Оқулық «Білім беруді дамыту федералдық институты»

 
 
2.28
-сурет. Жең аузының тілігін өңдеу
230

ма планкамен өңдейді (2.4.2-бөлімшені және 2.16, 
и 
суретін 
қараңыз). Бастырма планкамен тіліктің бір жағын ғана өңдейді, 
екінші жағын жабық қиықты бүктеме тігіспен бүгіп тігеді (2.28- 
сурет, 
б
). 
Жеңнің ішкі жағында тілікті белгілеуді орындайды. Әуелі тілік 
сызығын белгілейді (2.28-сурет, 
в
). Оның ұшы арқылы тіліктің 
ұзындығын шектейтін көлденең сызық жүргізеді. Тілік сызығының 
екі жағынан да оған параллель етіп екі сызық: планканы қосып тігу 
сызығын және тілік жақтарын бүгіп тігу сызығын жүргізеді. Бұл 
белгі сызықтарының арасындағы арақашықтық дайын күйдегі 
планканың еніне тең. Тілік сызығынан планканы қосып тігу 
сызығына дейінгі арақашықтық 5 мм-ден кем болмауы, бүгіп тігу 
сызығына дейінгі арақашықтық 12 мм-ден кем болмауы тиіс. Бүгіп 
тігу сызығы жеңнің бойлық қиығына басқалардан жақынырақ 
орналасқан. 
Астармен тұтас пішілген планканың ішкі жағында планканы 
бүгу сызығын және планка астарын жеңге қосып тігу сызығын, 
сондай-ақ тіліктің ұзындығын шектейтін көлденең сызықты 
белгілейді. Бойлық қиық пен планка ұшы қиықтарының 
қосымшаларын беткі жағына бүгеді де, баса үтіктейді (2.28-сурет, 
г
). 
Жеңнің ішкі жағына беткі жағымен планка астарын қояды, жең 
мен планкада белгіленген қосып тігу сызықтары мен астыңғы 
қиықтарды сәйкестендіреді. Одан кейін тігімді белгіленген қосып 
тігу сызығының бойымен көлденең белгі сызығына дейін дәлме-дәл 
салып, планканың астарын қосып тігеді (2.28-сурет, 
д
, 
1
-тігім). 
Тігім ұштарын бекітеді. Жеңді тілік сызығының бойымен көлденең 
сызыққа дейін 10...20 жетпестен кеседі. Тіліктің ұшында оның екі 
жағынан да көлденең белгі сызығына және жасалған тігім ұшына 
қөлбеу кертпелер жасайды. Тіліктің бос жағының қосымшасын ішкі 
жағына 4...5 мм-ге бүгеді, одан кейін тағы да осындай шамаға 
бүгеді де, ені 1 мм тігіспен бүгіп тігеді (
2
-тігім). Бүгіп тігу тігімі 
белгі сызығының бойымен өтеді. Планканы жеңнің беткі жағына 
айналдырады. Жеңді көлденең белгі сызығы бойынша ішкі жағына 
бүктейді, бүгілісті планкадағы көлденең белгі сызығымен 
сәйкестендіреді және планка астары мен тілік бұрышын сырып 
тігеді (
3
-тігім). Тігімді тілік бұрышы жақтан салады. Тігім ұштарын 
бекітеді. Планканы қосып тігудің бойлық тігісінің қосымшаларын 
планка жаққа бүгеді де, баса үтіктейді. Планканы бүгіліс сызығы 
бойынша ішкі жағын ішке қаратып салады, планка жиегімен 
астарды қосып тігу тігісінің тігімін жабады. Планканың үстіңгі 
ұшын планка астарының ұштары мен тілік бұрыштарын жаба 
отырып жеңге қояды. Қажет болған жағдайда материалдың артық 
231

жерлерін тіліктің бұрышында кертеді. Планканы жеңге көктеп 
тігеді де, бойлық жиектің бойымен сырып тігеді. Тігімдерді 
тоқтаспастан, планканың үстіңгі ұшын сырып тігеді және тіліктің 
бүгіп тігілген жағының үстіңгі көлбеу қиығының деңгейінде бір 
немесе екі көлденең тігімдермен бекітпе қояды (2.28-сурет, 
е
, 
4
- 
тігім). 
Егер жең тілігі сырып тігу тігісімен сәйкестендірілсе, онда пішу 
кезінде тілік тұсында сырып тігу тігісінің қосымшаларын модельге 
байланысты 
30...70 
мм-ге 
дейін 
үлкейтеді. 
Үлкейтілген 
қосымшалардың қиықтарын ішкі жағына 5...7 мм-ге бүгеді де, ені 1 
мм тігіспен бүгіп тігеді (2.28-сурет, 
ж
, 
1 
және 
2
-тігімдер). Қалың, 
тығыз материалдардан жасалған бұйымдарда бұл қиықтарды 
жиектеп торлайды. Тілік қосымшаларын жеңнің ішкі жағына бүгеді 
де, баса үтіктейді. Жең қиықтарын сырып тігіп (
3
-тігім), жиектеп 
торлайды (
4
-тігім). Тілік соңында бекітпе қояды (
5
-тігім). 
Жеңнің астыңғы қиығын тілмеуге болады. Бұл жағдайда 
көлденең шлица жасайды (2.28-сурет, 
з
). Оны манжета қосып 
тігілмейтін жең аузының тұсында орналастырады. Шлица 
тұсындағы жең аузын бақылау белгілерінің арасында ені 5 мм 
жабық не ашық торланған қиықты бүктеме тігіспен бүгіп тігеді. 
Кертпелерден тыс тігісті жоққа шығарады. 
Қосып тігілген манжетаны өңдеу манжетаны астармен 
біріктіруді және манжетаны оның астарымен жөрмеуді қамтиды. 
Манжетаны, манжета астарын немесе осы екі бөлшекті, басқа ұсақ 
бөлшектер сияқты, желімдік не желімсіз іштікпен біріктіреді (2.2.2.- 
бөлімшені қараңыз). Егер манжета жеңіл (аспалы) ілгекпен 
бекітілсе, онда оны астармен жөрмер алдында ілгектің ұштарын 
салынған белгіге сәйкес манжетаға қосарлы кері тігіммен сырып 
тігеді, одан кейін жөрму тігімімен бекітеді. 
Егер астармен тұтас пішілген манжетаны желімсіз іштікпен 
қатайтса, онда іштікті манжетаның астарына сырып тігеді. Тігімді 
астар жақтан бүгіліс сызығынан 2...3 мм арақашықтықта манжета 
бүгілісіне параллель етіп салады (2.28-сурет, 
а
, 
1
-тігім). Одан кейін 
манжетаны астармен жай жиекті жөрмеу тігісімен жөрмейді, бұл 
ретте тігімді, егер манжета астармен бірге пішілсе, манжетаның 
ұштары бойынша немесе, егер манжетаның астары кесілген болса, 
үш жақтан салады. Жөрмеу тігісінің ені 5...7 мм. Егер модел 
бойынша манжетада ойық қарастырылса, онда оны манжетаны 
астармен жөрмей отырып қатар жөрмейді. Тігім ұшын бекітеді. 
Қосып 
тігу 
тігісінің 
қосымшасын 
манжета 
қиықтарына 
перпендикуляр етіп ойықты жөрмеу тігімінің ұшынан кертеді. 
Ерлер ішкөйлегіне немесе ерлер ішкөйлегі сияқты әйелдер 
блузкасына арналған манжета дайындау кезінде манжетаны 
232

желімдік іштікпен қатырмалайды, оның астыңғы қиығын 
манжетаның астыңғы қиығынан 10 мм-ге жоғары орналастырады 
(2.29-сурет, 
б
). Қатырмалағаннан кейін манжетаның астыңғы 
қиығының қосымшасын ішкі жағына айналдырып, онымен ішік 
қиығын бүгеді. Қосымшаны баса үтіктейді және манжетаның беткі 
жағынан ені 6...7 мм тігіспен жөрмейді (
2
-тігім). Дайын манжетаны 
ішкі жағынан баса үтіктейді. 
Қақпақша не жапырақша сияқты манжета да шеті мен ұштары 
бойынша жиектемемен, ызбамен, желбіршекпен, шілтермен 
әрленуі мүмкін (2.2.6-бөлімшені қараңыз). 
Дайын манжетаны жеңде жең аузының тілігі өңделіп, жең 
қиықтары сырып тігіліп және жиектеп торланғаннан кейін жеңге 
қосып тігеді. Манжетаны астармен жеңнің ішкі жағына жапсырады, 
бөлшек қиықтарын бір-бірімен, ал манжетаның ұштарын тіліктің 
жақтарымен сәйкестендіреді. Манжетаны астардың ішкі жағынан 
ені 7...10 м тігіспен қосып тігеді (2.29-сурет, 
в
, 
3
-тігім). Қосып тігу 
тігісінің қиықтарын манжета жаққа бүгеді. Манжета қиығын ішке 
қарай бүктейді, манжета астарын сырып тігу тігімін жаба отырып, 
жеңге сырып тігеді (
4
-тігім). Сырып тігу тігісінің ені 1 мм. Жеке 
тіккен кезде манжетаны қосып тікпес бұрын қосып көктейді. Егер 
моделі бойынша манжетаның шеті мен ұштары бойынша әрлегіш 
тігім қарастырылса, оны сырып тіккеннен кейін бірден, сырып тігу 
тігімдерін тоқтатпастан, орындайды (
4а 
тігімі). 
Жеңді сырып тігу тігісінде орналасқан шлицаны жеңдерде 
манжетаны жеңнің беткі жағына қояды, қиықтарды теңестіреді, 
манжетаның шеттерін үлкейтілген қосымшалармен шлицаға қарай 
бүгеді және қиықтарды сырып тігу-жиектеу машинасында торлай 
отырып қатар қосып тігеді. Манжетаны қосып тігуді және қосып 
тігу тігісінің қиықтарын жиектеп торлауды екі түрлі машинада: сы 
рып тігу және жиектеу машинасында кезек-кезекпен орындауға 
болады (2.29-сурет, 
г
, 
5 
және 
6
-тігімдер). Манжетаны беткі жағына 
бүгеді. Шлицаның үстіңгі шетін бекітпемен бекітеді (7-тігім). 
Көлденең шлицаны жеңдерде манжетаны сырып тігу-жиектеу 
машинасында да қосып тігеді. Бұл ретте шлицаны алдын ала 
өңдейді. Дайын манжетаны жеңнің беткі жағына қояды да, 
қиықтарды теңестіреді. Манжетаның ұштарын көлденең шлицаның 
ұзындығын шектейтін бақылау белгілерінде орналастырады. 
Манжетаны бүгіп тігеді, сонымен қатар қосып тігу тігісінің 
қиықтары мен манжета ұштарының арасындағы шлица қиықтарын 
жиектеп торлайды (2.29-сурет, 
д
). Мұндай өңдеуді кезекпен 
жүргізуге болады: әуелі манжетаны қосып тігеді (
3
-тігім), одан 
кейін қиықты жиектеп торлайды (
4
-тігім). Шлицаның жиектелген 

жүктеу/скачать 13,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: