Тәжірибелік сабақтарды өткізуге қажетті әдістемелік нұсқаулар

4. Тәжірибелік сабақтарды өткізуге қажетті әдістемелік нұсқаулар 

 

№1 ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫС                                                      3 сағ 

 

Шүйірулердің қателерін бағалау және шамалы есептеулердің ережелері. 

Дөрекі қателерді жою әдістері. 

 

 

Жұмыстын  мақсаты:  Шүйірулердің  қателерін  бағалау  және  шамалы 

есептеулердің  ережелеріне  үйрену,  дөрекі  қателерді  жою  әдістеріне 

үйрену. 

 

Тәжірибелік жұмыстын тапсырмасы 

1.

 

СДЖ-ге берілген бақылау жұмыстарды орындау. 

2.

 

Оқытушымен берілген шарттар бойынша эксперменттілік мәлімдерді алу, 

өңдеу және орындау.  

 

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

1.

 

Гмурман  В.Е.  Теория  вероятностей  и  математическая  статистика. – М.: 

Высшая школа, 2003. – 476 с. 

2.

 

Румшиский  Л.З.  Математическая  обработка  результатов  эксперимента. – 

М.: Наука, 1971. – 192 с. 

3.

 

Гмурман  В.Е.  Руководство  к  решению  задач  по  теории  вероятностей  и 

математической статистике. – М.: Высшая школа, 1979. – 400 с. 

4.

 

Пустыльник  Е.И.  Статистические  методы  анализа  и  обработки 

наблюдений. – М.: Наука, 1968. – 288 с. 

 

СДЖ-ге берілген бақылау сұрақтары [2-4] 

1.

 

Шүйірудін  негізгі  ережелерінін  анықтау  және    өлшеулердін  нәтижелерін 

алу. 

2.

 

Эксперименттен алынған мәлімдерден шығатын қателерді бағалау білу. 

3.

 

Белгілі орта квадраттық қателі әдістің дөрекі қателерін жою білу. 

4.

 

Белгісіз σ мен дөрекі қателерді табу және жою білу. 

  

№2 ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫС                                                    3 сағ 

 

Жүйелі кемшіліктерді табу және жою 

 

  Жұмыстын мақсаты:  жүйелі кемшіліктерді табу және жою әдістерімен 

танысу, жүйелі кемшіліктерді табу әдісінде тәжірибелік дағдыларын алу. 

 

Тәжірибелік жұмыстын тапсырмасы 

1.

 

СДЖ-ге берілген бақылау жұмыстарды орындау. 

2.

 

Оқытушымен  берілген  мысал  бойынша  жүйелі  кемшіліктерді  азайту 

(жою), тандалған әдісті түсіндіру. 

3.

 

Оқытушымен берілген мысал бойынша жүйелі кемшілікті бағалау.

 

 

 

  

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

1. Метрология и радиоизмерения: Учеб. для ВУЗов / В.И. Нефедов, В.И. 

Хахин, В.К. Битюков и др.,  Под ред. проф. В.И. Нефедова. – М.: Высш. 

шк., 2003. – 526 с. 

2. Атамалян Э.Г. Приборы и методы измерения электрических величин: 

Учеб. пособие. – М.: «Дрофа», 2005. – 415 с. 

 

3. Нефедов В.И., Сигов А.С., Битюков В.К и др. Электрорадиоизмерения: 

Учебник для ВУЗов. – М.: ФОРУМ: ИНФРА-М, 2004. – 384 с. 

 

СДЖ-ге берілген бақылау сұрақтары [1-3] 

1.

 

Жүйелі кемшіліктерді табу және жою әдістерін зерттеу. 

2.

 

Жойылмаған жүйелік кемшіліктің шектерін табу. 

3.

 

Өлшеу процесінде жүйелік кемшіліктерді табу әдісімен танысу. 

4.

 

Жүйелік кемшіліктерді азайту структуралық әдістерімен тагысу. 

  

№3 ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫС                                                  3 сағ 

 

Өлшеуші масштабтайтын түрлендіргіштерді есептеу 

 

Жұмыстын  мақсаты:  электр  өлшейтін  аспаптарының  ток  және  кернеу 

өлшеулердін  шектерің  кеңейту,  өлшеу  шунттарын  және  қосымша 

резисторларды тсңдаудын тәжірибелік дағдыларын алу. 

 

Тәжірибелік жұмыстын тапсырмасы 

1.

 

СДЖ-ге берілген бақылау жұмыстарды орындау. 

2.

 

Оқытушымен  берілген  шарттар  бойынша  универсалдық  шунтының 

кедергісін есептеу. 

3.

 

Оқытушымен  берілген  шарттар  бойынша  тұрақты  токтын  көп  шектелі 

вольтметрдін қосымша кедергілерінің мәндерін табу. 

 

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

1. Метрология и радиоизмерения: Учеб. для ВУЗов / В.И. Нефедов, В.И. 

Хахин, В.К. Битюков и др.,  Под ред. проф. В.И. Нефедова. – М.: Высш. 

шк., 2003. – 526 с. 

2. Атамалян Э.Г. Приборы и методы измерения электрических величин: 

Учеб. пособие. – М.: «Дрофа», 2005. – 415 с. 

3. Нефедов В.И., Сигов А.С., Битюков В.К и др. Электрорадиоизмерения: 

Учебник для ВУЗов. – М.: ФОРУМ: ИНФРА-М, 2004. – 384 с. 

 

СДЖ-ге берілген бақылау сұрақтары [1-3] 

1.

 

Электр өлшеуші шунтының кедергісін есептеу. 

2.

 

Қосымша резисторлардын кедергілерін сесптеу. 

3.

 

Вольтметрдін температура коэффициентің есептеу

. 

 

 

 

 

№4 ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫС                                        3 сағ 

 

Электр өлшеуші жабдықтарды тандау 

 

  Жұмыстын мақсаты:  электр өлшеуші жабдықтарды тандаудын негізгі 

әдістерімен  танысу,  өлшеуші  аспаптарға  белгілінетін  шартты  графикалық 

белгілермен танысу, тәжірибелік дағдыларын алу. 

 

 

Тәжірибелік жұмыстын тапсырмасы 

1.

 

СДЖ-ге берілген бақылау жұмыстарды орындау. 

2.

 

Оқытушымен 

берілген 

шарттар 

бойынша 

электр 

өлшеугіш 

жабдықтарын тандау. 

 

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

1. Метрология и радиоизмерения: Учеб. для ВУЗов / В.И. Нефедов, В.И. 

Хахин, В.К. Битюков и др.,  Под ред. проф. В.И. Нефедова. – М.: Высш. 

шк., 2003. – 526 с. 

2. Атамалян Э.Г. Приборы и методы измерения электрических величин: 

Учеб. пособие. – М.: «Дрофа», 2005. – 415 с. 

3. Нефедов В.И., Сигов А.С., Битюков В.К и др. Электрорадиоизмерения: 

Учебник для ВУЗов. – М.: Форум: Инфра-М, 2004. – 384 с. 

4. Шульц Ю. Электроизмерительная техника: 1000 понятий для практиков: 

Справочник: пер. с нем.: Под ред. Е.И. Сычева. – М.: Энергоатомиздат, 

1989. – 288 с. 

 

СДЖ-ге берілген бақылау сұрақтары [1-4] 

1.

 

Өлшеуші аспаптардың дәлділік топтарын зерттеу. 

2.

 

Өлшеуші жабдықтын сезімділігін және тұрақтылығын анықтау.  

3.

 

Электр  өлшеугіш  жабдықтарын  тандау  барысындағы  жабдыққа 

қойылатын талаптармен танысу. 

4.

 

Өлшеуші аспаптарға жазылатын шартты графикалық белгілермен танысу. 

 

№5 ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫС                                                    3 сағ 

 

Технологиялық бақылау және өлшеулердін әдістерін тандау 

 

 

Жұмыстын  мақсаты:  технологиялық  бақылау  және  өлшеулердің 

техникалық  әдістерімен  танысу,  технологиялық  бақылау  және  өлшеудің 

тәжірибелік дағдыларына үйрену. 

 

Тәжірибелік жұмыстын тапсырмасы 

1.

 

СДЖ-ге берілген бақылау жұмыстарды орындау. 

2.

 

Оқытушымен  берілген  технологиялық  объектісіне  (өнеркәсібіне) 

қажетті  датчиктер  және  технологиялық  бақылау  және  өлшеулердің 

әдістерін тандау. Таңдалған датчиктарға түсініктер беру. 

 

 

 

 

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

1.

 

Проектирование  систем  автоматизации  технологических  процессов: 

Справ.пособие / [А.С.Клюев,  Б.В.Глазов,  А.Х.Дубровский,  А.А.Клюев]; 

Под ред. А.С.Клюева. – М.: Энергоатомиздат, 1990. – 464 с.: ил. 

 

2.

 

Промышленные  приборы  и  средства  автоматизации:  Справочник / 

В.Я.Баранов, Т.Х.Безновская, В.А.Бек и др.; Под общ. ред. В.В.Черенкова. 

– Л.: Машиностроение, 1987. – 817 с.: ил. 

3.

 

Справочник  по  средствам  автоматики / [Б.И.Филиппович,  А.П.Шорыгин, 

В.А.Царьков  и  др.];  Под  ред.  В.Э.Низэ  и  И.В.Антика. – М.: 

Энергоатомиздат, 1983. – 504 с.: ил. 

4.

 

Родионов  В.Д.,  Терехов  В.А.,  Яковлев  В.Б.  Технические  средства  АСУ 

ТП:  Учеб.пособие  для  вузов / Под  ред.  В.Б.Яковлева. – М.:  Высш.шк., 

1989. – 263 с.: ил. 

 

СДЖ-ге берілген бақылау сұрақтары [1-4] 

1.

 

Технологиялық бақылау және өлшеулердін негізгі талаптарын зерттеу. 

2.

 

Технологиялық  бақылау  және  өлшеу  жүйесінің  құрамын  анықтау 

барысындағы функционалдық схемасының құрамын айту. 

3.

 

Датчиктерді тандағанда оларға қойылатын талаптарды атаныз.

  

 

 

5 Зерханалық жұмыстарды орындауға берілген нұсқаулар 

 

ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСТАРДЫ ОРЫНДАУ ЕРЕЖЕЛЕРІ 

 

1 Жұмысқа дайындық 

Үйдегі дайындық негізгі дайындық болып келеді және келесі кезендерден 

тұрады (СӨЖ рамкаларында): 

а) зерханалық жұмыспен таңысу, қолданалатын аппараттық және 

програмдық әдістермен танысу; 

б) пәннің теоретикалық тарауларын оқып танысу; 

в)қажетті есептер жасау, кестелер, графиктер сызу; 

г) қажетті кестелерді және графиктерді дайындау. 

  

2 Жұмысты орындауы 

Жұмысты орындау алдында студенттін білімінің бақылауы жасалады, үй 

жұмысы  тексеріледі.  Студенттер  бригадасының  әр  қайсысында  үйде 

дайындап  келген  материалдар  конспект  түрінде  болу  керек.  Студентті 

бақылау  кезінде  ол  қанағатсыз  нәтижелер  көрсетсе,  студентке  зертханалық 

жұмысты  орындауға  рұқсат  берілмейді.  Зертханалық  жұмысты  орындау 

алдында келесі ережелерді жасау қажет: 

а) жұмыс алдында оқу зертханалық жабдықтын күйін тексеру; 

б) зертханалық нұсқауларды тексеріп дайындау; 

в)зертханалық жұмысты жасап бітіргеннен кейін нәтижелерді оқытушыға 

көрсету  керек,  оқытушы  тексергеннен  кейін  жұмыс  жасалған  болып 

саналады; 

 г)  зертханалық  жұмысты  жасап  бітіргеннен  кейін  жабдықтарды  токтан 

суырып, аспаптарды сөндіріп, жұмыс орның ретіне келтіру қажет. 

ПЭЕМ  –да  зертханалық  жұмысты  орындау  алдында  келесі  ережелерді 

жасау қажет: 

а) оқытушының рұқсатымен ғана студент аудиторияға кіре алады; 

б)  жұмыс  алдында    монитор,  клавиатураның  күйін  тексеру,  қолданбалы 

програмдау пакеттерің тексеру; 

в) зертханалық жұмыс барысында ПЭЕМ-гі басқа қажет емес програмдау 

пакеттерімен қолдануға рұқсат берілмейді; 

 г)  зертханалық  жұмысты  жасап  бітіргеннен  кейін  нәтижелерді 

оқытушыға  көрсету  керек,  оқытушы  тексергеннен  кейін  жұмыс  жасалған 

болып саналады; 

д) нәтижелерді flash-карта, CD-RW, дискетада сақтау керек; 

е)  зертханалық  жұмысты  жасап  бітіргеннен  кейін  программа  пакеттерін 

жауып, жұмыс орның ретіне келтіру қажет. 

 Зертханалық 

жұмыстардын 

алдында 

қауіпсіздік 

техникасының 

инструктажы жасалынып студенттер журналға қолдарын қояды. 

 

3 Отчет жасауы 

Студенттін  есептік  жұмысы  қазіргі  нормативтермен  және  мемлекеттік 

стандарттармен сәйкес істелу керек, есептік жұмыс әр студентпен жасалады. 

 

Есептік жұмыс келесі пункттерден тұру керек: 

 а)  жұмыстын  мақсаты,  есептін  әдісі  және  есептеу  формулалар  туралы 

қысқаша түсінік; 

б) өлшеудің нәтижелері кесте, графиктер немесе осциллограмма түрінде; 

в) алынған нәтижелердің анализын және жұмыс туралы тұжырым жасау. 

 Есептік  жұмыс  ұқыпсызды  жасалынса  сол  жұмысты  студент  қорғай 

алмайды. 

 

 

№ 1  ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС 

 

Өлшеулердін кездейсоқ  кемшіліктері                                            3 сағ 

 

Жұмыстын  мақсаты:  су  төкпе  жабдықтарының  әдістерімен  және 

амалдарымен 

танысу;изучение 

методов 

и 

средств 

автоматизации 

водоотливных  установок;  АВН-1м  аппаратурасының  функционалдық 

сипаттамаларын  зерттеу ; су  төкпе  жабдықтарының 

басқару  схемасының 

техникалық диагностикасын зерттеп тәжірибелік дағдысын алу.

 

 

Жұмыс істеу тәртібі 

1. Су төкпе жабдықтарының басқару әдістерін оқып зерттеу  

      2.АВН-1м 

аспабының 

схемасының 

жұмыс 

принциптарын, 

функционалдық сипаттамаларын  және мүмкіншіліктерін зерттеу. 

      3. Су төкпе жабдықтарының басқаруының алгоритымын жасау. 

4.  Схеманың  негізгі  элементтерінің  қозу  шарттарын  жасау  (РУ,  РАУ, 

РЗ, РГ, РН, РП, 1РП, 2РП, ЗРП,  сигналдау тізбектеріне). 

5. Келесі режимдерде схеманың жұмысын зерттеу: 

а) су жинағыштағы судын биік дәрежесінде; 

б) су жинағыштағы авариялық дәрежеде; 

в) гидравликалық қорғау қосылғанда; 

г) агрегаттармен жергілікті  түрде басқаруда. 

Жұмыстын түгел түрлерінді дыбыс және жарықтық сигналдауға назар 

аудару 

6.  Техникалық  диагностикадан  дағдылар  алу  үшін  авариялық 

жағдайларда  схеманың  жұмысын  тексеру.  Схеманың  жұмыс  істемейтін 

бөлігін табу (схеманың бұзылған бөлігін оқытушы беріп көрсетеді). 

 

 

1.1Кесте 

 

№ 

п/п 

Өлшеулердің 

нәтижесі 

f

i

, Гц 

f

ср

, Гц



i 



 

 

S R S

max 

F 

1 2  3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бақылау сұрақтары 

1. АВН-1м аппаратурасының қандай функциялары бар?? 

2. Аспап қандай режимдерде жұмыс істей алады? 

3  АВН-1м аспабында сигналдау түрлері қандай? 

4. РУ, РАУ, РЗ, РГ, РН, РП релелердің міндеті? 

5. Мотордық уақыт реленің міндеті? 

6. АВН гидравликалық қорғанудын жұмыс тәртібі. 

 

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

1.

 

Батицкий В.А., Куроедов В.И., Рыжков А.А. Автоматизация производ-

ственных процессов и АСУ ТП в горной промышленности. – М.: Недра, 1991. 

2.

 

Гаврилов  П.Д.,  Гимельшейн  Л.Я.,  Медведев  А.Е.  Автоматизация 

производственных процессов: Учебник для ВУЗов. – М.: Недра, 1985. 

3.

 

Толпежников  Л.И.  Автоматическое 

управление  процессами 

шахт  и 

рудников. – М.: Недра, 1985. 

4.

 

Справочник  по  средствам  автоматики.        /  Под  ред.  В.Э.  Низэ  и  И.В. 

Антика. – М.: Энергоатомиздат, 1983. 

5.Промышленные  приборы  и  средства  автоматизации:  Справочник / 

В.Я.Баранов,  Т.Х.Безновская,  В.А.Бек  и  др.  Под  общ.  ред.  В.В.Черенкова. – 

Л.: Машиностроение, 1987. 

 

СДЖ-ге берілген бақылау сұрақтары [1-5] 

1.  Қасқаша  берілген  теоретикалық  мәліметтермен  танысу  және  бақылау 

сұрақтарға жауап табу. 

2.  Қазіргі  замандағы  басқару  аспаптардың  техникалық  сипаттамаларын 

зерттеу. 

 

№ 2  ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС 

 

Электрондық-сәулетті осциллографының сипаттамаларын зерттеу   3 сағ 

 

Жұмыстын  мақсаты:  конвейерлік  линиямен  басқару  техникалық 

әдістерін  және  дағдаларын  зерттеу,  структурасын  және  міндетін  анықтау; 

конвейерлік транспортты автоматтандыру аппаратурасының функционалдық 

сипаттамаларын  зерттеу;

  АУК.1М  жұмыс  режимінің  басқару  схемасының 

техникалық диагностикасын зерттеп тәжірибелік дағдысын алу.

 

 

Жұмыс істеу тәртібі 

1.

 

Конвейерлік линиямен басқару әдістерін оқу.  

2.

 

АУК.1М  схемасының  жұмыс 

принциптарын,  функционалдық 

сипаттамаларын  және мүмкіншіліктерін зерттеу. 

3.

 

Конвейерлік линиямен басқарудын алгоритымын жасау. 

4.

 

Схеманың  негізгі  элементтерінің  қозу  шарттарын  жасау  (релені 

қоректендіруші тізбегінде). 

5.

 

Түрлі  режимдерде  схеманың  жұмысын  тексеру  (автоматты  түрде 

линияны  қосу,  конвейерлік  линияның  бір  бөлігін  қосу,  бөлек 

 

конвейерлермен  жергілікті  түрде  басқару,  авариялық  тоқтау  және 

линияны  шұғыл  түрде  тоқтату).  Жұмыстын  түгел  түрлерінді  дыбыс  және 

жарықтық сигналдауға назар аудару 

6.

 

Авариялық  жағдайларда  схеманың  жұмысын  тексеру.  Схеманың 

жұмыс  істемейтін  бөлігін  табу  (схеманың  бұзылған  бөлігін  оқытушы  беріп 

көрсетеді), бұзылудын себебін табу және жөндеу амалын табу.

 

 

2.2 Кесте 

№ 

п/п 

f, Гц 

l, мм 

k

ус 

k

отн 

Примечание 

1 2  3  4  5 

6 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Нәтижелерді кесте кіргізу 

 

Бақылау сұрақтары 

1.  

АУК.1М  аппаратурасының  қандай  функциялары  бар?  Қандай 

режимдерінде жұмыс істей алады? 

2.  АУК.1М схемасында сигналдау түрлері қандай? 

3.  Қандай  элементтер  арқылы  қозғауыштын  уақыт  бақылау  істелінеді, 

конвейердін  жұмыс  органының  жылдамдығы  табылады,  заштыбовканың 

бақылауы

? 

4.  АУК.1М  жиынтығы  арқылы  конвейерлік  линиясын  қосу  қандай 

реттілікте істелінеді:? 

5.  АУК.1М басқару пультіндегі К1 – К6 релелердің міндеті. 

6.  ПРЛ пульті не үшін қажет? 

 

Ұсынған әдебиеттер тізімі 

5.

 

Батицкий В.А., Куроедов 

В.И., Рыжков А.А. Автоматизация 

производ-

ственных процессов и 

АСУ ТП в горной промышленности. – М.: Недра, 

1991.

 

6.

 

Гаврилов  П.Д.,  Гимельшейн  Л.Я.,  Медведев  А.Е.  Автоматизация 

производственных процессов: Учебник для ВУЗов. – М.: Недра, 1985. 

7.

 

Толпежников  Л.И.  Автоматическое 

управление  процессами 

шахт  и 

рудников. – М.: Недра, 1985. 

 

 

СДЖ-ге берілген бақылау сұрақтары [1-3] 

1.  Қасқаша  берілген  теоретикалық  мәліметтермен  танысу  және  бақылау 

сұрақтарға жауап табу. 

2.  Қазіргі  замандағы  басқару  аспаптардың  техникалық  сипаттамаларын 

зерттеу. 

  

 

 

 

 

№3 

ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС 

Electronics Workbench  программасының негізгі ерекшіліктерімен танысу 

3сағ

 

Жұмыстың  мақсаты:  шахталарды  желдету  процесінің  техникалық 

әдістерін 

зерттеу; 

шахталарды 

желдету 

процесімен 

басқаратын 

функционалды-логикалық  структурасын  зерттеу;  желдету  процесімен 

басқару  схемасының  анализын  істеу,  логикалық-функционалдық  схемалар 

туралы тәжірибелік дағдылар алу. 

 

Жұмыс істеу тәртібі 

1.  шахталарды  және  кешендерді  желдету  процесінің  негізгі  түсініктерін 

оқып зерттеу. 

2. УКВГ аспабының жұмыс әдістерін білу. 

3. Схеманы келесі режимдерде зерттеу: 

–  вентиляторларамен дистанциялық басқарғанда, реверсті ауа ағысында, 

авариялық жағдайлардың имитациясын жасау; 

–  жергілікті басқарумен және авариялық жағдайлардың имитациясымен, 

авариялық жағдайларға байланысты шешімдер табу;      

4. Желдету жабдығының  блок-схемасының  алгоритімің жасау; 

5. Схеманың негізгі элементтерінің қозу шарттарын жасау, логикалық 

формуласын  табу.  Басында  жеңіл  шарттардан  бастау  қажет,  мысалы 

желдеткішті  қосу  немесе  өшіруден – HL5.S = KM1F.S, HL5.R = KM1F.R и 

HL6.S = KM2F.S, HL6.R = KM2F.R. Логикалық нөль деп ажыратқыштардын: 

«Жергілікті басқару» ды алу, «№ 1 Желдеткіш», «Норма». 

Мысалы: 

F

KM

F

KM

SA

HL

2

1

1

4







.  

 

 

 

3.1 Кесте – Өлшеулердің нәтижелері 

№ опыта 

U

генер

, В 

U

мульт

, В 

Осциллограммалар 

1 0,1 

 

 

2 1 

 

 

3 5 

 

 

4 10 

 

 

5 50 

 

 

6 100 

 

 

 

Бақылау сұрақтары 

1.  ВГП  автоматтандыру  және  басқару  аспабына  қойылатын  талаптарға 

сай авриялық  тоқтау қандай жағдайларда болады? 

2.  Желдету  жабдығында  қай  элементтерініцң  температура  бақылауы 

жасалынады? Қолданатын бақылау аспабының жұмыс әдісі қандай?  

3. «Өнімділік  азайды»  деген  жағдайда  диспетчер  қалай  мәселені  шешу 

керек? 

4. K12, K13, SQ1, SB8 элементтердің міндеті. 

 

 

Ұсынған әдебиеттер  тізімі 

1.  Гаврилов  П.Д.,  Гимельшейн  Л.Я.,  Медведев  А.Е.  Автоматизация 

производственных процессов. – М.: Недра, 1985. – 215 с. 

2.  Бедняк  Г.И.,  Ульшин  В.А.  и  др.  Автоматизация  производства  на 

угольных шахтах. – К.: Техника, 1989. – 272 с. 

3.  Автоматизация  и  автоматизированные  системы  управления  в 

угольной  промышленности / Под  общ.  ред.  В.Ф.  Братченко. – М.:  Недра, 

1976. – 383 с. 

4.  Проектирование  бесконтактных  управляющих  логических  устройств 

промышленной автоматики / Грейнер Г.Р.,  Ильяшенко В.П., Май В.П. и др. – 

М.: Энергия, 1977. – 384 с. 

 

 СДЖ-ге берілген бақылау сұрақтары [1-4] 

1.  Қасқаша  берілген  теоретикалық  мәліметтермен  танысу  және  бақылау 

сұрақтарға жауап табу. 

2.  Қазіргі  замандағы  басқару  аспаптардың  техникалық  сипаттамаларын 

зерттеу. 

 

 

№4 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС 

Айнымалы  кернеудін  эффективті  және  амплитудты  мәндерінің 

арасындағы қатынастары                                                                             3 сағ 

 

Жұмыстын  мақсаты: «TREI-5B метрологиялық  тексеру  программасы» 

мен  танысу; «TREI-5B метрологиялық  тексеру  программасы»  арқылы TREI 

фирмасымен  шығарылатын  ПЛК  конфигурациясын  табудан  тәжірибелік 

дағдыларын алу. 

 

Жұмыстын мазмұны 

 «TREI-5B  ПРОГРАМДЫҚ  БАСҚАРУ  ҚҰРАМЫ  программасымен  және 

техникалық 

құжаттармен. TREI-5B Метрологиялық 

тексеру 

программасымен. TREI 1.42.1457.002-00.ПМ  Пайдаланушы  нұсқаулармен» 

келесіні анықтау:  



 

ПЛК-ғы модульдредін конфигурациясын анықтау; 



 

Модульдерге кіретін мезониналардын конфигурациясын; 

1.

 

Модульдерге кіретін мезониналарды  

4.1 Кесте – Өлшеулердің нәтижелері  

№ опыта U, 

В 

U

м

, В 

k

A

 

Осциллограммалар 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бақылау сұрақтары 

1.  ПЛК TREI-5B конфигурациясын  жасау  варианттары  туралы  және 

олардын ерекшіліктері туралы түсінік беру. 

 

2.  ПЛК  жұмыс  режимдерінің  қандай  түрлерін  білесіздер?Қай  режимде 

конфигурациялық мәліметі бар файл контроллердін flash-дискісінда болады? 

3. termo.tlb файлы не үшін қажет? Оны жойса не болады? 

4.  Модульдердін  тесттік  бақылауын  қалай  жасауға  болады?  Тексеру 

алгоритімін көрсетініз.  

5.  Универсалдық  модульдін  мезониналарын  қалайша  тексеруге  болады? 

Тексеру алгоритімін көрсетініз.  

 

Ұсынған әдебиеттер  тізімі 

1.

 

Техническая  документация  «Руководство  пользователя». 1990-2004 

TREI GmbH. All rights reserved. Printed in Russia by TREI GmbH. ООО 

«ТРЭИ ГмбХ».  

2.

 

Бармин  А.  Устройства  локальной  автоматики.  Микроконтроллеры // 

Современные технологии автоматизации. – 2003. – № 4. – С.38-42.  

 

СДЖ-ге берілген бақылау сұрақтары [1-2] 

1.Пайдаланушының  нұсқауларымен  танысу  және  бақылау  сұрақтарға 

жауап беру.

 

2.

 

Жұмыста  қолданылатын  элементтерге  байланысты  Электрониканың 

тарауларын  оқу,  қазіргі  замандағы  өнеркәсіп  контроллерлардын 

сипаттамаларымен танысу. 

 

№5

 

ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС 

Тұрақты токтын бірлік мостын зерттеу                                               3 сағ 

 

Жұмыстын  мақсаты  изучение  основных  принципов  работы  и 

характеристик электроизмерительных мостов, приобретение навыков работы 

с одинарным мостом постоянного тока (мостом Уитстона). 

 

 

Жұмыстын мазмұны 

Контроллер желесінің стансасы және оператор стансалары» программасы 

арқылы  және  техникалық  құжаттармен  пайдаланып  келесі  операцияларды 

істеу:  



 

С:/ISAWIN  директориясында  сіздің  компьютерінізде  қатты  дискінізда 

берілген программаны қоюға керек

 ; 



 

инжениринг  стансасына    жаңа  абонент  сияқты  контроллерді  қосу 

қажет; 



 

инжениринг  ортасынан    метрологиялық  тексеру  программасына  кіру 

және модульдарды тексеру; 



 

абоненттердін  жүйелік  уақытының  коррекциясын  жасау  және 

байланыстын диагностикасын істеу. 

 

 

 

 

5.1 Кесте 

 Эксперимен жүргізу үшін қажетті мәлімдер  

№ 

вар. 

R3, 

кОм 

R2, 

кОм 

R1, 

кОм 

№ 

вар.

R3, 

кОм

R2, 

кОм

R1, 

кОм

№ 

вар. 

R3, 

кОм 

R2, 

кОм

R1, 

кО

м 

1 2 6  5  8  7  14 13 15 7  7  5 

2 5 12 10 9  6  9  7 16 9  6  8 

3 14 3  15 10 16  8  4  17  6  7  8 

4 13 2  4 11 15  8  13 18 4  16 7 

5 1 23 14 12  2  13 12 19 5  14 3 

6 8 8 17 13 7  3  9 20 12  6  8 

7 7 12 6 14 14  5  8 21 17  6  4 

 

6. Көпірлік схемасын жасау  

 

 

5.3 Сурет 

 Сигналдарды түрлендіретіе көпіродің схемасы 

 

7. Снять зависимость выходного напряжения от величины сопротивления 

датчика  U

вых

 = f ( R

д

) согласно таблице 5.2. 

 

8. Крутизнаны есептеу  S =

д

вых

ΔR

ΔU

, мВ/кОм 

9. График сызу  U

вых

 = f ( R

д

). 

 

5.2 Кесте 

 

R

д,

 

Ом 

0  5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95

U

вых

, 

мВ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бақылау сұрақтары 

1.  Программа не үшін қажет еткені туралы айтыныз. 

2.  Контроллермен байланысатын қандай жүйелер білесіз? 

3.  Ethernet компьютер желесі арқылы контроллермен қалай байланысуға 

болады? 

4. Қашықтық терминал арқылы контроллермен қалай басқаруға болады.  

 

 

Ұсынған әдебиеттер  тізімі 

1.

 

Техническая 

документация

 

«СТАНЦИЯ 

ИНЖЕНИРИНГА 

СЕТИ 

КОНТРОЛЛЕРОВ  И  СТАНЦИЙ  ОПЕРАТОРОВ.  РУКОВОДСТВО  ПОЛЬЗОВАТЕЛЯ». 

1990-2004 TREI GmbH

. All rights reserved. Printed in Russia by TREI GmbH. ООО 

«ТРЭИ ГмбХ».  

2.

 

Бармин  А.  Устройства  локальной  автоматики.  Микроконтроллеры // 

Современные технологии автоматизации. – 2003. – № 4. – С.38-42.  

 

 

СДЖ-ге берілген бақылау сұрақтары

 [1-2] 

1. «Контроллер желесінің стансасы және оператор стансалары» 

программасының техникалық құжаттарымен танысу және бақылау 

сұрақтарға жауап беру. 

2.  Жұмыста  қолданылатын  элементтерге  байланысты  Электрониканың 

қажетті  тарауларын  оқу,  қазіргі  замандағы  өнеркәсіп  контроллерлардын 

сипаттамаларымен танысу. 

 

 

 

 

 

6  СОДЖ – дің тақырыпты жоспары 

 

СОДЖ 

тақырыбы 

Сабақтын мақсаты 

Сабақты өткізу 

түрі 

Тапсырманы

ң мазмұны 

Ұсынған әдебиеттер 

тізімі 

1 Кіріспе. 

Метрология 

туралы түсінік 

Тақырып бойынша 

білімді тереңдету  

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

[1, стр.7-30, 49-63;  

2, стр.4-8, 21-23;  

4, стр.6-13, 28-31; 

6, стр.4-8, 21-24] 

2 Өлшеулердің 

классификаци

ясы 

Тақырып бойынша 

білімді тереңдету  

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

[1, стр.30-38;  

2, стр.8-11;  

4, стр.21-23; 

6, стр.8-11] 

3 Өлшеулердің 

кемшіліктері 

Тақырып бойынша 

білімді тереңдету  

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

[1, стр.65-92, 104-136;  

2, стр.11-20;  

4, стр.24-69; 

6, стр.11-21] 

4 Өлшеулердің 

әдістері 

Тақырып бойынша 

білімді тереңдету  

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

[1, стр.38-49, 92-101;  

2, стр.25-32;  

4, стр.26-45; 

6, стр.26-33] 

5 Өлшеу 

сигналдары 

Тақырып бойынша 

білімді тереңдету  

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

[1, стр.137-154;  

4, стр.13-21, 134-138] 

6 Электр 

шамасын 

өлшеуі 

Тақырып бойынша 

білімді тереңдету  

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

[1, стр.176-214, 312-329; 

2, стр.32-37;  

4, стр.231-261; 

6, стр.33-38] 

7 

Электромехан

икалық 

аспаптар және 

түрлендіргішт

ер 

Тақырып бойынша 

білімді тереңдету  

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

[1, стр.180-187;  

2, стр.50-53;  

4, стр.94-118 

6, стр.51-55] 

8 Электрондық 

аналогты 

өлшеу 

аспаптары  

Тақырып бойынша 

білімді тереңдету  

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

[1, стр.189-196, 244-268; 

2, стр.60-72;  

4, стр.120-132, 172-211; 

6, стр.62-73] 

9 Цифрлік 

өлшеу 

аспаптары 

Тақырып бойынша 

білімді тереңдету  

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

[1, стр.197-209, 269-271; 

2, стр.72-86;  

4, стр.134-154, 212-228; 

6, стр.74-88] 

10 Электр емес 

шамаларыны

ң өлшеуі 

Тақырып бойынша 

білімді тереңдету  

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

[2, стр.37-48;  

6, стр.38-50; 

7, стр.95-120, 143-204, 

242-258]

 

11 өлшеуі 

мосттары 

Тақырып бойынша 

білімді тереңдету  

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

[1, стр.357-361;  

2, стр.54-57;  

4, стр.293-303; 

6, стр.55-58] 

 

СОДЖ 

тақырыбы 

Сабақтын мақсаты 

Сабақты өткізу 

түрі 

Тапсырманы

ң мазмұны 

Ұсынған әдебиеттер 

тізімі 

12 Тіркелу 

аспаптары 

және 

жабдықтары 

Тақырып бойынша 

білімді тереңдету  

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

[2, стр.86-91;  

6, стр.88-93; 

11, ст.199-214; 

12, стр. 257-270] 

13 Өлшеуші 

ақпараттық 

жүйелері 

Тақырып бойынша 

білімді тереңдету  

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

Ауызша 

бақылау, 

баяндаманы 

талдау 

[1, стр.414-427;  

2, стр.101-116;  

4, стр.353-365; 

6, стр.103-118] 

№1Тәжірибелік 

жұмыс 

Шүйірулердің 

қателерін 

бағалау және 

шамалы 

есептеулердің 

ережелері. 

Дөрекі қателерді 

жою әдістері. 

Шүйірулердің 

қателерін бағалау 

және шамалы 

есептеулердің 

ережелеріне үйрену, 

практикалық 

дағдылар алу.

 

Есептер 

шығару, 

ауызша және 

жазбаша 

бақылау 

түрлері.

 

Практикалы

қ 

сабақтардың 

тапсырмасы

на сәйкес

 

[1, стр.104-135; 

2, стр.16-20; 

3, стр.43-62; 

4, стр.71-92

 

 №2 

Тәжірибелік 

жұмыс 

Жүйелік 

кемшіліктерді 

табу және жою. 

Шүйірулердің 

қателерін бағалау 

және шамалы 

есептеулердің 

ережелеріне үйрену, 

практикалық 

дағдылар алу

 

Есептер 

шығару, 

ауызша және 

жазбаша 

бақылау 

түрлері

 

Практикалы

қ 

сабақтардың 

тапсырмасы

на сәйкес

 

[1, стр. 71-76;  

2, стр. 17-20; 

3, стр.28-33; 

4, стр.67-69; 

6, стр. 18-21]

 

 №3 

Тәжірибелік 

жұмыс 

Өлшеу 

масштабты 

түрлендіргішін 

есептеу. 

Шүйірулердің 

қателерін бағалау 

және шамалы 

есептеулердің 

ережелеріне үйрену, 

практикалық 

дағдылар алу

 

Есептер 

шығару, 

ауызша және 

жазбаша 

бақылау 

түрлері

 

Практикалы

қ 

сабақтардың 

тапсырмасы

на сәйкес

 

[1, стр.212-213;  

2, стр.32-34;  

4, стр.99-109; 

6, стр. 33-35]

 

 №4 

Тәжірибелік 

жұмыс 

Электр өлшегіш 

жабдығын 

тандау. 

Шүйірулердің 

қателерін бағалау 

және шамалы 

есептеулердің 

ережелеріне үйрену, 

практикалық 

дағдылар алу

 

Есептер 

шығару, 

ауызша және 

жазбаша 

бақылау 

түрлері

 

Практикалы

қ 

сабақтардың 

тапсырмасы

на сәйкес

 

[1, стр.180-187;  

2, стр.50-72,  

76-80;  

3, стр.68-79, 201-202; 

6, стр.51-73, 78-81]

 

№5 Тәжірибелік 

жұмыс 

Технологиялық 

бақылау және 

басқару әдісін 

тандау. 

Шүйірулердің 

қателерін бағалау 

және шамалы 

есептеулердің 

ережелеріне үйрену, 

практикалық 

дағдылар алу

 

Есептер 

шығару, 

ауызша және 

жазбаша 

бақылау 

түрлері

 

Практикалы

қ 

сабақтардың 

тапсырмасы

на сәйкес

 

Согласно методическим 

указаниям к 

практической работе 

№5

 

№1 Зертханалық 

жұмыс 

Өлшеулердін 

кездейсоқ  

Шүйірулердің 

қателерін бағалау 

және шамалы 

есептеулердің 

Зертханалық 

жұмысты 

өлшеуші 

жабдықтарынд

Зертханалық 

сабақтардын 

тапсырмасы

на сай

 

[1, стр.76-101; 

2, стр.13-17; 

3, стр.33-45; 

4, стр.47-92; 

 

СОДЖ 

тақырыбы 

Сабақтын мақсаты 

Сабақты өткізу 

түрі 

Тапсырманы

ң мазмұны 

Ұсынған әдебиеттер 

тізімі 

кемшіліктері 

ережелеріне үйрену, 

практикалық 

дағдылар алу

 

а жасау

 

6, стр.13-17]

 

№2 Зертханалық 

жұмыс 

Электрондық-

сәулетті 

осциллографын

ың 

сипаттамаларын 

зерттеу 

Шүйірулердің 

қателерін бағалау 

және шамалы 

есептеулердің 

ережелеріне үйрену, 

практикалық 

дағдылар алу 

Зертханалық 

жұмысты 

өлшеуші 

жабдықтарынд

а жасау

 

Зертханалық 

сабақтардын 

тапсырмасы

на сай 

[1, стр. 246-258; 

2, стр.61-66; 

3, стр.89-95; 

4, стр.172-194; 

6, стр.62-67] 

№3 Зертханалық 

жұмыс 

Electronics 

Workbench  

программасыны

ң негізгі 

ерекшіліктеріме

н танысу 

Шүйірулердің 

қателерін бағалау 

және шамалы 

есептеулердің 

ережелеріне үйрену, 

практикалық 

дағдылар алу 

Зертханалық 

жұмысты 

виртуалдық 

кешенінде 

орындау 

Зертханалық 

сабақтардын 

тапсырмасы

на сай 

[17, стр.12-36; 

18, стр. 3-31]

 

 №4 

Зертханалық 

жұмыс 

Айнымалы 

кернеудін 

эффективті және 

амплитудты 

мәндерінің 

арасындағы 

қатынастары 

Шүйірулердің 

қателерін бағалау 

және шамалы 

есептеулердің 

ережелеріне үйрену, 

практикалық 

дағдылар алу

 

Зертханалық 

жұмысты 

виртуалдық 

кешенінде 

орындау 

Зертханалық 

сабақтардын 

тапсырмасы

на сай 

[1, стр.176-179; 

2, стр.68-69; 

6, стр.69-70; 

17, стр.12-36; 

18, стр. 3-31]

 

№5 Зертханалық 

жұмыс 

Тұрақты токтын 

бірлік мостын 

зерттеу 

Шүйірулердің 

қателерін бағалау 

және шамалы 

есептеулердің 

ережелеріне үйрену, 

практикалық 

дағдылар алу.

 

Зертханалық 

жұмысты 

виртуалдық 

кешенінде 

орындау 

Зертханалық 

сабақтардын 

тапсырмасы

на сай 

[1, стр. 357-361; 

2, стр. 54-57;  

4, стр. 293-303; 

6, стр. 55-58] 

Қосымша – ұсыныс  әдибиеттің  нөмірлері  квадратты  тырнақшаларға 

алынған, нөмірлер негізгі және қосымша әдибиеттердін нумерациясына сәйкес 

(қар. п.1) оқу жұмыс бағдарламасында. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7 Студенттердің білімдерін бақылауға арналған (шеттілік бақылау және 

аттестация қорытындысы бойынша) материалдар 

 

7.1 Пән бойынша қолмен жасайтын жұмыс тематикасы 

 

Рефераттар тематикасы 

1.

 

Метрологиялық әдістерінің тарихи шолуы және даму келешегі 

2.

 

Өлшеулердің негізгі әдістері және амалдары 

3.

 

Кездейсоқ кемшіліктерді азайту жолдары 

4.

 

Жүйелік кемшіліктерді табу және жою жолдары 

5.

 

Өлшеулердің дәлділік топтары 

6.

 

Өлшеуші аспаптардын шартты графикалық суреттері 

7.

 

Өлшеуші аспаптардын өлшеу сигналдарларының түрлері 

8.

 

Сигналдарды  дискреттік  мәндерімен  қайта  түрлеріне  айналдыру. 

Котельников теоремасы. 

9.

 

Шунтты санау тәртібі 

10.

 

 Кернеу бөлгіштің есептеу тәртібі 

 

7.2 Өзін-өзі  бақылауға арналған сұрақар (тесттер) 

1.

 

Өлшеуші аспаптардын даму этаптарын айтыныз. 

2.

 

«Өлшеу», «өлшеу  нәтижесі», «өлшеу  кемшілігі», «өлшеу  сигналы», 

«өлшеу  ақпараты», «өлшеу  бірлігі»  деген  терминдарға  анықтама 

беріңіз. 

3.

 

 «Өлшеу  әдісі», «өлшеу  амалы», «өлшеу  принципі»  деген  терминдарға 

анықтама беріңіз. 

4. Өлшеулердің негізгі әдістері және амалдарына қысқаша сипаттамалар 

беріңіз. 

4.

 

Өлшеулердің кемшіліктеріне сипаттамалар беріңіз. 

5.

 

Стандартты кемшіліктерді тарату заңдарын айтыныз. 

6.

 

Өлшеулердің 

нәтижелеріне 

ықтимал 

тигіздіретің 

кездейсоқ 

кемшіліктерді азайту жолдарың көрсетініз.

 

7.

 

Жүйелік кемшіліктерді табу және жою жолдарың көрсетініз. 

8.

 

Өлшеулердің дәлділік топтарына қысқаша сипаттама беріңіз. 

9.

 

Метрологиялық деп қандай сипаттамаларды атайы? 

10.

 

Өлшеулердің 

сенімділігін 

көрсететін 

қандай 

көрсеткіштер 

білесіздер?Олар қалай табылады? 

  

7.3 Емтихан сұрақтары 

Тесттер 

*** 1 

Бөлек  машиналар,  агрегаттар  және  технологиялық  процестердің  бөліктері 

автоматтандырылғанда, бұл автоматтандырудын қай формасына жатады … 

А) бөлшекті; 

В) толық емес; 

С) толық;  

 

D) комплексті; 

Е) участккілі. 

 

*** 2 

Технологиялық  процестердің  негізгі  учаскілері  автоматтандырылғанда  бұд 

автоматтандырудын қай дәрежесіне жатады … 

А) бөлшекті; 

В) толық емес; 

С) толық;  

D) комплексті; 

Е) участккілі. 

 

*** 3 

Технологиялық  процестердің  негізгі  учаскілері  және  қосымша  учаскілері 

автоматтандырылғанда бұд автоматтандырудын қай дәрежесіне жатады … 

А) бөлшекті; 

В) толық емес; 

С) толық;  

D) комплексті; 

Е) участккілі. 

 

 

*** 4 

Автоматтандырудын келесі дәрежелері (кезендері)болады … 

А) бөлшекті,толық емес, толық; 

В) толық емес, толық;комплексті; 

С) участкілі, комплексті, толық; 

D) комплексті, толық емес, толық; 

Е) толық емес, толық , абсолюттік. 

 

*** 5 

Автоматты жүйелерді зерттеген ғалым (дұрыс емес жауапты табыныз) 

    А) Винер; 

В) А.Н.Колмогоров; 

С) Х.Найквист; 

D) Н.И.Вавилов; 

Е) А.Пуанкаре. 

 

Автоматты жүйелерді зерттеген ғалым (дұрыс емес жауапты табыныз) 

*** 6 

А) И.А.Вышнеградский; 

В) А.М.Михайлов; 

С) Х.Найквист; 

D) Н.Е.Жуковский; 

Е) В.И.Вернадский. 

 

*** 7 

Автоматты жүйелерді зерттеген ғалым (дұрыс емес жауапты табыныз) 

 

нөмірі 

А) Н.Н.Семенов; 

В) Р.Беллман; 

С) Норберт Винер; 

D) А.Н.Колмогоров; 

Е) Н.Е.Жуковский. 

 

*** 8 

Автоматты жүйелерді зерттеген ғалым (дұрыс емес жауапты табыныз) 

А) А.М.Ляпунов; 

В) В.В.Солодовников; 

С) А.Гурвиц; 

D) И.И.Ползунов; 

Е) И.П.Павлов. 

 

*** 9 

Бірінші өлшеуіш түрлендіргіштер … 

А) позисторлар, гидрокүшейткіштер, тахогенераторлар; 

В) электромеханикалық индикаторлар, пирометрлер, магнитографтар; 

С) өлшеу шунттар, термисторлар, тензорезисторлар; 

D) клапандар, шиберлар, гидрокүшейткіштер; 

Е) реттейтін вентильдар, дифманометрлар, гидроклапандар. 

 

*** 10 

Автоматты жүйелердің реттейтін органы ол … 

А) позисторлар, гидрокүшейткіштер, тахогенераторлар; 

В) электромеханикалық индикаторлар, пирометрлер, магнитографтар; 

С) өлшеу шунттар, термисторлар, тензорезисторлар; 

D) клапандар, шиберлар, гидрокүшейткіштер; 

Е) реттейтін вентильдар, дифманометрлар, гидроклапандар. 

 

 

Дұрыс жауаптардын кілттері 

 

Сұрақ 

Дұрыс жауап (A, B, C, D, E) 

1 A 

2 D 

3 C 

4 D 

5 D 

6 E 

7 A 

8 E 

9 C 

10 D 

 

 

8 Курстық жұмысқа (жобаға) жасауға берілген әдістемелік нұсқаулар 

 

 Курстық жұмыс (жоба) оқу жұмыс бағдарламасымен қарастырылмаған.