Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі КӘсіби педагогика

38 
өз іс-әрекеттерін салыстырады [13]. 
Оқушының санасында еңбек әрекетінің толық және дәл бейнесі 
бірден пайда болмайды. Алдымен ол жалпы түрде желімделеді, содан 
кейін біртіндеп егжей-тегжейлі нақтыланады. Оқушылар көрсетілген 
жағдайды түсінуі үшін, оның барлық егжей-тегжейін түсінуі үшін, 
олар біраз уақыт бойы оның әрбір бөлшегін бөлек қабылдауы керек. 
Сондықтан шебер жеке оқшауланған бөліктерге қабылдауды немесе 
тұтас әрекетті бөліп, баяу қарқынмен оның қозғалыстарын жеке 
құрайтын еңбек әрекеттерін орындайды, олардың арасында үзіліс 
жасайды, оқушылардың назарын тек соңғы ғана емес, сонымен қатар 
іс-әрекеттің аралық сәттерінде белгілейді. 
Еңбек тәсілдерінің көрсетілімін қабылдай отырып, оқушылар 
тек қана түсініп қана қоймай, барлық егжей-тегжейлерде шебердің 
көрсеткенін есте сақтау керек. Сондықтан еңбек тәсілдері мен 
тәсілдерін қайталап, бірнеше рет қатарынан көрсету керек. 
Әдістерді көрсете отырып, көрсетудің әдістемелік тәсілдерінің 
қызметтік рөлін анық көрсету керек. Оқушы соңында тұтас еңбек 
әрекетін анық қабылдауы тиіс. Сондықтан еңбек тәсілдерін көрсету 
әрдайым қалыпты жұмыс қарқынымен және ырғағымен басталуы және 
аяқталуы тиіс. 
Жаттығулар. Дағдылар мен іскерліктер, олардың компонент-
тері сияқты, осы мағынада өндірістік оқытудың негізгі әдісі болып 
табылатын жаттығулар арқылы қалыптасады. Жаттығу деп белгілі бір 
әрекеттерді саналы жетілдіру мақсатында бірнеше рет қайталау 
түсініледі. 
Оқушылардың өзіндік бақылауы. Бұл әдіс – негізінен күрделі 
жабдықтарға қызмет көрсетумен байланысты кәсіпорындарда, 
кәсіптерде оқушыларды өндірістік оқытуда қолданады. 
Бақылау оқушылар өз бетінше, бірақ шебердің бақылауымен 
және оның тапсырмалары бойынша жүргізіледі. Тапсырмада әдетте 
дербес бақылаулардың мақсаты қойылады, оларды жүргізу тәртібі 
көрсетіледі, бақылау нәтижелерін ресімдеу бойынша нұсқаулар 
беріледі. 
Жазбаша нұсқау беру. Бұл әдісті қолдану өндірістік оқыту 
сабақтарында дербес ақпарат көздері болып табылатын әртүрлі 
нұсқаулық оқу құжаттарын пайдаланумен байланысты. Өндірістік 
оқытуда нұсқаулық, техникалық (нұсқаулық-технологиялық) карталар 
мен оқу алгоритмдері барынша қолданылады.

39 
«Белсенді» өндірістік оқыту әдістері. 
Өндірістік оқытудың «белсенді» әдістеріне ең алдымен, 
өндірістік-техникалық міндеттерді шешу жатады:
— өңдеу, баптау, реттеу режимдерін есептеу;
— кестелерде, анықтамалықтарда, диаграммаларда қажетті 
деректерді табу;
—машиналардың, қондырғылардың, агрегаттардың кинематика-
лық және қағидаттық сызбаларын пайдалана отырып, оқу-өндірістік 
жұмыстарды орындау режимі мен параметрлерін анықтау;
— монтаждық схемаларды әзірлеу;
— өңдеу, құрастыру, баптау және т. б. технологиялық 
үдерістерін өз бетінше әзірлеу[14]. 
Технологиялық үдерістерді әзірлей білу абстрактілі ойлаудың 
өте жоғары деңгейін білдіреді, сондықтан оқушылардың өндірістік 
тәжірибесіне сүйене отырып, осындай біліктерді қалыптастыруды 
белгілі бір жүйеде жүргізу қажет. Оқытуды технологиялық карталарды 
немесе алгоритмдерді талдаудан алдымен қарапайым, содан кейін 
неғұрлым күрделі жұмыстарға бастаған жөн. 
Өндірістік оқытудың "белсенді" әдістеріне түрлі өндірістік 
жағдайларда шешім қабылдауға арналған арнайы жаттығулар да 
жатады. Мұндай жаттығулар оқушыларды нақты жағдайларда пайда 
болатын осындай жағдайларда әрекет етуге дайындайды. 
Жаттығулар үшін қондырғыда, Агрегатта жұмыс істеу жағдайын 
сол немесе өзге дәрежеде еліктейтін (модельдейтін) жағдайлар, 
сондай-ақ нақты жұмыс орнында пайда болатын технологиялық 
режимнің негізгі бұзушылықтары, соның ішінде авариялық жағдайлар 
жасау қажет. Мұндай жағдайлар деп аталатын технологиялық 
есептерде қойылуы мүмкін. 
Оқушыларды озық жоғары өнімді тәсілдер мен жұмыс 
тәсілдерін оқыту. 
Өндірістік оқыту практикасында оқушыларды еңбектің жоғары 
өнімді тәсілдері мен әдістеріне оқытудың келесі тиімді тәсілдері 
қалыптасты: 
— өндірістік оқыту шеберінің алдыңғы қатарлы еңбек тәсілдері 
мен тәсілдерін жеке көрсетуі мен түсіндірулері; 
— өз жұмыс орындарында еңбектің озық тәсілдері мен әдістерін 
өңдеу бойынша оқушылардың арнайы жаттығуларын ұйымдастыру; 
— озық әдістерді меңгерген оқушыларды әлі игермеген 

40 
адамдарға бекіту арқылы өзара оқытуды ұйымдастыру; 
— жоғары білікті жұмысшылардың оқушылармен жұмыс 
орындарын ұйымдастыру және жабдықтау ерекшеліктері, еңбекті 
ұйымдастыру, жоғары нәтижелер беретін еңбек тәсілдері мен тәсілде-
рінің ерекшеліктері туралы әңгімелерін ұйымдастыру; 
— оқушылар практикадан өтетін білікті жұмысшыларды 
еңбектің озық тәсілдері мен тәсілдерін көрсетуге тарту; 
— жоғары білікті жұмысшылар мен мамандардың жұмысын өз 
бетінше бақылау; 
— оқушыларды рационализаторлық қызметке кеңінен тарту, 
ұсынылған шешімдерді ұжымдық талқылаумен қолданылатын еңбек 
тәсілдері мен тәсілдерін дербес жетілдіру; 
— алдыңғы қатарлы тәжірибе мектептерінің, цехта, учаскеде, 
жалпы кәсіпорында жұмыс істейтін алдыңғы қатарлы еңбек әдістері 
мектептерінің материалдарын; технологиялық карталарды, ақпараттық 
бюллетеньдерді, алдыңғы қатарлы еңбек әдістерінің карталарын, 
ғылыми-техникалық ақпарат материалдарын, лауазымдық нұсқаулық-
тарды және т. б. пайдалану; 
— жаңа технологиялық жабдықтар мен жаңа технологияларды 
игеру бойынша цехтық өндірістік нұсқаманы пайдалану [14]. 
ӨЗІН-ӨЗІ БАҚЫЛАУҒА АРНАЛҒАН СҰРАҚТАР 
1. Кәсіптік оқыту әдістерінің ерекшелігі неде? 
2. «Жалпы педагогика» курсын оқыту барысында қандай әдістер 
кездестірдіңіз? 
3. Сізге белгілі оқыту әдістерінің қайсысы ең сәтті болып 
көрінеді? 
4. 
«Еңбек 
әрекеттерінің 
тәсілдерін 
көрсету» 
әдісінің 
маңыздылығы неде? 
5. Сіздің ойыңызша теориялық және өндірістік оқыту әдістерінің 
қай түрін жоюға болады? Өз таңдауыңызды негіздеңіз. 

41 

жүктеу/скачать 1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: