ПУТИ РЕАЛИЗАЦИИ ПРИНЦИПА ПОЛИКУЛЬТУРНОСТИ

62
У младших школьников в высшей нервной деятельности процессы возбуждения преобладают над 
процессами торможения, отмечается повышенная чувствительность ЦНС к недогрузкам и перегруз­
кам, что требует от учителя умелого применения разнообразных методов и приемов обучения [2, 11].
Повышение интереса к иностранному языку возможно при условии активного использования мето­
дических приемов, связанных со сравнением изучаемых языковых единиц и учебным переводом.
Одним из важных аргументов в пользу билингвального обучения иностранному языку является учет 
нейролингвистических данных, предлагаемых Н. Голестани. Ученым было экспериментально доказано, 
что у людей с большими способностями к изучению иностранного языка больше всего белого вещества 
в одной из мозговых извилин, так называемой извилине Гешля [3]. Поэтому при организации обучения 
младших школьников нужно учитывать интенсивное развитие их мозга, увеличивающее возможности 
умственной нагрузки ребенка. От этого, по мнению З.Я. Футермана, зависит скорость и ка чество усва­
иваемого языкового и речевого материала, который одни учащиеся воспринимают посредст вом беспре­
рывной языковой коммуникации, другие – посредством «невербальной коммуникации». На занятиях 
должна создаваться специфическая стимулирующая среда, которая позволяет ученикам развивать на­
выки иностранной (как и родной) устной речи.
Следующим условием успешного обучения и изучения иностранного языка младшими школьника­
ми является мотивационная сфера, т.е. создание таких коммуникативных ситуаций, при которых воз­
никает потребность использовать приобретенные знания, умения, навыки, развивать свои языковые 
способности как на родном, так и на изучаемом языке.
Методикой обучения иностранным языкам разработано и апробировано большое количество эффек­
тивных методов и приемов, стимулирующих изучение английского языка на начальном этапе. К ним 
можно отнести:
1) Устный метод обучения, известный как «метод Пальмера», возникший в 20­е годы XX века и ока­
завший влияние на становление аудивизуального и аудилингвального методов. Овладению навыками 
устной  иноязычной  речи  при  использовании  этого  метода  способствуют  восприятие  речи  носителя 
языка, аудиозаписей, ведение диалогов, заучивание наизусть стихотворений на английском языке.
В этом случае обеспечивается всестороннее формирование речевого механизма: слушая, ученик за­
поминает  речевой  образ  слова.  Используются  упражнения  на  повторение  лексического  и  граммати­
ческого  материала.  Учащимся  предлагаются  задания  «Repeat  after  me»  («Повтори  за  мной»),  «Look 
and say» («Посмотри и скажи»), «Compare and pronounce» («Сравни и произнеси»), «Say and translate» 
(«Скажи и переведи»).
2) Наглядные и практические методы, предполагающие использование схем (при изучении нового 
грамматического материала), таблиц, рисунков (при изучении темы «Travel» – «Путешествие» – 4 класс 
«Виды  транспорта»),  самостоятельную  деятельность  учащихся.  Используются  такие  виды  заданий, 
как: «Read the word» («Прочитай слово»), «Read the word combination» («Прочитай словосочетание»), 
«Read the sentence» («Прочитай предложение»), «Translate the word» («Переведи слово»), «Translate the 
word combination» («Переведи словосочетание»), «Translate the sentence» («Переведи предложение»), 
«Make up word combination (sentence)» («Составь словосочетание (предложение)»). Самостоятельность 
учащегося при изучении иностранного языка реализуется также в умении осуществлять двусторонний 
перевод, пользуясь двуязычнымиучебными словарями.
3) Индуктивные и дедуктивные методы:
При индуктивном методе обучения учащиеся посредством наблюдения понимают, что нужно произ­
носить слова и предложения, ориентируясь на фонетические нормы изучаемого языка. При дедуктив­
ном методе ученик не выводит правил, а получает от учителя в готовом виде.
Эффективность и методическая целесообразность билингвального обучения в условиях синхронно­
го изучения нескольких языков в начальной школе имеет прямую зависимость от соблюдения в учеб­
ном процессе лингводидактических принципов, наряду с дидактическими.

63
Важным условием успешного изучения иностранного языка является опора на принцип «от мень­
шего – к большему», когда учащийся сначала усваивает звук и формирует фонетический слух, затем 
знакомится со словами, словосочетаниями и предложениями.
Схематически этот принцип имеет следующий вид: звук → слово → словосочетание → предложе­
ние → текст.
Большое  значение  для  стимулирования  речевой  активности  имеет  не  только  разнообразие  видов 
деятельности, но и ее содержательная сторона. Потребность в общении, повышение его качественного 
уровня происходит посредством опоры на принцип коммуникативной активности.
Билингвальное обучение можно считать результативным в том случае, если учителя языкового цик­
ла опираются в своей работе напринцип учета уровня языковой подготовленности учащихся и преемст­
венности в преподавании уроков иностранного языка.
Значение принципа межпредметных связей обусловлено, во­первых, единством конечной цели пе­
дагогической деятельности – формирование всесторонне и гармонически развитой личности, во­вто­
рых, овладение иностранным языком при использовании приемов сопоставления, сравнения и учеб­
ного перевода через прослеживание связей родного и иностранного языков способствует развитию и 
совершенствованию коммуникативных навыков учащихся. Следует подчеркнуть, что данный принцип 
реализуется через учет родного языка или языка­посредника.
Методически неверным в билингвальном обучении является игнорирование принципа опережаю­
щего развития устной речи при изучении второго языка.
Одним  из  основополагающих  лингводидактических  принципов  двуязычного  обучения  являет­
ся  принцип  постепенного,  качественного  усложнения  содержания  речевого  и  языкового  материала. 
После довательное развертывание содержания, качественное усложнение его единиц обеспечивается 
спиральным построением билингвальной образовательной программы.
Считаем, что приведенные выше принципы определяют содержание, организационные формы, ме­
тоды учебно­воспитательного процесса в соответствии с его целями. Предлагаемый перечень основных 
принципов билингвального обучения не претендует на полноту, мы лишь говорим об относительной 
полноте, рассматривая эти принципы в качестве важнейших. Добавление новых принципов зависит от 
образовательной среды того или иного учебного заведения.
Таким образом, описанные нами лингводидактические условия и приемы образуют систему билинг­
вального образования в условиях синхронного изучения английского, русского и украинского языков. 
Их воплощение в учебном процессе является одним из эффективных путей реализации принципа по­
ликультурности образования и может способствовать успешному формированию поликультурной язы­
ковой личности уже в начальной школе.
Литература:
1. Батенева Т. Какой мозг нужен полиглоту [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http: // inavka. 
ru / discovery/article. html
2. Футерман З.Я. Иностранный язык в детском саду: Вопросы теории и практики. – К.: Радянська 
школа, 1984. – 144 с.
3. Чубукова Д.И. Обучение на билингвальной основе как базовый компонент в системе современно­
го языкового образования [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http:// www.rspu.edu.ru/university/
publish/jornal/tshubukowa.biling.html
Түйіндеме
Мақалаға бастауыш мектепте шетел тіліне билингвалды оқытудың лингвистикалық­дидактикалық 
шарттарын анықтау арқау болады. 

64
Өзекті сөздері: билингвалды оқыту, билингвалды оқыту әдістері, билингвалды оқыту қағидалары, 
лингвистикалық­дидактикалық шарттар, көпмәдениеттілік қағидалары.
Summury
The main idea of this article is a definition of the linguodidactic conditions of the bilingual teaching of the 
foreign language in primary school.
Key words: bilingual teaching, methods of bilingual teaching, principles of bilingual teaching, linguodidactic 
conditions.
ӘОЖ 316.422:37463
ЖОҒАРЫ БІЛІМДІ БАСҚАРУДЫҢ ШЕТ ЕЛДІК ТӘЖІРИБЕСІН 
ҚАЗАҚСТАНДА ҚОЛДАНУ МҮМКІНДІКТЕРІ
У.Д. БЕРИКБОЛОВА, 
Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті, 
Қазақстан Республикасы
Еуропалық экономикалық интеграцияның рухани әкесі Жан Моне Еуропа елдерін біріктіруге бай­
ланысты қызметінің 30 жылдығында айтқан: «Егер мен басынан қайта бастайтын болсам, білім беру 
жүйелерін біріктіру мәселелерінен бастар едім» [1]. Ол туралы Еуропалық комиссия төрағасы Рома­
ни Проди да өз сөзінде айтқан: «Кез­келген өркениеттің өмір сүру қабілеттілігі мен тиімділігі, шын 
мәнісінде,  оның  мәдени,  яғни  білім  құндылықтарының  тартымдылығымен,  олардың  басқа  елдерге 
ықпал  ету  дәрежесімен  өлшенеді.  Еуропалық  білім  беру  жүйесі  әлемде  біздің  ерекше  мәдени  және 
ғылыми дәстүрлеріміздің маңыздылығына сай келетін тартымдылық дәрежесіне ие екендігіне сенімді 
болуымыз керек» [2]. Бірыңғай экономикалық кеңістікке ену білім жүйелерінің өзара үйлесімділігінсіз 
мүмкін емес екендігін білдіреді. 
Қазақстан  жалпыеуропалық  білім  кеңістігін  құру  үдерісіне  Еуропада  осы  саладағы  ынтымақ­
тастықтың  елу  жылдық  тәжірибесі  жинақталған  кезде  қосылды.  Сондықтан  да  біздің  еліміз  үшін 
білім саласындағы интеграциялық үдерістер, олардың негізгі кезеңдері мен қозғаушы күштері, жүзеге 
асырудың  негізгі  қағидалары  мен  әдістерін  таңдау  мәселелері,  нормативтік  база  мен  құралдардың 
құрылу механизмдері, бетбұрыстандырудың негізгі заңдылықтары мен табыстың факторлары ерекше 
қызығушылық туғызады.
Білім саласындағы мемлекетаралық деңгейдегі ынтымақтастықтың дамуының негізгі бағыттарын 
қарастыруда біз Еуропалық Экономикалық Қауымдастықтың (кейінен Еуропалық Одақ) және Еуро­
па Кеңесінің құжаттарын пайдаландық. Интеграцияның басталу кезі 1957 жылы Еуропалық Эконо­
мика лық  Қауымдастықтың  құрылуынан  басталды.  Ол  жалпы  рыноктың  құрылуын  және  қатысушы 
мемлекеттердің  экономикалық  саясаттарын  жақындастыруды,  тауарлардың,  жеке  тұлғалардың,  қыз­
меттердің және капиталдың мүшеелдер арасында еркін қозғалысындағы кедергілерді жоюды пайым­
дады. Еуропалық Кеңес шеңберінде, одан бұрынырақта, яғни 1953 жылы дипломдардың эквивалентті­
лігі жөнінде Еуропалық конвенция қабылданды. Оған сәйкес Еуропалық Қауымдастықтың бір елінде 
орта мектепті табысты аяқтаған студенттерге басқа мүше­мемлекеттегі университетке түсуге барлық 
мүмкіндіктер  берілуі  керек.  Өз  аумағында  орналасқан  университетке  қол  жетімділікті  қамтамасыз 
ету  мақсатында  Қауымдастықтың  барлық  елдері  басқа  ел  аумағында  алған  дипломдарды,  алынған 
біліктілігін растайтын құжаттардың эквиваленттілігін таныды. 

65
Еуропалық Экономикалық Қауымдастықтың мүше елдері жалпы еуропалық рынокты құрудан бас­
тап, білім саласындағы жалпы тиімді саясатты өңдеуге баса назар аударған. Еуроодақтың дамуының 
түрлі кезеңдерінде білім саласындағы ынтымақтастықтың басымдықтары өзгергенімен, негізгі құжат­
тарда қарастырылған қағидалар жалғасып келе жатқан интеграцияның табыс кепілі болып табылады. 
Еуроодақтағы білім саясаты мүше­мемлекеттердің құзырында, ал мемлекетаралық білім сала сын­
дағы ынтымақтастық субсидиарлық қағидасы негізінде жүзеге асырылады. Субсидиарлық қағидасы 
Қауымдастықтың мүше­мемлекеттері әрекетінің алғашқысын пайымдап, олардың Еуропалық қауым­
дастық  деңгейінде  шешім  қабылдауынсыз  интеграциялық  мақсаттар  мен  міндеттерге  қол  жеткізу 
мүмкіндігін  қарастырады.  Интеграциялық  саясаттың  құралы  ретінде  мұндай  бағыт  екі  алғышартқа 
негізделеді:  интеграцияның  қажеттілігін  және  оған  бір  уақытта,  бірдей  жету  мүмкін  еместігін  мо­
йындау. Білім саласындағы жалпы заңдылықтардың бірыңғай басымдықтар, мақсаттар мен қағидалар 
негізінде құрылуын қарастыратын бағыт іс жүзінде ынтымақтастық үшін ең қолайлы бағыт болды. 
Еуропалық  Экономикалық  Қауымдастықтың  мүше  елдері  академиялық  ынтымақтастық  пен  сту­
денттер және оқытушылардың шоғырлануының негізін құраған құжаттармен белсенді жұмыс жаса­
ды.  Өз  қызметінің  алғашқы  онжылдығында  Еуропалық  Кеңес  жоғары  білім  саласындағы  Еуропа 
мемлекеттерінің арасындағы ынтымақтастықтың құқықтық негізін қалаған төрт конвенция қабылдады. 
Алғашқы  құжат  студенттерге  басқа  елдердің  университтеріне  түсу  құқығын  беретін  дипломдардың 
эквиваленттілігі жөніндегі Еуропалық конвенция болды. 
1954  жылдың  желтоқсанында  мақсаттарының  бірі  «шоғырлану  мен  айырбас»  болған  Еуропалық 
мәдени конвенцияға қол қойылды. Академиялық еркіндіктің құқықтық негізін дамытудағы келесі қадам 
1956 жылы Парижде қол қойылған университеттердегі оқудың мерзімінің эквиваленттілігі жөніндегі 
Еуропалық конвенция жасалды. Бұл құжаттың мақсаты жалпы еуропалық интеграциялық үдерістерді 
ынталандыру мен жоғары білікті мамандардың жетіспеушілігі мәселесін шешу болды. Конвенцияға 
сәйкес тараптар өздеріне студенттің Еуропалық Кеңестің қатысушы елінің университетінде өткізген 
оқу мерзімін, ол университеттің басшылығы студентке сол оқу мерзімін табысты аяқтағаны жөнінде 
сертификат  берген  жағдайда  ұлттық  университетте  оқудың  сондай  мерзіміне  эквивалент  деп  тану 
міндеттемесін алды. Табысты тапсырылған емтихандарды да өзара тану қарастырылды. Конвенцияның 
ережелерін мұқият орындаудағы жауапкершілік Еуропа Кеңесінің қатысушы елдері мен университет­
терге жүктелді (соңғылары оқу нәтижелерінің сапасына өзара жауапты болды).
Кәсіптік  білім  саласындағы  ынтымақтастықты  үйлестіру  үшін  1963  жылы  Кеңестің  шешімімен 
Еуропалық Комиссия жанынан Консультативтік Кеңес құрылды. Сол уақытта қазіргі жалпы еуропалық 
білім  кеңістігін  қалыптастыру  үдерісінің  негізін  қалаған  қағидалар  да  анықталды.  Оларға  кеңірек 
тоқталып өтейік.
Бірінші  қағида.  «Кәсіптік  білім  саласындағы  жалпы  саясат  осы  шешімде  анықталған  жалпы 
қағидаларға сәйкес бағдарламаларды өңдеуге және жүзеге асырылуын қамтамасыз етуде барлық мүше 
елдердің кезекті және үйлесімді қызметтерін білдіреді. Қағиданы сақтаудағы жауапкершілік Қауым­
дастыққа  мүше  елдерге  және  тиісті  өкілеттілікке  ие  институттарға  жүктеледі».  Басқаша  айтқанда, 
қатысушылар жалпы мақсаттар, оны жүзеге асырудағы қағидалар мен міндеттемелер жөнінде олардың 
ұлттық, мәдени және әлеуметтік­экономикалық ерекшеліктерін ескеретін өзіндік іс­әрекеттерге еркін­
діктің жеткілікті дәрежесін қалдыра отырып келіседі. 
Екінші қағида. «Кәсіптік білім саласындағы жалпы саясат келесі фундаментальды мақсаттарға қол 
жеткізуге бағытталған:
– барлығына теңдей дайындықты кепілдік ететін жағдайлар құру;
– экономиканың түрлі секторларына қажетті мамандар дайындығын ұйымдастыру;
– жеке тұлғаның үйлесімді дамуына және оның техникалық прогрестің, өндірістің жаңа әдістеріне, 
әлеуметтік және экономикалық дамуға сәйкес келуін қамсыздандыру;
– жалпы және кәсіптік білімнің үздіксіздігін қамсыздандыру;
9-0124

66
–  азаматтардың  карьерасының  барлық  кезеңдерінде  кәсіптік  біліктілікті  арттыру  және  даярлану 
мүмкіндігі». 
Шын мәнісінде, кейін Болон үдерісінің негізгі міндеттеріне айналған «өмір бойы білім» мақсаты 
алғаш рет рәсімделді. 
Үшінші қағида – еңбек рыногын болжау қажеттілігін (ұлттық және Қауымдастық деңгейлерінде), 
сол сияқты азаматтарға кеңес беру жүйесін құру.
Төртінші және бесінші қағидалар Еуропалық комиссияның рөлін анықтады. Ол қойылған міндет­
терді шешіп қана қоймай, Қауымдастықтың мүше елдері үшін көп жақты және екі жақты келісімдерді 
дайындаудағы құрылымдарды бейімдеу ұсыныстарын анықтауын, білім саласындағы мониторинг пен 
зерттеулерді  жүргізу,  өзінің  ұсыныстарын  жасақтау,  жұмыспен  қамтуды  қамсыздандыру  шаралары 
мен жұмысшылардың шоғырлануын, білім берудегі озық тәжірибені анықтау мен оны насихаттауды 
қарастырады. Бұл қызметтерді Комиссия қазіргі күні де орындайды. 
Алтыншы қағида – кәсіптік білім саласында тәжірибе алмасу қажеттілігін тіркеп, айрыбас бағдар­
ламалары мен біріккен семинарлар арқылы тарату.
Осылайша, Еуропалық Экономикалық Қауымдастықтың және кеңірек – Болон үдерісінің шеңберін­
де, білім саласындағы ынтымақтастық мақсаттары түбегейлі өзгерген жоқ. Ынтымақтастық өзіне жаңа 
салаларды тартып, оның жағрафиясы кеңейді, механизмдер дамиды және жетіледі, жаңа міндеттер мен 
құралдар пайда болады, сапа трансформацияланады, алайда басымдықтардың, қағидалар мен мақсат­
тардың ауысуы сақталды [3]. 
Қазақстанның  ТМД  елдерімен  жоғары  білім  саласында  интеграциялану  үдерісі  қалай  жүруде? 
КСРО­ның құлауы, онымен бірге бірыңғай білім кеңістігінің ыдырауы Достастық елдерінде бірқатар 
қиындықтар  тудырды.  Мемлекеттің  білім  мекемелерін  қаржыландыру  мен  олардың  материалдық­
техникалық базаларын қамсыздандыру мәселелеріне жеткілікті деңгейде назар аудармауымен қатар, 
аталған  жүйеден  интеллектуалдық  күштердің  ағыны,  материалдық­техникалық  базасы  әлсіз  оқу, 
тәрбиелік мекемелердің коммерцияландырылған түрлерінің артуы байқалды [4].
Бұл білімді дамытуға бағытталған біріккен байланыстар мен күштерді үйлестіру, қалпына келтіру 
қажеттілігін туғызды. Оның негізіне білім жүйесін басқаруды демократияландыру, еркін педагогика­
лық шығармашылыққа бағытталу, білімді адамиландыру мен дифференциациялау қағидалары алынды. 
1997 жылдың 17 қаңтарында ТМД қатысушы­мемлекеттердің білім саласындағы ынтымақтастық 
Кеңесі  құрылды  [4].  Аталмыш  Кеңестің  құрамына  8  мемлекет  енді,  олар:  Әзірбайжан,  Армения, 
Беларусь,  Қазақстан,  Қырғызстан,  Молдова,  Ресей,  Тәжікстан.  Кеңестің  қызмет  ету  мақсаты  мен 
міндеттеріне мыналар жатады:
– білім саласындағы ынтымақтастықты онан әрі қарай жалғастыру;
–  ТМД  қатысушы­мемлекеттердің  ғылыми  және  ғылыми­педагогикалық  кадрларын  даярлау  мен 
аттестат тау;
–  білім  мекемелерін,  халықаралық  және  өңірлік  бірлестіктер  мен  ассоциациялардың  қызметін 
аттестат тау.
Кеңес қызметі барысында білім, ғылыми дәреже, ғылыми атақтарды тану жөніндегі Конвенция жо­
басы ның дайындалуы, 2000­2005 жылдарға арналған ТМД аумағында бірыңғай білім кеңістігін қалып­
тастыру Концепциясын жүзеге асыру бағдарламасы қабылданды. 
2010 жылдың наурыз айында Будапештте (Венгрия) еуропалық елдер білім министрлерінің 
ІІ  форумы  өтті,  онда  Қазақстанның  Болон  декларациясына  қосылуы  туралы  түпкілікті  шешім 
қабылданды.  Еліміздің  Болон  үдерісіне  қосылуы  туралы  шешім  Қазақстанның  ЕҚЫҰ­ға  төрағалық 
ету  жылында  қабылданып  отырғанының  маңызын  атап  көрсету  қажет.  «Бұл  біз  жүргізіп  отырған 
тұрақ тылық  аймағы,  орталықазиялық  аймақта  адам  капиталын  дамыту  жөнінде  жүргізіліп  отырған 
шаралардың бөлігі болып табылады», – деді министр [5].
Қазақстанның  Болон  декларациясына  қосылуы  туралы  шешімді  46  елдің  өкілдері  бірауыздан 
қолдады. Сөйтіп, Қазақстан Болон үдерісіне 47­ші қатысушы ел болды.
Қазақстанның стратегиялық әріптесі және көршілес елі Ресей Болон үдерісіне 2003 жылы еуропалық 
елдер білім министрлерінің Берлин кездесуінде қосылды. 2005 жылы Бергенде Болон декларациясына 
Украина білім министрі қол қойды. Біздің еліміз – еуропалық білім кеңістігінің толыққанды мүшесі 
болып танылған алғашқы ортаазиялық мемлекет.

67
Қазақстанның  әлемдік  білім  кеңістігіне  ықпалдасуы  жөніндегі  жұмыс  бірнеше  жылдардан  бері 
жүргізіліп  келеді.  Айталық,  2007  жылы  Университеттердің  Ұлы  Хартиясы  обсерваториясының  Бас 
хатшысы доктор Андрис Барблан оқытудың кредиттік технологиясы бойынша алғашқы халықаралық 
семинар өткізді. Сонда Қазақстан университеттерінің меморандумына (Тараз декларациясы) еліміздің 
18  жоғары  оқу  орны  қол  қойған  болатын.  Тараз  декларациясы  Еуропалық  Университеттердің  Ұлы 
Хартиясының принциптерін ұстанады. Бұл құжат университеттердің қоғам өміріндегі рөлін арттыра 
түсуді көздейді.
Хартияның іргелі ұстанымдарының бірі – университеттердің кез келген саяси және экономикалық 
билікке  қатысты  моральдық  және  интеллектуалдық  тәуелсіздігі,  педагогикалық  қызметтің  зерттеу 
қызметімен ажырамас бірлігі, әлемнің әр түрлі елдерінің университеттерімен ықпалдасу. Қазақстан­
ның  жаңа  кезеңдегі  дамуы  стратегиясының  басты  бағыттарының  бірі  –  білім  жүйесін,  сондай­ақ 
кадрларды  қайта  даярлауды  әлемдік  стандарттарға  жақындату.  Бұл  орайда  Болон  декларациясының 
маңызды  ұстанымдарының  бірі  –  екі  негізгі  циклға  (бакалавриат  –  магистратура  –  докторантура) 
негізделген,  жеңіл  түсініп  қабылдауға,  сонымен  қатар,  академиялық  дәрежедегі  білім  негіздеріне 
қол жеткізу. Екінші бас ты мәселе – оқытудың кредиттік технологиясын енгізу. Мұнда студенттердің 
оқып үйренетін пәндерді өздері таңдауы, оқушылардың дербес жұмысын дамыту, бағалаудың ерекше 
жүйесін қалыптастыру мәселелері маңызды рөл атқарады.
Тұтастай  алғанда  Болон  үдерісі  жолына  қосылған  университеттердің  басты  міндеті  студенттерге 
білімді бүкіл өмір бойы жинақтау екендігін жеткізу болмақ.
Бұл  орайда  Елбасы  Нұрсұлтан  Назарбаевтың  «Кейбір  мемлекеттік  оқу  орындарына  айрықша 
мәртебе беру туралы» 2001 жылғы 5 шілдедегі Жарлығының маңызы зор болды. Бұл жарлықпен ұлт­
тық университеттерге бұрынғыдан гөрі кең құқықтар берілді. Бұл жоғары оқу орындарының басшыла­
ры Президент Жарлығымен тағайындалатын болды. Мұның өзі сонымен қатар оқу орындарына жоғары 
жауапкершілік жүктейді.
Қазақстанның білім саласындағы мемлекеттік саясаты 1991 жылдан кейін заңнамалық базаларды 
реформалау бағытында жүзеге асырылуда, білім саласын басқару мен оны қаржыландыру білім жүйесі 
сапасын арттыру міндеттерімен байланыстырылады. Республикада білім саласын жеделдете реформа­
лау 1995 жылдан басталды.
Қазақстанның  дамуының  жаңа  кезеңі  еліміздің  әлемнің  бәсекеге  барынша  қабілетті  50  елінің 
қатарына кіру мақсаттарына бағдарланған. Соған сәйкес ұлттық білім моделі әлемдік білім кеңістігіне 
ықпалдастырылуы, әлемдік еңбек нарығында бәсекеге қабілетті мамандар даярлауды қамтамасыз етуі 
тиіс.
Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – 
Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына биылғы Жолдауында «Жоғары білім са­
па сы  ең  жоғары  халықаралық  талаптарға  жауап  беруі  тиіс.  Елдегі  ЖОО­лар  әлемнің  жетекші  уни­
верситеттерінің рейтингіне енуге ұмтылулары керек» деп атап көрсетілген.
Қазақстанның Болон үдерісіне қосылуы – әлемдік білім кеңістігіне ықпалдасуы жолындағы үлкен 
жетістік. Болон үдерісіне қосылу қазақстандық жоғары оқу орындары мен студенттерге қандай нақты 
артықшылықтар  береді  деген  мәселеге  келетін  болсақ,  олар  мыналар:  ең  алдымен,  отандық  оқу 
бағдарламалары  мен  оқу  жоспарлары  еуропалық  стандарттарға  сәйкестендіріледі;  отандық  ма ман­
дықтар  мен  академиялық  дәреже  бүкіл  әлемде  танылатын  болады;  қазақстандық  жоғары  оқу  орын­
дарының  студенттері  шетелдік  университеттерге  білім  несиелерімен  қабылданады;  қос  дипломды 
білім беру бағдарламасын жүзеге асыруға мүмкіндік береді; қазақстандық жоғары білім дипломдары 
еуро аймақтың құжаттарымен теңестіріледі және жоғары оқу орындары түлектерінің Болон үдерісіне 
қаты сушы кез келген елде еңбекке орналасуына мүмкіндік береді.
Әдебиеттер:
1. Жильцов Е.Н. Экономика общественного сектора и некоммерческих организаций. – М.: МГУ, 1995. – 
С. 164.
2. Пьер Асснер. Европа развивается благодаря кризисам // Российская газета. – 2007. – 27 июня.
3. Скалецкий В.В. Основные факторы, способствующие созданию общеевропейского экономичес­
кого пространства Россия – ЕС. – http://sprinter­cms.ru/12.html.

68
4.  Еврокомиссия  представила  новую  экономическую  стратегию  ЕС.  –  http://top.rbc.ru/econo mics 
/03/03/2010/376674.shtml
5. Тенденции развития высшего образования в современном мире. – М.: МГУ., 1998. – С. 72. 
http//www.eurydice.org.
6. Шинтемирова Б.Г. Казахстан и страны СНГ: формирование единого образовательного простран­
ства. – www.rma­hr.org/unesco/materials.
Резюме
В статье рассмотрены вопросы развития интеграционных процесов в сфере высшего образования 
Европы, этапы становления и развития Болонского процесса, особенности управления интеграцион­
ным процессом высшего образования Европы. Также статья исследует вопросы управления высшим 
учебным заведением в странах СНГ. Новый этап развития Казахстана направлен на вхождение в чис­
ле  30  конкурентоспособных  стран  мира.  Поэтому  национальная  система  образования  должна  соот­
вествовать мировым стандартам и развиваться в контексте мирового образовательного пространства. 
Обсуждены возможности использования передового опыта зарубежных стран в управлении высшим 
образованием в Казахстане. 
Summary
Internationalization of higher education is an important aspect for achieving the intentions of Kazakhstan 
to become more competitive country, which is to introduce international perspectives into all areas of learning 
and research, both at national policy level and at the level of school education. That’s why education policy, 
taking into account international experience in the development of modern educational systems, the choice of 
priorities, the influence of the higher education system in the socio­economic spheres of Kazakhstan’s society, 
is based on an understanding of higher education as a mechanism of cultural production, broadcast and direct 
inclusion of knowledge in the process of social division of labor. Scientific novelty of the thesis is determined 
by a holistic, integrated approach to the study of unexplored problems of integration processes in the education 
industry of Kazakhstan.
УДК 547.13

жүктеу/скачать 2,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: