Байтұрсынов оқулары халықаралық Ғылыми-практикалық конференция материалдары


ЗАҢ ҒЫЛЫМДАРЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ



Pdf көрінісі
бет7/56
Дата15.03.2017
өлшемі8,81 Mb.
#9866
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   56

ЗАҢ ҒЫЛЫМДАРЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ЮРИДИЧЕСКОЙ НАУКИ 
 
31 
 
Келісілген заңды бақылау бойынша екінші нұсқа – бұл министрлердің есептерін тыңдау. Министрлер 
болса өз  есептеріне  келісілген заң бойынша  қабылданған  актілерінің тізімін енгізуі  керек.  Бұл есептерде 
олар  осы  актілерді  қабылдаудың  қажеттілігін  негіздеу  керек,  олардың  қызметінің  механизімін  айтуы  да 
керек,  сонымен  қатар  өзге  заңдармен  келісілген  де  айтуы  да  қажет.  Егер  де  парламент  қандай  да  бір 
ауытқу  байқаса,  онда  парламент  министрлердің  бұл  актілерінің  күшін  жояды  немесе  министрдан  бұл 
заңнан ауытқуды дұрыстау туралы талап қоя алады.   
Келісілген  заңға  әсер  етудің  бірден  бір  тәсілі,  ол  арнайы  сұрату,  үкіметке  қабылданған  актілер 
бойынша.  
Келісім бойынша қабылданған актілердің көп бөлігі, қарапайым заң бойынша Ұлыбританияда. Онда 
«қалыпты»  және  келісілген  актілердің  арасындағы  пропорция,  шамамен  1:  30,  айталық  үкімет  жылына 
1000  жуық  акті  қабылдаса,  келісілген  заңдар  деп  есептеу  керек,  онда  парламент  шамамен  33  акті 
қабылдайды.  Осыған  байланысты  ағылшын  заңы  1946  жылы  келісілген  актілерді  бақылаудың  бес 
нысанын  қалыптастырды.  Шын  мәнінде  олардың  барлығы  бақылаудың  нысаны  емес,  үкіметпен 
қабылданған актілер жайлы парламентке ақпарат беру нысаны.  
Британдық  бақылаудың  бірінші  нысаны  болса  мынаған  алып  келеді,  қауымдар  Палатасына 
келісілген  заң  актілері  заңды  күшіне енгенге  дейін  немесе  кейде  күшіне  енгеннен кейін жіберіледі.  Актіні 
ұсыну  ретінде үкіметпен  қабылданған  актінің  көшірмесін ұғынылады.  Тәртіп бойынша мұндай  акт болса, 
заңдық  күшіне  енгенге  дейін  ұсынылуы  керек,  ал  егер  заңдық  күшіне  енсе,  онда  акті  не  себептен 
уақытында  ұсынылмағаны  жөнінде  себебі  түсіндірілген  анықтама  қоса  берілуі  керек.  Бұл  формальды 
түрдегі  түсіндіру  және  қалыпты  жағдай.  Мұндай  актілер  болса  үкіметтен  парламентке  оннан  не  жүзден 
түседі, клерк болса оларды еш ерекше зерделеусіз тіркеуге алады. Ұлыбританияның үкіметі өз кезегінде 
парламенттік көпшілікке сүйенеді, егер де депутаттың қайсысы да болмасын актіні күшін жою туралы сұрақ 
қозғаса,  онда  актінің  күшін  жою  орын  алмайды,  себебі  парламенттік  (үкіметтік)  көпшілік  мұндай  ниетті 
қолдамайды.  
Бақылаудың  екінші  нысаны  –  акті  палатаға  ол  шығарылғаннан  кейін  ұсынылады.  Мұндай  акті, 
ағылшындық заңның тәртібі бойынша, 40 күннің ішінде жойылуы мүмкін, егер де теріс қарар қабылданған 
болса. Бұл, үкіметке парламент келісілген заңның күшін патшайымның Құпия радасында ерекше бұйрық 
қабылдау жолымен жою туралы өтініш білдіреді. Бұл нысан нақты тәжірибеде қолданылмайды.  
Үшінші  нұсқа  болса  келесі  нысанда  қалыптасуы  мүмкін:  "Келісілген  заңның  актісі,  қауымдастық 
палатасына ұсынылған, егер де 40 күннің ішінде қауымдастық палатасымен күші жойылмаса заңдық күшке 
ие болады.". Бұл нысан ондай тиімді емес, өйткені оппозицияның кез келген талабы парламенттік көпшілік 
дауыспен алынып тасталады.  
Төртінші нұсқа – қырық күннің ішінде бекітілмеген болса, онда заңдық күшін жояды. Бірақта мұндай 
акті  болса  автоматты  түрде  бекітіледі,  мысалы  Арменияның  парламенті  үкіметтің  актілерін  ойланбастан 
мақұлдайды.  Ағылшындық  бастау  көздер  көрсеткендей,  келісілген  заңдық  актіні  талқылау  көпке 
созылмайды.  
Бесінші нұсқа – үкімет келісілген заңдық актінің жобасын талқыға салу. Бұл жағдайда, әрине әңгіме 
қандай  да  бір  маңызды  заң  туралы  болып  отыр,  бұл  реттте  парламенттің  пікіріне  үлкен  ықыласпен 
парламентікілердің пікіріне назар аудару керек. Бірақ актінің жобасын талқылауға салу қажеттілігі жөніндегі 
шешімді  үкімет  өзі  шығарады.  Ол  сонымен  қатар  оның    жоба  сатысында  өтіп  жатқанын  бақылайды. 
Үкіметтің бұл актісін  теріс талқыламаған ретте, сондай жаңа  актіні ұсына алады.  
Келісілген  заң  бойынша  бақылаудың  нысаны,  әдетте,  арнайы  заңдармен,  конституциямен,  рег-
ламентпен емес қаралады. ФРГ бундестаг регламенті қарастырады, төменгі палатаның мақұлдауын қажет 
ететін  федералды  үкіметтің  нормативтік  актісі  немесе  бундестагпен  күші  жойылуы  мүмкін,  ақсақалдар 
кеңесінің  келісімімен  Бундестаг  президентімен  беріледі,  әрине  осы  актілер  бойынша    нақты  комитетер 
баяндама беру үшін. Егер де нақты комитеттер уақытанда баяндама бермесе, онда шешім қабылдау үшін 
бундестагтың  отырысының  күн  тәртібіне  енгізіледі.  Себебі  неміс  тәртібі  бойынша  (ағылшындарға 
қарағанда)  қандай  да  болмасын  жағдайда  міндетті  талқылануға  жатады.  Талқылау,  ол  Германия 
үкіметімен қабылданған актілерді Бундестаг күшін жоюы немесе заңдық күшінде қалдыруа мүмкін.  
Ал,  Испанияның  Бас  кортестарының  регламенті  болса,  шын  мәнінде  патшаның  декрет  заңдарын 
бақылаудың нақты бір нысанын көрсетеді, сонымен бұл үкіметтің актілері, патшаның декрет заңы түріндегі. 
Испандық регламент болса, осы акт парламенттің пленарлық отырысында талқыланады және оған дауыс 
беріледі. Бұл жерде, сол ағылшындық тәртіптен ерекше, бақылау нақты шынайы, дауыс беру кезінде де 
мұндай акт қабыланбай қалуы да мүмкін және күшіне енбейді. 
Ал,  Үндістан  елінде  министрлер  кеңесінің  құзыреті  болса  Конституцияда  анықтап  берілмеген  ол 
органның президенттің функцияларын орындауы барысында соған көмекті көрсету және кеңесті беру үшін 
құрылған жөнінде айтылған. Іс жүзінде, жоғар ол аталғандай, үкімет болса Конституцияға сәй президентке 
тиесілі өкілеттерді іс жүзіне асырады. [3, 373б].  
 Кабинет  мемлекеттің  саясаттының  барлық  аса  маңызды  мәселелерін  шешеді,  мемлекетті 
басқарады.  Үкімет  Парламенттің  заңдарды  шығарушы  қызметін  бағыттап  отырады  (себебі,  премьер- 
министр  лауазымын  өз  кезегінде  Парламенттегі  партиялардың  блогының  көшбасшылары  иеленеді), 
үкімет нормативтік құқықық актілерді президенттік жарлықтар нысанында, не болмаса  ұсынылған заңдық 

ЗАҢ ҒЫЛЫМДАРЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ЮРИДИЧЕСКОЙ НАУКИ 
 
32 
 
тәртібінде  (министрлердің  атынан)  шығарады.  Осы  актілерге  Парламенттің  бағынысты  не  болмаса 
қосымша  (біріккен)  заңдар  туралы  арнайы  комитеті  қадағалауды  іс  жүзіне  асырады;  министерлердің 
барша  нормативтік  құқықтық  актілері  жарияланғанға  дейін  30  күнінің  ішінде,    Парламентке  ұсынылуы 
керек. 
Әдетте  үкімет  және  Кабинеттің  отырыстарында  шешімдер  дауысқа  салынбай,  жалпы  ортақ  келі-
сімнің  негізінде  қабылданады.  Бұл  отырыстарда  (әсіресе,  Кабинеттің  отырыстарында)  өте  маңызды  бо-
латын  мәселелер  қарастырылады,  ал  ағымдағы  жұмыстар  үкіметтің  ішінде  құрылатын  бюджет,  саяси 
мәселелер, қорғаныс, кадрлық мәселелер, халықты жұмыспен қамту және тағы басқалары жөніндегі түрлі 
комитеттер  арқылы  іс  жүзіне  асырылады.  Үкіметтің  қызметінде  ерекше  үлкен  рөлді  оның  хатшылығы 
атқарады. Хатшылық үкіметтің басшысының кеңесшілер штаты түрінде қызмет атқарады. 
Ал,  Қытай  елінде  мемлекеттік  кеңес  басқа  мемлекеттердегі  үкіметтің  өкілеттіктеріне  ұқсас  болып 
келетін  өкілеттіктерді  іс  жүзіне  асырады.  Сонымен  бірге,  ол  ХӨБЖ  сессияларының  және  Тұрақты 
комитеттері  отырыстарының  арасында  экономикалық  мәселелер  жөнінде,  әдетте  заңдық  түрде 
қабылданатын актілерді қабылдай алады. [4,180б].  
Мемлекеттік  кеңестің  көптеген  актілері  болса,  Мемлекеттік  кеңес  пен  ҚКП  ОК  бірлескен  ортақ 
шешімдері  нысанында  қабылданады.  Іс  жүзінде  жоғарғы  партиялық  органдардың  шешімдері  болса 
осындай актілермен ресімделеді. Мемлекеттік кеңестің өзінің актілері де (қаулылары) көптеген жағдайда 
бағыттаушы  ұйғарымдар,  саяси  нұсқаулардың  сипатын  иеленеді,  едәуір  елеулі  идеологиялық  күшке  ие 
болады  (мысалы,  Мемлекеттік  кеңестің  ауыл  шаруашылығымен  байланысты  емес  қалалар  мен 
селолардағы жеке шаруашылықтар жөніндегі нұсқауы. Қалалар мен селолардағы жеке өнеркәсіп туралы 
ережелері). 
Министрліктер мен ведомстволар экономиканың, саясаттың, мәдениеттің не болмаса қоғам өмірінің 
белгілі  бір  саласын  басқарады.  Олар  дара  басшылықтың  негізінде  іс  әрекет  етеді  (бұған  дейін  басқару 
министрліктердің партиялық комитеттердің тарапынан іс жүзіне асырылатын және ол ұжымдық сипатқа ие 
болды).  
Министрдің  жанында  сонымен  қатар  алқа  жұмыс  жасайды,  оның  құрамын  үкімет  өзі  бекітеді. 
Алқаның  шешімдері  болса  министрдің  бұйрықтарымен  ресімделеді.  Министр  өз  кезегінде  алқаның 
шешімімен келіспеуі мүмкін және ол ретте даулы болған мәселе үкіметтің отырысында қарастырылады. 
Орталық  әскеи  кеңес  –  әскери  сипаттағы  басқарудың  алқалы  органы.  Ол  төрағадан,  мүшелерден 
тұрады.  Орталық  әскери  кеңестің  жеке  құрамын  ҚКП  ОК  алдын  ала  бекітеді.  Орталық  әскери  кеңестің 
төрағасын  болса  ХӨБЖ  тағайындайды.  Орталық  әскери  кеңестің  рөлін  Қытайдағы  әскердің  айрықша  
рөлімен  тығыз  байланысты:  азаматтық  соғыс  кезінде  азат  етілген  аудандарды  толығымен  әскерлер 
басқаратын. 
Мысалы,  Ұлыбританияда  Парламенттің  заңдарын  орындауы  үшін  үкімет  нормативтік  актілерді 
қабылдайды,  бірақ  ол  актілер  өз  кезегінде  үкіметтің  және  Кабинеттің  атынан  емес,  жекелеген 
министрлердің атынан қабылдайды. Сонымен бірге, Парламент үкіметке заң күшіне ие актілерді қабылдау 
құқығын  тиесілі  етуі  мүмкін,  мұндай  актілер  де  министрлердің  актілері  не  болмаса  Кеңестегі  бұйрықтар 
ретінде  ресімделеді.  Бұл  актілер  үшін  парламенттік  бақылау  белгіленген:  олар  қабылданғанға  дейін  не 
болмаса қабылданған соң Парламентке ұсынылуы тиіс, іс жүзінде олар Парламенттің кітапханасына және 
парламентке бағынысты заңнама жөніндегі комитетке өткізіледі. Үкіметтің мұндай актілерінің саны болса 
жылына шамамен 2 мыңға жетеді, ал Парламенттің заңдарының саны 100 - ден аспайды. [5, 37б].  
Айта кететін болсақ көпшілік конституцияда үкіметтің өкілеттігі жалпы негізде анықталған. Бұл болса 
өз  кезегінде  былай  деп  есептеуге  негіз,  елдің  ағымдық  басқаруын  жүзеге  асыратын  үкіметтің  өкілеттігі, 
мемлекеттік  өмірдің  кез  келген  сұрағын  қамтиды,  өйткені  олар  өзге  мемлекеттік  органның  қарауына 
берілмеген.  
Сонымен  мынадай  түйіндеме  жасауға  болады,  билікті  шешімді  қабылдауының  тәртібіне  байла-
нысты үкіметтік органдар жеке дара (мысалы, министрліктер) және алқалы (мысалы, министрлер кеңесі) 
қағидаларына  негізделуі  мүмкін,    барлық  елдерде  үкіметтің  ролі  мен  ықпалы,  ол  шығаратын  актілерінің 
саны өсіп келе жатыр. 
 
Әдебиеттер: 
1. Чиркин В.Е. Шетелдердің конституциялық құқығы: ерекше бөлім: оқулық/; орыс тілінен қазақшаға 
аударған. Б. Ө. Алтынбасов. - Астана : Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ, 2010. - 296  
2. Сизько И.А., Чепурнова Н.М. Конституционное право зарубежных стран: Учебно-практическое по-
собие / И.А. Сизько, Н.М. Чепурнова. - М.: МЭСИ, 2007. - 184 с. 
3. Григонис ЭП, Григонис ВЛ Конституционное право зарубежных стран: Курс лекций - СПб: Питер, 
2002 - 416 с 
4. Китайская Народная Республика: Конституция и законодательные акты. -М. Прогресс, 1999.-230с. 
5. Мишин А.А. Конституционное (государственное) право зарубежных стран: учебник для вузов. М., 
2006. 
 
 

ЗАҢ ҒЫЛЫМДАРЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ЮРИДИЧЕСКОЙ НАУКИ 
 
33 
 
УДК 342.5 
 
НЕКОТОРЫЕ ВОПРОСЫ РЕАЛИЗАЦИИ ПРИНЦИПА РАЗДЕЛЕНИЯ  
ВЛАСТИ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН 
 
Мурзабекова  К.К.  –  магистрант,  Костанайский  государственный  университет  имени 
А.Байтурсынова 
Жусупова  Г.Б.  -  старший  преподаватель  кафедры  государственно  -  правовых  дисциплин, 
к.ю.н., Костанайский государственный университет имени А.Байтурсынова 
 
В  статье  рассматриваются  отдельные  вопросы  реализации  принципа  «разделения  влас-
ти», а также характер конституционной модели данного принципа разделения властей характе-
ризуется 
Ключевые слова: власть, государство, разделение властей, право. 
 
Важнейшим принципом и необходимым условием формирования и функционирования правово-
го государства является принцип разделения государственной власти. Иначе можно сказать, что дан-
ный принцип выступает неотъемлемым атрибутом правового государства.  
Принцип разделения власти предполагает выделение трех видов власти (законодательной, ис-
полнительной и судебной) и требование об их распределении между различными государственными 
органами.  Основная  функция  законодательных  органов  -  принятие  законов  как  высших  по  юриди-
ческой  силе  нормативно-правовых  актов.  Органы  исполнительной  власти  организуют  практическое 
выполнение законов и иных правовых актов: они осуществляют исполнительную и распорядительную 
деятельность, которая носит подзаконный характер. Органы судебной власти осуществляют правосу-
дие, независимо от чьей бы то ни было воли и подчиняясь только законам. 
Благодаря  принципу  разделения  властей  в  системе  государственной  власти  устанавливается 
такой  порядок  взаимоотношений  между  органами  государственной  власти,  который  позволяет  им 
сдерживать и контролировать друг друга, не допуская концентрации власти в руках одного лица или 
органа.  
Идея  разделения  властей,  по  существу,  обусловливает  разграничение  функций  государства  и 
его институтов, то есть фактически речь идет о распределении государственно-властных полномочий 
и функций между государственными органами. Тем самым, она призвана не допустить концентрации 
власти в одном органе государства, как например, в монархии. Принцип разделения властей предпо-
лагает также создание определенных гарантий от произвола власти. Поэтому данный принцип высту-
пает одним из показателей демократической организации государства [1].  
Содержание  принципа  разделения  властей  в  разные  эпохи  и  разными  мыслителями  толкова-
лось неоднозначно. В частности, в работах Аристотеля, посвященных государственному  устройству, 
мы  находим  многие  из  принципов  политической  организации  современного  конституционного  госу-
дарства, в том числе и принцип сдерживания властей. Говоря о государственных задачах, Аристотель 
разделяет  их  на  «консультационные»,  «административные»  и  «правовые».  Он  размышляет  о  «сме-
шанном  государственном  устройстве»,  что  предполагает  сочетание  элементов  различных  государ-
ственных  форм  с  целью  привлечения  к  решению  общих  вопросов  по  возможности  всех  социально 
значимых групп общества. 
Идею «смешанного государственного устройства» разделял и Ш. Монтескье в своем знамени-
том «О Духе законов» (1743 г.), описывая английское государственное устройство, противопоставлял 
идеологическим  правлениям  абсолютизма  концепцию  государственного  устройства,  базирующуюся 
на идее человеческого достоинства и свободы, где свобода прежде всего предполагает «ограничен-
ное правление». Данный проект Монтескье предполагал не систему строгого разделения ветвей вла-
сти, а то, как они скрещиваются  и  взаимодействуют  друг с  другом. Но больший акцент он делал на 
необходимом участии в государственной власти всех основных социальных групп [2, с.51]. 
Следует  отметить,  что  первый  исторический  опыт  практического  применения  принципа  разде-
ления  властей  в  духе  Монтескье  имел  место  в  США.  Так,  американский  политолог  А.  Янов  пишет: 
«Монтескье изобрел институциональную основу представительной демократии - теорию разделения 
властей и не подозревал, что его «О духе законов» станет настольной книгой для интеллигентов из 
глухой  британской  колонии  за  океаном,  которые  создадут  конституцию  и  все  пойдет  по  пути,  пред-
начертанному им» [3, с.34]. 
Дж. Локк также не пропагандировал разделение государственной власти на три ветви, а вел по-
иск  уравновешивания  власти  между  королем,  знатью  и  народом,  полагал  законодательную  власть 
сосредоточить у буржуазии, парламента, исполнительную  - у судов и армии, а верховную - оставить 
монархам,  которые,  однако,  могут  участвовать  и  в  законодательной  власти,  иметь  дополнительные 
полномочия в области внешней политики  

ЗАҢ ҒЫЛЫМДАРЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ЮРИДИЧЕСКОЙ НАУКИ 
 
34 
 
Таким образом, классики теории разделения властей даже если разделяли ветви власти по их 
функциям и связывали это разделение с организационными и структурными признаками, то их цель 
заключалась  не  в  том,  чтобы  наметить  четкие  линии  разграничения  властей,  а  скорее  в  том,  чтобы 
уравновесить и сдерживать власти, обеспечить социальный контроль за ними. Как невозможно одно-
значно  разделить  государственные  задачи  на  законодательные,  исполнительные  и  судебные,  так  и 
сами эти задачи не могут решаться только соответствующими органами. Конечно, сам принцип раз-
деления властей является общей схемой и может по-разному реализовываться в различных странах 
в зависимости от формы государства (правления, политико-территориального устройства, режима). 
Принцип разделения властей в Республике Казахстан, как и в большинстве современных госу-
дарств, закреплен в действующей Конституции РК 1995 года. Задача состоит в необходимости  обес-
печить его реализацию созданием на законодательном уровне равнодействующей в системе сдержек 
и  противовесов,  чтобы  никакая  ветвь  власти  не  имела  абсолютного  перевеса,  эффективного  меха-
низма общественного контроля над всеми властными структурами, дабы избегать злоупотреблений, 
сверх концентрации власти. 
Отметим, что в Казахстане впервые принцип разделения властей был закреплен в связи с при-
нятием 25 октября 1990 г. Верховным Советом Казахской ССР Декларации "О государственном суве-
ренитете  Казахской  Советской  Социалистической  республики"  [4].  В  Декларации  утверждалось,  что 
государственная власть в республике осуществляется по принципу её разделения на законодатель-
ную, исполнительную и судебную. 
Более чем через год после принятия Декларации "О государственном суверенитете Казахской 
ССР"  16  декабря  1991  г.  Верховным  Советом  Республики  Казахстан  принят  Конституционный  закон 
Республики  Казахстан  "О  государственной  независимости  Республики  Казахстан",  в  котором  также 
закреплялся  принцип  разделения  государственной  власти  на  законодательную,  исполнительную  и 
судебную ветви [5]. 
По  Конституции  Республики  Казахстан  1993  года  Президент  Республики  Казахстан  являлся 
главой  государства  и  в  то  же  время  одновременно  из  указанных  в  Конституции  трех  ветвей  власти 
возглавлял единую систему исполнительной власти республики (ст.75) [6]. Так сказать, Президент РК 
в системе разделения властей был включен в систему исполнительной власти. 
После принятия на республиканском референдуме Конституции 1995 года [7] в Республике Ка-
захстан  принцип  разделения  властей  в  той  или  иной  форме  модифицировался  в  так  называемый 
принцип  разделения  власти.  В  частности,  Конституция  Республики  Казахстан  1995  года  в  пункте  4 
статьи  3  устанавливает:  "Государственная  власть  в  Республике  едина,  осуществляется  на  основе 
Конституции  и  законов  в  соответствии  с  принципом  ее  разделения  на  законодательную,  испол-
нительную и судебную ветви и взаимодействия их между собой с использованием системы сдержек и 
противовесов". 
Сущность и содержание казахстанской модели принципа разделения властей как нельзя лучше 
охарактеризовал  в  свое  время  академик  Г.С.  Сапаргалиев.  С  его  точки  зрения,  единство  государ-
ственной власти в Казахстане означает наличие одной единой системы высших органов: Парламента, 
Правительства,  Верховного  Суда,  прокуратуры,  ЦИК.  Эти  органы  представляют  как  три  ветви  госу-
дарственной власти (законодательную, исполнительную и судебную), так и не входящие в указанные 
ветви власти, но в совокупности все они представляют единую систему государственной власти. Ис-
пользуется при этом механизм «сдержек и противовесов для того, чтобы каждая ветвь функциониро-
вала в пределах своей компетенции и при злоупотреблении полномочиями другой ветвью могла ис-
пользовать средство правового противодействия» [8, с.18].  
Из  вышеизложенного  следует,  что  конституционная  модель  принципа  разделения  властей  ха-
рактеризуется: 
1) единством государственной власти в Казахстане;  
2)  разделением  единой  государственной  власти  на  три  -  законодательную,  исполнительную  и 
судебную ветви;  
3)  осуществлением  каждой  из  них  самостоятельными  и  в  этом  плане  независимыми  друг  от 
друга  звеньями  государственного  аппарата.  Так,  законодательная  власть  осуществляется  Парла-
ментом и его Палатами: Сенатом и Мажилисом; исполнительная власть - Правительством и другими 
исполнительными  органами;  судебная  власть  -  Верховным  Судом,  местными  и  другими,  учреждае-
мыми законом, судами Республики.  
4)  конструктивным  взаимодействием  органов  законодательной,  исполнительной  и  судебной 
ветвей  государственной  власти  между  собой  с  использованием  определенной  системы  сдержек  и 
противовесов.  
5)  подобная  модель  принципа  разделения  властей  призвана  не  допустить  ограничения  одной 
ветви  государственной  власти  от  другой,  а  наоборот  содействовать  их  уравновешиванию  посред-
ством определенной системы сдержек и противовесов. Тем самым, обеспечивается предотвращение 
монополизации власти каким-либо одним единственным органом государства.  

ЗАҢ ҒЫЛЫМДАРЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ 
АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ЮРИДИЧЕСКОЙ НАУКИ 
 
35 
 
Также отметим, что ветви власти не всегда совпадают с органами власти. Так, М.А. Майсаканов 
пишет:  «…  законодательной  властью  в  Республике  Казахстан  вопреки  устоявшемуся  мнению  обла-
дает не только Парламент. Президент в пределах полномочий, предоставленных ему Конституцией, в 
частности статьей 45, издает  законы и  указы, имеющие силу  закона.  Также согласно статьи 61  Кон-
ституции  право  законодательной  инициативы  принадлежит  не  только  депутатам  Парламента,  но  и 
Президенту и Правительству» [9]. 
На наш взгляд, считаем необходимым вдобавок упомянуть такой факт, что согласно Конститу-
ции РК 1995 года центром политической системы Казахстана является Президент, который фактиче-
ски возглавляет исполнительную власть, но формально он не относится ни к одной из них, обеспечи-
вает  согласованное  функционирование  всех  трех  ветвей  (ст.  40  Конституции  РК).  Как  указывает  Т. 
Хамитов,  по  сути,  конституционное  регулирование  принципа  разделения  властей  и  деятельности 
Президента таково, что создается, по сути, четвертая ветвь власти - президентская. Президент здесь 
выступает и в роли главы государства, и фактического главы исполнительной власти, и роли коорди-
нирующей власти (по терминологии Бенжамена Констана) [10, с.69]. 
С юридической точки зрения, такое положение не совсем согласуется с вышерассмотренными 
конституционными  основами,  где  однозначно  говорится  о  том,  что  государственная  власть  в  Казах-
стане одна и едина, что она осуществляется в соответствии с принципом ее разделения на законода-
тельную, исполнительную и судебную ветви и их взаимодействия.  
Исходя  из  смысла  данных  положений,  Президент  должен  входит  в  систему  ветвей  государ-
ственной власти.  
Тем более необходимо также обратить внимание на положения пункта 1 статьи 2 Конституции 
Республики Казахстан, которые определяют Республику Казахстан как унитарное государство с пре-
зидентской формой правления.  
А в президентской республике, как правило, президент является главой исполнительной власти 
в государстве, то есть, таким образом,  он входит в систему органов исполнительной ветви государ-
ственной власти.  
Итак,  рассмотрев  конституционный  принцип  «разделения  властей»,  отметим,  что  правовым 
государством  можно  считать  то,  которое  в  своей  деятельности  осуществляет  принцип  разделения 
власти. Четкое разделение государственных органов в соответствии с назначением и функциями на 
органы  законодательной,  исполнительной  и  судебной  власти  подчиняет  государственную  власть  в 
целом  как  интересам  гражданского  общества,  так  и  потребностям  отдельной  личности  в  обществе. 
Вследствие  этого  разделение  властей  справедливо  считают  показателем  развитости  права  и  госу-
дарства, организованным выражением правового характера государства, необходимой предпосылкой 
для режима безусловного господства права и правовой защищенности. 
Несомненно,  рассматриваемый  принцип  оказывает  существенное  влияние  на  характеристику 
конституционного строя и политической системы  общества. Он  также обладает статусом  общесоци-
альной ценности, потому как способствует созданию подлинно демократического и свободного обще-
ства  в  Казахстане.  Выполнение  в  полном  объеме  функций  по  реализации  государственной  власти, 
каждой из её ветвей, всецело способствует формированию правового государства в Казахстане. 
 

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   56




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет