1 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі

90 
52 - кесте 
 
ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУ КЕЗЕҢІ
 
 
№
 
 
КЕЗЕҢІ 
 
 
УАҚЫТЫ 
 
3 
 
 
ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУ КЕЗЕҢІ 
 
 
ХV – ХVІ ғ.ғ. 
 
 
 
 
 
 

91 
53 - кесте 
ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУ КЕЗЕҢІ ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ 
 БАСТЫ ҰҒЫМДАР 
 
 
ҰҒЫМДАРЫ 
 
 
 ФИЛОСОФИЯЛЫҚ МӘНІ 
 
 
АБСОЛЮТ 
 
 
болмыстың рухани бастамасы – біртұтас, шексіз, 
мәңгілік (Құдай, рух, идея, ерік және т.б.); 
 
 
РЕНЕССАНС 
 
қайта жаңғыру немесе қайта дәуірлеу
; 
 

 
УТОП 
 
Жоқ, яғни өмірде жоқ немесе болмайтын, тек 
адамның қиалында ғана болатын дүние; 
 
 
ГЕЛИО - 
ЦЕНТРИЗМ 
 
Орталығы 
–
 Күн болып табылатын, Күн жүйесі 
мен Жердің құрылысы жайлы ілім; 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

92 
54 - кесте 
 
ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУ КЕЗЕҢІНДЕГІ 
 БАТЫС ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ БАСТЫ ИДЕЯЛАРЫ 
(ХV – ХVІ ғ.ғ) 
 
 
 
ТЕОЛОГИЯ 
 
Теизм және пантеизм арасындағы қарама- 
қарсылық. Секуляризация 
 
ОНТОЛОГИЯ 
 
Шексіз әлем. Батыс дуализмінен бас тарту. 
Гелиоцентризм. Полицентризм. Табиғат пен 
Адам бойындағы тылсым күштер. 
 
АНТРОПОЛОГИЯ 
 
Антропоцентризм. Гуманизм. Мәңгілік 
құндылықтардың қайта оралуы. Адам 
бостандығын жасаушы 
– 
адамға табыну.
 Адам бойындағы рухани идея 
 
ГНОСЕОЛОГИЯ 
 
Ойдың қалыптасуы. Танымның ғылыми 
әдістерінің құрылуы 
 
ЭТИКА 
 
Дуализм: Жаңа Өсиет (Новый Завет) 
жазбаларындағы этика және өмірге эпикурлік 
қатынас. Адам өз тағдырын айқындауға 
қауқары бар 
 
ӘЛЕУМЕТТІК 
ФИЛОСОФИЯ
 
Әділетті, жетілген қоғамның түрлері 
(Әлеуметтік утопиялар) 
 
 

93 
55 - кесте 
 
ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУ КЕЗЕҢІНІҢ ФИЛОСОФИЯСЫ 
 
ӨКІЛДЕРІ 
Гуманистік
бағыт 
Социалистік-утопистік 
бағыт 
Натурфилософиялық 
бағыт 
Адамның еркін, 
бостандығын 
өздерінің 
философиялық 
ілімдерінің өзегі 
деп, рухани өмірде, 
мәдениетте 
гуманизм деген 
бағытты дүниеге 
әкелді; 
 
Қоғамдық 
құрылысты 
сынап, 
утопиялық 
социалистік 
идеяға
бой ұрды; 
Табиғаттану 
ғылымдарының 
жетістіктеріне 
сүйене отырып, 
әлемнің пайда 
болуы және оның 
құрылысы туралы 
ілімі жөніндегі 
жаңалықтар
ашты; 
 
Дантье Алигьери 
(1265-1321) 
 
Франческо 
Петрарка 
(1304-1374) 
 
Лоренцо Валла 
(1507-1557) 
 
 
 
 
 
 
 
Томазо 
Компанелла 
(1568-1639) 
 
өзінің
 «Күн қаласы» 
еңбегінде 
 
Томас Мор 
(1478-1535) 
өзінің
 «Утопия» 
еңбегінде
 
 
Николай Коперник 
(1473-1543) 
Джордано Бруно 
(1548-1600) 
Леонардо да Винчи 
(1452-1519) 
Андреас Везалий 
(1514-1564) 
Галилео Галилей 
 
 
Қайта Жаңғыру кезеңінің 
философиясы
 

94 
55 - кестенің жалғасы 
 
ҚАЙТА ЖАҢҒЫРУ КЕЗЕҢІНІҢ ФИЛОСОФИЯСЫ 
 
ӨКІЛДЕРІ 
 
 
Неоплатондық 
 бағыт 
Саяси
бағыт 
Реформациялық 
бағыт 
 
Платон ілімін 
дамытты,
идеализм 
тұрғысында 
табиғатты, 
ғарышты,
адамды тануға 
ұмтылды; 
 
Мемлекет 
мәселесі, 
 саяси күрес, 
қоғамдағы 
басқару әдістерін 
қарастырды; 
 
Шіркеулік 
идеологияны, дінге 
сенушілер мен 
шіркеу арасындағы 
қатынасты қайта 
қарастыруды, оны 
өзгертуді мақсат 
етті;
Н. Кузанский 
(1401-1464) 
П. д. Мирандолла 
(1463-1494) 
Марсилио Фичино 
(1433-1499) 
Эразм 
Роттердамский 
(1469-1536) 
Мишель Монтень 
(1533-1592) 
 
 
 
 
 
 
 
 
Никколо 
Макиавелли 
(1469-1527) 
 
 
Мартин Лютер 
(1483-1546) 
 
Жан Кальвин 
(1509-1564) 
 
Томас Мюнцер 
(1490-1525) 
 
Қайта Жаңғыру кезеңінің 
философиясы 

95 
Қосымша сұрақтар: 
 

Қайта Өрлеу философиясындағы – антропоцентризм. 

Қайта Өрлеу философиясындағы – гуманизм. 

Мишель Монтеннің философиялық идеялары.

Қайта Өрлеу Дәуіріндегі утопиялық идеялар. 

Қайта Өрлеу Дәуіріндегі эстетика. 
Нақыл сөздердің мән-мағынасын түсіндіріп беріңіз! 

Қайта Жаңғыру (ренессанс) қарсыласудан туған (О.Шпенглер). 

Универсум ұясы – универсумның өзі (П.Т. де Шарден). 

96 
Қайталауға арналған тест сұрақтары: 
 
1.
Қайта жаңғыру кезеңі деп аталу себебі: 
антикалық мұрагерлік өз 
жалғасын тапты
; 
3.
Ренессанс философиясының ерекшелігі: 
антропоцентризм
; 
4.
Ренессанс дәуірінің ойшылы: 
Галилео Галилей
; 
5.
«Күн қаласы» еңбегін жазған кім? - 
Томазо Компанелла
; 
6.
«Утопия» деген философиялық еңбектің авторы, ағылшын ойшылы: 
Томас Мор
; 
7.
Т.Мордың әлеуметтік теориясы қалай аталады? - 
утопиялық 
социализм
; 
8.
Адамның ойлау еркін, бостандығын, жалпы адамгершілігін көрсететін 
бағыт: 
гуманизм
; 
9.
Ф.Энгельс адамзат тарихындағы «Ұлы прогрессивті төңкеріс» деп 
бағалаған қай кезең? - 
қайта жаңғыру кезеңі
; 
10.
Қайта жаңғыру кезеңінің философия және өнер саласында ... қалыптаса 
бастады? - 
гуманизм
; 
11.
Қайта жаңғыру кезеңінде итальяндық Дж.Бокаччоның жазған көркем 
шығармасы: 
Декамерон
; 
12.
«Мемлекет билеушісі» еңбегінің авторы, Қайта жаңғыру кезеңінің 
өкілі, итальяндық ойшыл: 
Николо Макиавелли
; 
13.
Философия тарихында алғаш рет саясат пен моральды бөлген кім? – 
Николо Макиавелли
; 
14.
«Креационизм» деген не? - 
Құдай - тірі атаулының жасаушысы
; 
15.
Қайта жаңғыру кезеңіндегі ойлаудың басты тенденциясы:
теоцентристік кезеңнен антропоцентристік кезеңге өтуі
; 
16.
Қайта Жаңғыру кезеңіндегі утопист-ойшылдар: 
Т.Мор және 
Т.Компанелла
; 
17.
«Адам - өмірден ләззат алу үшін жаралған» деген ойды айтқан Қайта 
Жаңғыру кезеңінің ойшылы: 
Лоренцо Валла
; 
18.
Коперник теориясының ақиқатын мойындаған және Аспан әлемінің 
Колумбы деген атқа ие болған ғалым: 
Галилео Галилей
; 
19.
Инквизиттердің қолынан құрбан болды? - 
Джордано Бруно
; 
20.
Атақты итальян ойшылы, әрі суретші, инженер–механик, мүсінші: 
Леонардо де Винчи
; 
21.
Антропоцентристік дүниетаным қай философиялық кезеңге тән: 
қайта 
жаңғыру кезеңі
; 
22.
Түрлі кедергілерге қарамай, «Ол (жер) бәрібір айналып тұр» деп өзінің 
пікірін ашық айтқан ғалым: 
Галилео Галилей
; 
23.
Қайта жаңғыру кезеңінде пайда ... - болды. - 
оқпен ататын қару
; 
24.
Еуропада Эпикурға деген қызығушылықты тудырған ойшылды атаңыз: 
Дантье Алигьери
; 
25.
Қайта жаңғыру кезеңінің ойшылы Н.Кузанскийдің шын аты-жөні: 
Николай Кребс
; 

97 
26.
Жер Күнді айналып қозғалатыны жөніндегі гелиоцентристік 
жаңалықты ашқан поляк астрономы және натурфилософы: 
Николай 
Коперник
; 
27.
Құдайды емес Адамды - зерттеу объектісінің орталығы ретінде 
қарастыратын философия: 
антропоцентризм
; 
28.
Антиклерикализм дегеніміз: 
шіркеуге сыни көзбен қарау
; 
29.
Швейцариядағы Реформацияның ірі өкілі: 
Кальвин
; 
30.
Германиядағы діни реформацияның ірі өкілі, библияны алғаш рет 
неміс тіліне аударған: 
Мартин Лютер
; 
31.
Шаруа отбасынан шыққан немістің философы: 
Якоб Беме
; 
32.
Дж.Бруно қай философиялық бағыттың өкілі? - 
пантеизм
; 
 

98 
56 - кесте 
ЖАҢА ДӘУІР ФИЛОСОФИЯСЫ 
 
 
№
 
 
КЕЗЕҢІ 
 
 
УАҚЫТЫ 
 
4 
 
ЖАҢА ДӘУІР ФИЛОСОФИЯСЫ 
 
 
ХVІІ ғ. – ХІХ ғ. орт. 
 

99 
57 - кесте 
ЖАҢА ДӘУІР ФИЛОСОФИЯСЫНДАҒЫ БАСТЫ ҰҒЫМДАР 
 
 
ҰҒЫМДАРЫ 
 
 
ФИЛОСОФИЯЛЫҚ МӘНІ 
 
 
АПРИОРЛЫҚ 
 
алдыңғыдан туындайтын нәрсе, яғни, 
тәжірибиеден бұрын болатын және оған тәуелсіз 
білімді белгілейтін ұғым; 
 
 
 
МОНАДА 
 
бірлік, біртұтас, яғни ғарыштық немесе жекенің 

жүктеу/скачать 6,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: