НАРЫҚ ЖАҒДАЙЫНДА ПЕДАГОГ МАМАНДЫҒЫНЫҢ

24
қажет болады. Адамның өзін бағалауы, өзін тануы, білуі ылғи да адекватты емес, өте адал болуы, бала­
ларды жанымен сүйе білу де оңай емес. 
Қазіргі  жаңа  жастар  педагог  мамандығын  көп  таңдамайды,  педагог  мамандығының  құзіреті 
төмендеп  кетті.  Осыған  орай  білім  психологиясы,  педагогикалық  мамандықтардың  мәртебесі  мен 
имиджін қалыптастырудың психологиясы деген зерттеулерді ғылыми негіздеу мәселесі туындап отыр. 
Педагогикалық  мамандықтарды  дайындауда  инновациялық  педагогикалық  қозғалыстың  бастамасы 
өз  орынын  мәнді  көрсетеді.  Инновациялық  педагогикалық  қозғалыс  ол  ең  алдымен  педагогикалық 
бағыттағы мамандардың бәсекеге қабілетті болуын қамтиды, педагогикалық мамандықтардың қоғам­
дық имиджін көтереді, динамикалық өсу деңгейін белгілейді, инновациялық педагогикалық іс­әрекет, 
ол, ең алдыменен, жаңа деңгейдегі сапалы білімдер, білім мен ғылымның, ғылым мен өндірістің ин­
теграциясы,  жаңа  тұрпаттағы  мұғалім  болу,  яғни  білімді,  ғылымды,  өндірісті  тұтастай  жүйелендіре 
білген бәсекеге қабілетті, мәртебесі, имиджіқұрметке айналған маманға айналу. 
Қазіргі  уақытта,  өкінішке  орай,  педагогикалық  жоғарғы  оқу  орындарында  болашақ  мамандарды 
дайындауға  дегентворчестволық  ізденістер  жағы  әлсіреп  бара  жатыр.  Мамандарды  «көптеп  тираж­
дап» шығару жағдайы белең алып жатқанда тұлғаларды стандартизациялау мәселесі туындап, педагог 
мамандығының имиджін қалыптастыру деңгейі өз дәрежесінде болмай отыр, біздің ұрпақтың индиви­
дуалды өзіндік ерекшеліктерін жоғалтып алу қаупі туып отыр. Білімді, ғылымды, өндірісті тұтастай 
жүйелендіре білетін мәртебесі құрметке айналған, имиджі позитивті қалыптасқан мамандарды дайын­
дау – негізгі міндеттердің бірі. 
Нарықтағы  әрбір  маман  тұлға  ретінде  индивидуалды  күшті  продуктивтілікті  табуға  тырыса­
ды. Индивидуалды продуктивтіліктің бірі – ол академиялық білім, ендеше бұл күндері білім инвес­
тициясы  әрбір  тұлға  үшін  ең  маңызды  проблема  болып  отыр.  Нарықтағы  барлық  жылдам  келетін 
өзгерістерге тұлғаның іштей психологиялық дайын болуы, әрі оған адаптациялануы ең негізгі нәрсе. 
Әр жаңа нәрсені тез қабылдай алу икемділігі, белсенділік, интеллектуалды қабілет, тез ұйымдаса алуға 
күнделікті санасының дайын болуы, эмоциялық тәуелсіздік, шыдамдылық, жақсы оқу, есеппен жүру, 
мінез­құлықты өзіндік реттей алу икемділігі, бәсекеге қабілетті болу нарық заманынындағы тұлғаның 
негізгі психологиялық критерийлері болып табылады. 
Сондықтан  да  міндетті  түрде  өз  мінез­құлқыңызды,  эмоцияңызды  қадағалауға  жету  керек,  егер 
сәттілікті  қаласаңыз,сол  ситуацияны  өзгертіп,  жақсартып  отыруға,  эмоцияны  басқара  алуға  ұмтылу 
керек. Қалай эмоцияны басқара аласыз, ол үшін шыдамдылықты дамыту керек, әрекеттің соңғы нә­
тижесіне емес, жүйеге қатысты шоғырлану қажет. Кез келген проблемді жағдайда танымдық тиімділік 
тұлға үшін белсенді іс­әрекеттің басты компоненті болып табылады. 
Қоғамдық  имиджі  жоғары  инновациялық  педагогикалық  кадр  дайындаудың  негізгі  бір  көрінісі  – 
инновациялық экономика мен инновациялық педагогикалық іс­әрекетті тығыз байланыстырып, креа­
титвті, стандартты емес шешімдерді жылдам таба алатын, білім субъектілерін шын сүйе алатын маман 
дайындау. Институцияналды және халықаралық аккредидатацитялардан өту, білім беру менеджмен ті 
жүйесін ендіру, электронды институт жасау, нарық талаптарына сай бәсекелілікті меңгерген маман дар 
мен оқу­инновациялық кешендер дайындау міндеті, жоғарғы оқу орны мен мектепті байланыстыра тын 
виртуалды мектеп ортасын жасау, электронды коммуникация орнату педагог мамандығының имид жін 
көтеруді негіздейді. 
Әрбір педагог баланың тұлғасын тану мен сыйлау үшін өз еңбегінің мәнділігін ұғынуы керек, өзіне 
және еңбегіне деген құрметті көруі керек, тұлғалық өсу, өзіндік даму, тұлғаға бағдарлану, педагогтың 
да, оқушының да индивидуалдылығына екпін жасауы, міне, осының бәрі білім саласының гуманистік 
бағытын белгілейді. Жоғарғы сана­сезімдер, адекватты өзіндік бағалау, үнемі ізденістер, оң мотивация­
сы, орнықты эмоциясы, әлеуметтік байланыстарға жағымды қатынас, яғни тұлға бола білуге қабілетті 
болу бүгінгі педагогтың имиджін қалыптастырудағы негізгі компоненттерді құрайды. 
Жаңа педагогикалық идеялар мен технологиялардың генераторы бола отырып, жаңа уақыт талап­
тарына сай жоғары білімді адами ресурстарды қалыптастырып, білім мен ғылымды дамытудың жаңа 

25
бағыттарын белгілеу керек. Елімізге ХХ ғасыр моделі бола алатындай педагогикалық мамандықтар­
дың жаңа бағытын дайындау мәселесі де педагог мамандығының имиджін жасауда өз көрінісін бере­
ді. Бұл күндері педагогикалық білім беру саласы ғана жалғыз әлеуметтік институт ретінде Қазақстан 
қоғамын дамыту үшін адамдарға базалық құндылықтарды жүзеге асырады. Әлеуметтік­экономикалық 
жағдайлардың қиындауы білім саласында да өз қиындықтарын тудыруда. 
Бүгінгі  білім  саласында  өтіп  жатқан  түбегейлі  өзгерістер,  жаңа  бағыттағы  университеттердің 
ашылуы, интеллектуалды күштерді кәсіби бағдарлануға шоғырландыру, білімді дамытудың кешенді 
ғылыми­практикалық бағдарламасын жасау, білім құрылымдарын жаңаша жетілдіруге қатысты жаңа 
бағыттағы жоғарғы оқу орындары әлеуметтік­мәдени, ғылыми жаңа деңгейлі талаптарға сай бола оты­
рып, өзінің білім беру ортасын жасауы арқылы педагог мамандығының имиджін қалыптастыру керек.
Педагог  мамандығының  мәртебесін,  имиджін  көтеру  бүгінгі  жаңа  мұғалімнің  бейнесі  тек  жақсы 
педагогикалық маман ғана емес, өмірдің барлық саласына терең араласып әлемдік жаңа технология­
ларды игерген жаңа бағыттағы жаңа бейнелі болу, ол эталонды, элиталы педагогикалық жоғарғы оқу 
орындарының  нарық  сұраныстарына  бағдарланған  инновациялық  моделін  қалыптастырмай  мүмкін 
бола алмайды. 
Білім беру бағдарламаларын көптілді, творчестволық іс­әрекет пен ізденуші, зерттеуші дағдыларды 
игерген,  инновациялық­педагогикалық,  информациялық­коммунакициялық  технологияларды  жетік 
меңгергенпедагогтар дайындауға бағдарлау, педагогтарды қайта даярлауда көптілділік, информатика, 
психология  негіздерін  қамтитын  әсіресе  иннновациялық  іс­әрекет  психологиясы  мен  инновациялық 
мінез­құлық,  оған  адаптациялану,  имидж  қалыптастырудың  психологиялық  негізі  және  оның  қиын­
дықтарын жеңуде психологиялық көмек пен қолдау беретін жаңа бағыттағы бағдарламаларды дайын­
дау педагогикалық мамандықтардың имиджін көтерудің басты кепілі болып саналады. 
Педагогикалық  еңбекті  бағалау  мен  мәртебесін,  имиджін  көтеру  білім  берудің  жаңа  концепция­
сын  жасауда  халықаралық  тәжірибелерді  алуы  керек,  оқу  процесі  мен  қоршаған  ортаның  белсенді 
өзара әрекеті, ата­аналар беретін тапсырыстарға білім беру қызметінің сай болуы қажет, олардың пе­
дагогикалық  жоғарғы  оқу  орындарыныңкелешегі,  күйі,  оқу  процесін  ұйымдастыруға  қанағаттануы, 
педагогикалық мамандықты таңдағанстуденттің, ата­ананың психологиялық жайлылықты сезінуі, со­
циализация деңгейін көтеру, білім алуға деген оң мотивацияны жасау,кәсіби ғылыми бағытта қарым­
қатынас орната білу сияқты сұрақтар ең маңызды жағдайлардың бірі.
Педагогикалық практикада барлық инновациялардың қозғаушысы немесе кедергісі – педагог, қо­
ғам  ды  жандандырады,  жас  ұрпақты  үміттендіреді,  барлық  білім  беру  саласы  соған  бағдарланады, 
педагогикалық мамандықтың қоғамдық имиджін позитивті қалыптастырады. Жаңа білімдер парадиг­
масы  педагогтың  жеке  басының  гуманитарлық  деңгейіне  бағдарланған.  Педагогтың  жеке  тұлғалық 
дамуы кәсіби шеберлігін ұлғайту да емес, оның дағдарыс кезеңдерінің жаңа мағыналы деңгейлеріне 
көтерілуінде.  Сондықтан  да  мұндай  жағдайда  педагогтың  жеке  басына,  кәсіби  іс­әрекетіне,  кәсіби 
имиджін қалыптастыруға деген әлеуметтік­психологиялық талаптар көбейеді. 
Бүгінгі күн талаптарынан туындаған имиджелогия мамандары мектепке де керек, педагог имиджін 
тек қалыптастырып қана қоймай, әрбір педагогтың имиджін қалыптастыратын әдістемелер мен зерт­
теулер жасап, педагогикалық имиджді әлеуметтік психологиялық құбылыс ретінде қарастыру керек. 
Имидж – адамның бейнесі, адамның сыртқы және ішкі сипаттамаларын қабылдауы, ендеше педагогтың 
кәсіби имиджінің қалыптастырылғаны туралы түсінік – басқа адамдардың күтулеріне сәйкес келетін 
профессионал маманның бет­бейнесін қалай жасаймыз?
Педагог имиджі субъектінің символикалық бейнесі, педагогтың педагогикалық процеске қатысу шы­
ларымен өзара әрекет процесінде жасалады. Педагогтың имиджі мінез­құлық тәсілі және өзін баға лау 
тәсілі болып табылатын «Мен концепциясын» қалыптастыру арқылы жүзеге асады. Қалыптасты рыл ­
ған «Мен концепциясы» педагогтың кәсіби іс­әрекетінің нәтижелілігіне әсер етеді. Педагогтың пози
­
тив ті «Мен концепциясы» оқушыда психологиялық қорғалу мен қауіпсіздік сезімін қалыптастыруды 
қамтамасыз етеді, мұғалім жағынан толық мейірімділікті, сыйлау сияқты сенімділікті сезінеді.
4-0124

26
Педагогикалық іс­әрекет ол – еңбек, ол – қызмет, жұмыс емес, ол интенсивтілігі бітпейтін үздіксіз 
тұлғалық және кәсіби даму. Педагогикалық имиджді сәтті қалыптастырудың маңызды шарты тек өзі 
ісіне жауапкершілік қана емес, әрі педагогикалық жұмыстағы ішкі бостандық. 
Педагогтың имиджін қалыптастыруда келесі бағдарламаны беруге болады: өзі туралы адамдар дың 
ойларына әсер етуін қалауы, өзінің меншікті имиджін жасау үшін ақпараттар жинау, қоршаған адамдар­
ға қандай әсер қалдырасыз, соны түсінуге тырысу, сізге ұнамайтындарды бөліп алу, нені өзгерту ке­
рек, соны анықтау, не нәрсеге жеткіңіз келеді, соған байланысты нақты имидж мақсатын тұжырымдау, 
міндетті шешуге байланысты ар намысының күшті және әлсіз жақтарын, негізгі ресурстарын бөліп алу, 
жеке басыңыздың имиджін жасау туралы жоспар жасау, кәсіби іс­әрекеттің нақты сферасын анықтау, 
максималды тәуелділікке апаратын аймақты табу, ал аса қажет болмаса, оған бармау, қиындықтар мен 
қателерден  қорықпау,  жеңіліссіз  сәттілік  келмейді,  әрбір  жеңілістен  пайда  іздеу,  өзіңізді  дамытатын 
сыртқы ортаны жасау, өзіңізді сәтті адамдармен қоршау, олардан үйрену, сізге шынайы көмектесетін 
адамдар санатын таңдау, ішкі ресурстарды күшейту, сәтті имидж кәсіби және жеке баcтық табыстың 
ұзақ мерзімді қазынаcы екенін ұғыну, алдымен сіз имидж үшін, содан соң имидж сізге жұмыс жасайды. 
Педагогтың  имиджін  қалыптастыру  екі  аспектіден  тұрады:  субъектінің  өзінің  идеалды  бейнесін 
жасауы  және  имидждік  өзара  әрекет,  соның  нәтижесінде  субъектінің  «Мен  концециясын»  тарату 
бағытында имиджді коррекциялауы өтеді. Педагогтың мәртебесін жоғарылату көп аспектілі процесс, 
педагогтың мәртебесіне педагогтың қоғамдық имиджін көтеру үлкен әсерін береді. Педагогтың кәсіби 
имиджі мінез­құлқын басқару мен реттеу инструменті болып саналады. 
Білім  беру  қызметінің  нарығында  педагогикалық  мамандықтардың  имиджін  қалыптастыру  өте 
тиімді жағдайлардың бірі. Имиджді қалыптастыруда педагогикалық жоғарғы оқу орындарының ішкі 
коммуникациясы, ең алдыменен, студентерге деген қатынас, олардың оқу мотивацияларын жоғарыла­
ту, педагогикалық процесті басқарудағы демократиялық бағыт, бәсекеге қабілеттілік, ЖОО арасында­
ғы жоғарғы рейтинг басты орын алады. Педагогикалық ЖОО ашық әлеуметтік педагогикалық жүйе, 
көптеген әлеуметтік институттармен өзара әрекетке түседі, педагогикалық мамандықтар мен педагог 
имиджінің психологиялық мәселелерін зерттеуді талап етеді. 
Педагог  имиджін  қалыптастыруды  зерттеу  педагог  жайлы  жағымды  пікір,  жағымды  репута ция 
жасау сияқты әлеуметтік қажеттіліктерден туындайды. Имидж – белгілі бір психологялық феномен, 
адамдарды, оқиғаларды, идеяларды қабылдаумен және бағалаумен байланысты. Педагогтың имид жі 
әлеуметтік  психологиялық  феномен  ретінде  зерттеледі.  Педагогтың  кәсіби  имиджі  деген  не?  Қазір­
гі жаңа Қазасқтанға қандай мұғалім керек? «Идеалды» педагог имиджі қандай? Қазіргі жаңа мектеп­
тердегі мұғалім имидждерінің типтері, сыртқы бет­бейне және мұғалім имиджі сияқты сұрақтар зерт­
теу объектісі болуы керек. Педагогтың және педагогикалық мамандықтардың имиджі, ол – интегралды 
сипат тама,  педагогтың  индивидтік,  тұлғалық,  индивидуалды  және  кәсіби  сапаларының  жиынтығы 
бола отырып педагогикалық іс­әрекеттің тиімділігін жасайды. 
 
Әрбір адам өзінің мәртебелі бейнесіне ие, немесе оны басқаша айтсақ, ол – имидж. Осыған орай 
білім психологиясы, педагогикалық мамандықтардың мәртебесі мен имиджін қалыптастырудың психо­
логиясы деген зерттеулерді ғылыми негіздеу мәселесі туындап отыр. Педагогикалық мамандықтарды 
дайындауда инновациялық педагогикалық қозғалыстың бастамасы өз орынын мәнді көрсетеді. 
Индивид өзінің мәртебесіне қаншалықты сәйкес болады? Статусқа сәйкес келмеу – ол қоғамға тас­
таған  шақыру,  өзін  социумға  қарсы  қою,  психика  үшін  деструктивтілік.  Имиджді  қалыптастыру,  ол 
туралы қамқор болу өзіндік даму мен психологиялық гармонияға мүмкіндік береді. Педагогтың кә­
сіби білікті  лі гі – мұғалім тұлғасының басты инструменті, оның имиджіне сәйкес келеді. Имидж – ин­
дивидуалдылық тың  көрінуі.  Педагогтың  имиджі  динамикалық  сипаттама  ретінде  үнемі  социуммен, 
мәдениетпен өзара әрекетте болады, әр түрлі тұлғалық қатынастардың жағымды деңгейлерін бейнелейді.
Имидж – әлеуметтік болмыстың құрдылықты мәнді сипаттамасы, экономикалық, әлеуметтік және 
мәдени, рухани параметрлермен байланысты болады. Педагог имиджі тек құбылыс, адаптация мен со­
циализация процесі ғана емес, соның негізінде әлеуметтік мәнді ақпараттарды әлеуметтік рольдерге 

27
сәйкес меңгеру арқылы адекватты имиджге ие болу. Имидж – коммуникация тәсілі, мойындаудың, ма­
хаббатты қолдаудың қажеттілігі ретінде сол қажеттіліктерді қанағаттандыру, өзіндік таралу мен өзіндік 
маңыздану процесі.
Литература:
1. Аверченок Л.К. Имидж и личностный рост: Учебное пособие. – Новосибирск: НГАЗ и Ч, 1999. – 
146 с.
2. Агеева И.А. Успешный учитель: тренинговые и коррекционные программы. – СПб.: Речь, 2006. – 
208 с.
3. Акопов Г.В. Социальная психология образования. – М.: МСПИ– Флинта, 2000. – 296 с.
4. Ананьев Б.Г. Человек как предмет познания. – СПб.: Питер, 2001. – 288 с.
5. Асмолов А.Г. Над пропастью, без интеллекта: Рубенс против Дюррера / Культурно­историческая 
психология и конструирование миров. – М.: МОДЭК, 1996. – С. 584­587.
6. Березкина О.П. Имиджмейкер. – СПб.: Изд­во С.­Петербургского университета, 1999. – 186 с.
Резюме
В  статье  рассматриваются  психологические  проблемы  и  анализ  процесса  формирования  имиджа 
соврменного педагога и педагогических специальности. В статье анализируется психологическая мо­
дель для позитивного развития профессионального имиджа современного педагога в рыночных усло­
виях.
Summary
In article the psychological model for positive development of professional image of the modern teacher in 
the conditions of the market is analyzed.
In article, psychological problems and the analysis of the modern teacher’s image formation are studied. 
УДК 331.105.4:371.13:378.374
ОПЫТ ПАРТНЕРСКИХ ОТНОШЕНИЙ ВУЗА И ПРЕДПРИЯТИЙ 
В ПОДГОТОВКЕ КОНКУРЕНТОСПОСОБНЫХ СПЕЦИАЛИСТОВ 
И В ИХ ТРУДОУСТРОЙСТВЕ
В.П. КОВАЛЕВСКИЙ, 
доктор экономических наук, профессор
Т.А. НОСОВА, 
кандидат педагогических наук, доцент,
  
Оренбургский государственный университет, 
г. Оренбург, Россия
Актуальной для российских вузов задачей является формирование поля активного взаимодействия 
различных заинтересованных в развитии образования сторон: федеральных и региональных властей, 
вузов, студентов, работодателей, представителей общественности, профессиональных сообществ и др. 
Такое взаимодействие позволяет точнее определить цели и задачи вуза в современных условиях, реа­
лизовать механизмы совершенствования образовательных программ, научной и инновационно­прак­
тической деятельности, консалтинговых и других услуг, повысить влияние вузов на общество [1, 2]. 

28
Кроме того, система стратегического партнерства обеспечивает обратные связи вуза с потребителями 
его выпускников, без которых невозможно развитие высшего профессионального образования для ин­
новационной экономики. Основным стимулом формирования партнерских отношений является взаим­
ная заинтересованность в повышении качества подготовки специалистов. 
Оренбургский государственный университет (ОГУ) – крупнейший вуз Оренбургской области, осу­
ществляющий подготовку специалистов практически для всех отраслей экономики региона. Универ­
ситет традиционно поддерживает партнерские отношения с профильными предприятиями, развивает 
систему производственных практик и стажировок студентов, что позволяет повысить уровень профес­
сиональной подготовки студентов и еще до окончания вуза гарантировать трудоустройство наиболее 
перспективных из будущих дипломированных специалистов. 
В рамках социального партнерства с субъектами рынка труда Оренбургский государственный уни­
верситет осуществляет сотрудничество с Министерством образования Оренбургской области, Мини­
стерством труда и занятости населения Оренбургской области, областным Союзом промышленников и 
предпринимателей, Торгово­промышленной палатой Оренбургской области, Управлением молодежной 
политики администрации г. Оренбурга, с более чем 480 предприятиями г. Оренбурга, Оренбургской 
области и других регионов. 
Участие работодателей в реализации образовательных программ обеспечивает формирование вос­
требованных  компетенций  выпускников.  Ежегодно  более  400  выпускников  выполняют  квалифика­
ционные работы под руководством представителей работодателей. В среднем на защитах выпускных 
квалификационных работ присутствует более 200 представителей предприятий и учреждений г. Орен­
бурга и Оренбургской области, а более 300 выпускников ОГУ получают приглашения на работу.
В результате работы, направленной на привлечение предприятий к участию в подготовке специа­
лис тов, филиалом ООО «Росгосстрах» в Оренбургской области, филиалом ОАО «МРСК Волга» «Орен­
бургэнерго», АНО «Технопарк ОГУ» ежегодно учреждаются именные стипендии лучшим студентам 
университета. 
Университетом ведется постоянная работа по закреплению студентов во время прохождения всех 
видов практик на профильных предприятиях региона. Ежегодно в ОГУ поступает около 800 заявок на 
студентов для прохождения практики. По итогам производственной практики студенты, наиболее хоро­
шо зарекомендовавшие себя, как правило, приглашаются предприятиями на преддипломную практику, 
а по результатам преддипломной практики студенты вносятся в кадровый резерв таких предприятий.
Ряд выпускающих кафедр университета имеют филиалы на предприятиях г. Оренбурга и области: 
ООО  «Оренбургрегионгаз»,  ОАО  «Оренбургская  теплогенерирующая  компания»,  ОАО  «Оренбург 
НИПИнефть», ФГУ «Оренбургский Центр стандартизации, метрологии и сертификации», ООО «Ново­
троицкий мясокомбинат», ООО «Оренбургский молочный комбинат», ООО «Вымпелсетьстрой» и др.
Университет стремится обеспечить высококачественную подготовку кадров для науки, производ­
ства и высшей школы, осуществляя поддержку талантливых молодых ученых и сотрудничество с пред­
приятиями в области проведения научных исследований и конструкторских разработок. Партнерами 
ОГУ в этой области являются ЗАО «Южно­Уральская Промышленная компания», ООО «Уралсиликат», 
ОАО «Оренбургнефтепродукт», ГУП «Оренбургремдорстрой», ОАО «Оренбурэнергоремонт» и др. 
Среди наиболее значимых мероприятий, состоявшихся в последнее годы, можно в первую очередь от­
метить международные научные конференции: «Прочность и разрушение материалов и конструкций», 
«Математика. Информационные технологии. Образование»; всероссийские научно­практические кон­
ференции: «Современные информационные технологии в науке, образовании и практике», «СМИ и 
общество. Проблемы взаимодействия»; региональную научно­практическую конференцию «Вопросы 
противодействия коррупции: теория, законодательство, правоприменение».
В рамках дней молодежной науки в Оренбургской области при поддержке Совета молодых ученых 
Оренбургского государственного университета и Совета молодых ученых и специалистов Оренбург­
ской области ежегодно проводятся научно­технические мероприятия с привлечением работодателей 

29
и инвесторов региона (научно­техническая выставка НТТМ­2012; Всероссийский форум молодых уче­
ных и др.).
Научно­исследовательские работы с участием студентов и молодых ученых в университете выпол­
няются в соответствии с реальными заданиями конкретных предприятий: ООО «Оренбургский радиа­
тор», ОАО ПО «Стрела», ООО «Газпром добыча Оренбург», ТНК­ВР Оренбург, ООО «Газпромтранс», 
ООО «Фирма Газпромавтоматика», ООО «Автотрейдинг», ООО «ОренбургНИПИнефть» и др. Данные 
виды сотрудничества обеспечивают возможность последующего трудоустройства наиболее творческих 
и инициативных представителей молодой науки.
В Оренбургском государственном университете сформирована система содействия трудоустройству 
студентов и выпускников, которая включает совместную работу следующих подразделений универси­
тета: отдел профессиональной ориентации и социально­психологической поддержки молодежи, управ­
ление  довузовского  образования,  деканаты  факультетов,  выпускающие  кафедры  и  отдел  содействия 
трудоустройству  выпускников  и  маркетинга  образовательных  услуг.  В  2006  году  отделу  содействия 
трудоустройству выпускников и маркетинга образовательных услуг присвоен статус «Регионального 
центра содействия трудоустройству и адаптации к рынку труда выпускников образовательных учреж­
дений высшего профессионального образования». По результатам мониторинга деятельности центров 
содействия  трудоустройству  выпускников  по  методике,  разработанной  Координационно­аналитиче­
ским центром содействия трудоустройству выпускников учреждений профессионального образования 
(г. Москва), в марте 2011 года ОГУ занял второе место из 65 региональных центров, принявших учас­
тие в мониторинге. 
Среди  основных  направлений  деятельности  университета  в  области  содействия  трудоустройству 
выпускников следующие: использование веб­сайта и информационной системы баз данных вакансий 
работодателей и резюме студентов и выпускников; сотрудничество с предприятиями и организациями, 
оказание помощи учебным подразделениям; взаимодействие с органами исполнительной власти, в том 
числе с органами по труду и занятости, общественными организациями и объединениями работодате­
лей; информирование студентов и выпускников по вопросам содействия их трудоустройству, разработ­
ка методических материалов; научно­исследовательская работа; координация деятельности и оказание 
помощи вузовским центрам содействия трудоустройству выпускников.
В целях формирования единого информационного пространства для развития социального партнер­
ства в области содействия временной занятости студентов и трудоустройству выпускников в Оренбург­
ском государственном университете успешно функционирует сайт отдела содействия трудоустройству 
выпускников и маркетинга образовательных услуг (http://job.osu.ru/). Сайт содержит следующие разде­
лы: «Законодательство», «Сотрудничество», «Полезные материалы», «События и мероприятия», «Пуб­
ликации», «Практика», «Исследования», «Региональная система содействия трудоустройству выпуск­
ников». Работодатели могут ознакомиться здесь с перечнем специальностей и направлений подготовки 
ОГУ;  информацией  о  сроках  прохождения  практик;  графиком  проведения  защит  дипломных  работ; 
просмотреть информацию из имеющегося банка резюме соискателей; разместить свое объявление о 
наличии вакансий.
С 2008 года успешно функционирует собственная информационно­поисковая система (ИПС) «Бир­
жа  труда»,  разработанная  сотрудниками  Центра  информационных  технологий  и  отдела  содействия 
трудоустройству выпускников, на страницах которой постоянно обновляется и пополняется банк дан­
ных вакансий временной и постоянной занятости, формируется банк резюме студентов и выпускников. 
ИПС «Биржа труда» взаимодействует с другими программными системами в области трудоустройства 
студентов и выпускников, в частности с системами «Выпускник ОГУ» и «Менеджер трудоустройства». 
В рамках обучения студентов старших курсов технологиям трудоустройства в университете была 
разработана и реализована программа «Правила успешного трудоустройства», которая включает цикл 
семинаров для студентов всех факультетов ОГУ в формате мультимедийной презентации. На каждом 
семинаре проводится деловая игра «Собеседование с работодателем». 

30
Ежегодно для выпускников очной формы обучения проводится анкетирование, в рамках которого 
выпускники оставляют в университете свое резюме, информацию о перспективах своего трудоустрой­
ства и планах на будущее. База резюме выпускников вуза используется в работе отдела содействия 
трудоустройству  выпускников.  В  газетах  «Оренбургский  университет»  и  «Бюро  вакансий»  ведется 
еженедельная  рубрика  «Трудоустройство».  Поддерживаются  в  актуальном  состоянии  информацион­
ные стенды «Практика – Временная занятость – Работа» и страницы сайта (http://job.osu.ru/). Здесь же 
организовано еженедельное информирование студентов и выпускников ОГУ о действующих вакансиях 
Молодежной биржи труда г. Оренбурга, о проектах и мероприятиях временной занятости.
В целях повышения конкурентоспособности студентов и выпускников на современном рынке труда 
ежегодно  публикуются  разработанные  сотрудниками  отдела  содействия  трудоустройству  выпускни­
ков методические материалы: «Резюме, рекомендательные письма, собеседование»; «Поиск работы»; 
«Юридические аспекты трудоустройства»; «Стажировка для выпускников»; «Примеры резюме», «Па­
мятка выпускнику ОГУ», содержащие сведения о том, каковы методы и пути поиска работы, что со­
держит папка соискателя, какова структура резюме, какие организации содействуют трудоустройству 
выпускников в Оренбургской области. 
На базе университета также действует переговорная площадка, на которой представители област­
ного Союза промышленников и предпринимателей, Торгово­промышленной палаты Оренбургской об­
ласти, руководители предприятий всех отраслей экономики региона, деканы факультетов, заведующие 
выпускающими кафедрами обсуждают проблемы развития социального партнерства в области содей­
ствия трудоустройству студентов и выпускников, реформирования системы подготовки специалистов с 
высшим профессиональным образованием, вхождения молодых специалистов на региональный рынок 
труда и другие.
Для оценки и прогнозирования потребностей и ожиданий  заинтересованных сторон в универси­
тете ежегодно проводятся ряд маркетинговых исследований, мониторинг целевой аудитории потреби­
телей образовательных услуг («Твой выбор, абитуриент», «Выпускник ОГУ», «Первокурсник ОГУ», 
«Третье курсник ОГУ», «Мониторинг трудоустройства и карьерного продвижения выпускников ОГУ»), 
а также постоянный опрос работодателей «Кадровые предпочтения работодателей и требования к уров­
ню подготовки молодых специалистов». Последний ежегодно проводится среди основных стратегиче­
ских партнеров университета. По сферам деятельности эти компании представляют основные отрасли 
российского рынка, в целом соответствующие специальностям и направлениям подготовки, которые 
реализует университет.
Результаты исследования показали, что для большинства работодателей уровень подготовки моло­
дого специалиста не имеет значения (60,8%); 35,3% работодателей хотели бы принять на работу дип­
ломированного специалиста, 13,7% – магистра, 7,8% – бакалавра. Значительная часть респондентов 
(74,4%) заявляют, что опыт практической работы при трудоустройстве молодых специалистов они не 
требуют. В большей степени это предприятия сферы телекоммуникаций, связи, финансов, страхования 
и торговли. Только 25,6% респондентов требуют опыт работы по специальности не менее года. В ос­
новном это предприятия строительства и промышленности, использующие труд инженерных кадров.
Преддипломная практика в качестве практического опыта устроит лишь 15,6% респондентов, по­
ловину из которых устроит преддипломная практика в любой организации (предприятия сферы транс­
порта и перевозок, сервиса, быта и обслуживания), а другую половину – практика только в своей орга­
низации (по 7,8%) – промышленные предприятия.
Работодатели  оценили  модели  взаимодействия  (формы  сотрудничества)  между  бизнесом  и  обра­
зованием. Они находят наиболее эффективными: закрепление предприятия в качестве базы практики 
для студентов – 54,6%; участие в заседаниях комиссий по приему госэкзаменов и защите выпускных 
квалификационных работ – 50,0%; целевую контрактную подготовку студентов (отраслевой заказ) – 
45,5%; участие в учебном процессе (чтение лекций, проведение семинаров) – 27,3%; участие в разра­

31
ботке совместных образовательных программ – 22,7%; повышение квалификации сотрудников на базе 
вуза – 22,7%; сотрудничество в области проведения научных исследований – 18,2% [4]. К сожалению, 
лишь пятая часть респондентов проявили реальную заинтересованность в разработке образователь ных 
программ в рамках новых государственных стандартов.
Среди предпочитаемых совместных мероприятий работодателей и вузов были выбраны: «Ярмарки 
вакансий» (встречи со студентами с целью поиска сотрудников) – 77,3% опрошенных; «Дни фирмы» 
(презентации фирмы перед студенческой аудиторией) – 27,3%. Заинтересованность в проведении в бу­
дущем мастер­классов для студентов отметили 18,2% респондентов, желание проводить экскурсии для 
студентов на свое предприятие и совместные научно­практические конференции высказали по 13,6% 
работодателей.
Среди проблем, препятствующих развитию партнерства бизнеса и образования, респонденты вы­
деляют: несоответствие спроса на специалистов их предложению на рынке труда – 45,5%; отсутствие 
стимулов у работодателя вкладывать средства в образование – 40,9%; отсутствие налоговых льгот для 
предприятий, инвестирующих в подготовку специалистов – 40,9%; отсутствие государственных про­
грамм по вопросам взаимодействия бизнеса и образования – 27,3%; отсутствие законодательной базы 
для участия работодателей в формировании образовательных стандартов – 27,3%; отсутствие долго­
срочных программ кадровой политики предприятия – 22,7%; отставание подготовки в вузах от совре­
менной практики – 4,6%. Судя по большинству из приведенных ответов, предприятия готовы инвести­
ровать средства в подготовку нужных им специалистов, но при этом государство не предусматривает 
меры по поощрению и стимулированию действий работодателей в сфере сотрудничества с системой 
профессионального образования. 
Выбор форм сотрудничества, как со стороны вуза, так и предприятий региона, определяется кон­
кретными  условиями  и,  прежде  всего,  характеристикой  кадрового  потенциала  вуза,  структурой  об­
разовательных  программ  и  особенностями  географического  расположения.  Максимальную  выгоду 
в долгосрочной перспективе для всех заинтересованных сторон и наибольшую пользу для общества 
может принести только системная многоаспектная работа вуза на основе совмещения стратегических 
интерес ов с партнерами.
Литература:
1. Дымарская О.Я. Профессиональное образование и рынок труда: опыт и перспективы взаимодей­
ствия // Россия реформирующаяся: Ежегодник. – 2005 / Отв. ред. Л.М. Дробижева. – М.: Институт со­
циологии РАН, 2006. – С. 174­184.
2. Кутейницына Т. Г. Профессиональное образование и рынок труда: эффективность взаимодействия 
// Человек и труд. – 2009. – № 6. – С. 53­56.
3. Исмаилов Т.А. Интеграция образования и производства // Российское профессиональное образо­
вание: опыт, проблемы, перспективы: материалы Всероссийской конференции. – М., 2009. – С. 23­24 // 
http://www.edu.meksinfo.ru/tezis/150.doc.
4. Аналитический отчет по данным маркетинговых исследований потребителей образовательных 
услуг (абитуриентов, выпускников, молодых специалистов) и предприятий­работодателей за 2010­2011 
учебный год / Оренбургский гос. ун­т.– Оренбург: ОГУ, 2011. – 122 с.
Түйіндеме 
Мақалада  жоғары  оқу  орындары  мен  өндіріс  орындардың  серіктестікпен  біріге  іс  атқаруының 
мол тәжірибесі туралы сөз болады. Осындай серіктестіктің нәтижесі білім алушылардың жұмыспен 
қамтамасыз  етілуіндегі  тиімді  тәсілдердің  бірі  екендігін  дәлелдейді.  Ресей  Федерациясы  Орынбор 
мемлекеттік университетінің жыл сайынғы түлектерінің жұмыспен қамтылуы үшін атқарылатын іс­
шаралардың тиімділері мысал ретінде келтіріледі. 

32
Summary
This article tells about a great experience in cooperation between the institutes of higher education and 
manufacturing companies. This proves that this kind of cooperation is considered as one of the useful ways in 
the learners’ employment. Results of Positive actions taken by Orenburg State University of Russian Federation 
towards employment of it’s graduates are provided as an example.
ӘОЖ.809.322

жүктеу/скачать 2,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: