігін арттырады.
5.  жүйелі сөйлеу үшін – оқушыға сөйлеу мүмкіндігін туғызып,ойын жеткізіп, жүйелі айтып беруге 
тәрбиелеу керек,- дейді.[4]
мақал-мәтелдер  сөздігін  жасату  жұмысы.  мақал-мәтелдерді  бөлек  сөз  етіп  жазып  отыру  арқылы 
оқушының  сөздік  қоры  молаяды,  әсерлі  сөйлеу  дағдысы  қалыптасады.  мақал-  мәтелдерді  сабақта 
қолдану жас ұрпақты жақсы мінезге, еңбекке, кішіпейілдікке баулиды, ойды көркемдікпен айта білуге 
жаттықтырады. Қазақ тілінен түсінігі бар балалардың қатысуымен «ойлап тап», «тіл ашар», «Өз тілім 
« атты сыныптан тыс жұмыс түрлерін өткізу барысында мақал-мәтелдер, жаңылтпаштар, жұмбақтарды 
оқытып, жаттату сияқты тапсырмалар ұсынады.
Ал, сөздік жұмысы туралы: сабақта сөздік жұмысы арнайы өткізілмейді. ол бірақта сабақтан орын 
алады. сөздік жұмысы мәтінде кездесетін түсініксіз сөздер мен ұғымдарды түсіндірумен ғана шектел-
мейді. ол таныс сөздердің мәтінде қолданылған мағыналық реңкіне көңіл бөлу, мағынасын ашып, сөз 
мағыналарының түрлі болатынын түсіндіруді талап етеді. Ал, жаңа сөздермен істелетін төмендегідей 
жұмыс түрлерін көрсетеді: 
1.жаңа сөзді дұрыс айтуға дағдыландыру.
2. Затты табиғи түрде көрсету арқылы жаңа сөз үйрету.
3. жаңа сөзді екінші тілге аудару арқылы меңгерту.
4. жаңа сөздерді қазақ тіліндегі таныс сөздер арқылы түсіндіру.
бұл антоним, синоним сөздер арқылы іске асады.
5.  сурет арқылы жаңа сөзді үйрету.
6.  көрнекілік  пайдалану.  жаңа  сөз  қимыл  іс-әрекет    арқылы  түсіндіріледі.  7.жаңа  сөздерді  дұрыс 
қолдануға жаттықтыру. осындай жұмыс түрлерін қолдану арқылы жаңа сөздер жасалған сөз тіркестерін 
үйренгеннен кейін, оқушыларға оларды сөйлем құрамында қолдану қиындық келтірмейді. жаңа сөзді, 
тіркесті сөйлемде қолдануға жаттығады,- деп есептейді ғалым.
Аталған еңбектің ерекшелігі мынада: біріншіден, мақал-мәтелдерді төменгі сыныптан, яғни 2-ші, 3-ші 
сыныптардан бастап үйрету көзделген. Өйткені, 1-ші сыныпта оқушы жай сөздерді үйреніп, сөйлеуге 
жаттығады.  екіншіден,  оқушылардың  үйренген  мақал-мәтелдерін  жеке  дәптерге  жазып  отыруға 
дағдыландырған. бұл сөздік жаңа мақал-мәтелдермен толықтырылып отырылған және оқушылардың 
күнделікті  қайталап,  оқып  отыруы  көзделген.  жұмыстың  бұл  түрі  оқушылардың  мақал-мәтелдерді 
естеріне  сақтап,  сөйлеуінде  қолдануына  негіз  болады.  сонымен  қатар,  диссертацияда  оқушының  сөз 
байлығын  дамытудың  тиімді  деген  әдіс-тәсілдері  мектеп  тәжірибесіне  ұсынылған,  сөздік  жұмысын 
ұйымдастырудың  әдістемесінің  жүйесі  жасалған,  сабақта  және  сабақтан  тыс  жүргізілетін  жұмыстар 
арқылы сөздік қорды дамытудың амал-тәсілдері көрсетілген.
ғалым  с.нұркеева  «Қазақ  тілінің  ерекшелігіне  жататын  дыбыстарды  ересектерге  қысқа  мерзімді 
курстарда оқытудың әдістемесі» [5] атты ғылыми еңбегінде мақал-мәтелдерге байланысты жүргізілген 
жұмыс  түрлері  туралы  былай  дейді:  «фонетикалық  жаттығуларда  мақал-мәтелдерді  де  өтілген 
тақырыптарға байланыстыра отырып, қолдануға болады. олар белгілі бір жүйе, тақырыптар бойынша 
берілген.  мақал-мәтелдер  тақырыптық  текстерде,  сөйлеуге  үйрету  кезінде,  грамматиканы  түсіндіру 
барысында пайдаланылды. бірнеше рет әр түрлі жұмыс барысында қайталануы арқылы мақал-мәтелдер 
есте жақсы сақталып қалады. мұның өзі тіл үйренушілерге қазақ тілінің ерекше дыбыстарын дұрыс 
айтып қана қоймай, сонымен қатар, олардың  сөздік қорын байытып, қазақша тілін дамытуға мүмкіндік 
береді.  Қысқа  мерзімді  курстарға  келген  тыңдаушылар  сабақтарда  қолданылған  мақал-мәтелдерді 
мынадай тақырыптарға бөлген:
1.  Ата- ана , бала
2.  Ағайын, туыс
3.  Үйлену, үй болу
4.  Адам туралы
5.  Адамның қасиеттері 
6.  Достық, жолдастық
7.  тәрбие, үлгі ,өнеге
8.  Ас, тағам
9.  халық туралы
10. оқу, білім, өнер
11. сөз туралы
ф.ш.оразбаеваның «тілдік қарым- қатынас пен қатысым әдісінің ғылыми-теориялық негізі» [6] атты 
докторлық  диссртациясының  маңыздылығы  мынада:  біріншіден,  тілдік  қатысым  туралы  мәселенің 
ғылыми-теориялық негізі айқындалады.
екіншіден,  тілдік  қатысымның  түрлерін,  ерекшеліктерін  талдай  келіп,  анықтама  берілді.  тілдік 
қатысымды меңгертудің амал-тәсілдері ұсынылды.
Үшіншіден, сөйлесім әрекетінің түрі жіктелініп, оларға сипаттама берілді. Қазақша сөйлесімді жүзеге 
асырудың тиімді жолдары анықталды.
төртіншіден, қазақша сөйлесім дағдысын қалыптастыруға қатысты тілдік тапсырмалар сұрыпталып, 
теориялық анықтамасы берілді. 
бесіншіден, тілдік қатысым, қатысым әдісінің терминдері ұсынылып, тұңғыш рет ғылыми айналымға 
енгізілді. 
Дисссертацияның  соңындағы  оқытуға  байланысты  сабақ  үлгілерінде  мақал-мәтелдерді  әр 
тақырыпқа  жеке-жеке  бермей,  бір  жерге  шоғырландырылып  берілген.  Өз  бетімен  жұмыста  берілген 
мақал-мәтелдердің тақырыптары әр алуан, саны 10 шақты және «сәлем – сөздің анасы» атты сұхбатта  
да тілге, сөзге байланысты  мақал-мәтелдерді қолданып,  мағынасы түсіндірілген және орысша баламасы 
жазылған. 
мысалы: «Көз қорқақ, қол батыр» / «Глаза трусливые, руки смелые»/. «Кісінің кісілігі киімінде емес, 
білімінде» / «Встречают по одежке, а провожают по уму»/.
мақал-мәтелдердің осылай орналасуы тіл дамыту жұмысына тигізер әсері мол деп ойлаймыз.  бір 
жерге  шоғырландырылып,  әрі  аудармасымен  қатар  берілген  мақал-мәтелдердің  кейін  сұхбат  ішінен 
көрініс табуы, жүйелі жүргізілген жұмыстардың бірі болып есептеледі, сонымен қатар, оқушының тілін 
дамыту жұмысында да алатын орны ерекше.
Қазақ  тілін  басқа  ұлтқа  оқыту  әдістемесінің  тұңғыш  оқулығы  ғалым  н.о.оралбаева  мен 
к.жақсылықованың  авторлығымен  жарық  көрді.  оқулық    «орыс  тіліндегі  мектептерде  қазақ  тілін 

302
303
оқыту әдістемесі»/7/ деп аталады.  оқулық  1992 жылы жарық көрген қазақ тілін оқыту әдістемесінің 
бағдарламасы негізінде жазылған.
әдістемелік оқулықта мақал-мәтелдерге байланысты мынадай анықтама берілген: «мақал-мәтелдер 
де тұрақты сөз тіркесіне жатады, бірақ олардың өзіндік ерекшеліктері мол, ұқсастықтары да бар. мақал-
мәтелдер құрамы жағынан күрделі, мазмұны жағынан игі қасиеттерге үндеу сипатында болады. мақал-
мәтелдер ауыс мағынасында қолданылғанымен, құрамындағы сөздердің мағына ізі сақталады», - деген 
және берілген анықтаманы бекіту барысында мынадай мақал-мәтелдер мысалға алынған:
«Білекті бірді жығады,
  Білімді мыңды жығады».оқушының сөздік қорын байытуды мақал-мәтелдермен байланысты алған.
[7]
жоғарыда аталған әдістемелік еңбектерге сүйене отырып, мақал-мәтелдерді оқытуда төмендегідей 
талаптарды негізге алуымыз қажет:
-  бір сабақта бірнеше мақал-мәтел үйретуге болмайды.
-  мақал-мәтелдерді оқушыға үйретуді бірінші сабақтан бастау пайдалы емес. оқушы әуелі жай 
сөздерді үйреніп, сөйлеуге жаттығуы жөн.
-  оқушыға мақал-мәтелдер сөздігін жасату керек.
-  мақал-мәтелдерді оқытуда оқушының ана тіліндегі түрімен түсіндіру пайдалы. себебі, мақал-
мәтелдердің тақырыптары бір, ұқсастықтары мол.
Қорыта  келгенде,  қазақ  тілін  ұлттық  мектептерде,  оқу  орындарында  оқытудың  негізгі  мақсаты  – 
оқыту әдістері, тіл сабағының түрлері мен құрылысы, тілдік тапсырмалардың құрамындағы негізгі көңіл 
бөлетін мәселелер, қазақша тілін дамыту, тілді тереңдетіп оқыту.
   
әдебиеттер тізімі
1.  к.жақсылықова    «Қазақ  тілінің  тілдік  материалын  сұрыптау  және  комплексті  түрде  берудің 
ғылыми негіздері». педагогика ғылымдарының канд... дис... А.,1992.
2. А.б.Құндақова  „орыс мектептерінде қазақ тілінен жүргізілетін кластан тыс жұмыстардың оқушы 
тілін дамытудағы ролі”. педагогика ғылымдарының канд... дис... А.,1994.
3. А.т.күзембаева: «оқу орыс тілінде жүретін мектептердегі 5 сынып оқушыларының қазақша  тілін 
дамыту әдістемесі». педагогика ғылымдарының канд... дис... А.,1994.
4. к.и.Ақбаева  «оқу орыс тілінде жүретін метептің бастауыш сыныбында қазақша сөздік қорын 
байытудың жолдары». педагогика ғылымдарының канд... дис... А.,1995.
5. с.нұркеева «Қазақ тілінің ерекшелігіне жататын дыбыстарды ересектерге қысқа мерзімді курстар-
да оқытудың әдістемесі». педагогика ғылымдарының канд... дис... А.,1995.
6. ф.ш.оразбаева «тілдік қарым – қатынас пен қатысым әдісінің ғылыми – теориялық негізі». педа-
гогика ғылымдарының  докторы... дис... А.,1996.
7.  н.о.оралбаева.  к.жақсылықова  «орыс  тіліндегі  мектептерде  қазақ  тілін  оқыту  әдістемесі». 
Алматы, «Ана тілі» - 1996.
8. Ө.тұрманжанов Қазақтың мақалдары мен мәтелдері. Алматы,1959.
9. м.бұлақова Қазақтың мақал-мәтелдерінің тарихи, дүниетанымдық мәні. «Қазақ тілі мен әдебиеті» 
журналы. 1997. №3-4.

жүктеу/скачать 4,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: