Мемлекеттік тілде оқымайтын

3.  II  сынып  "Қ азақ   тілі"  оқулы ғы   бойынша  қ а з а қ ш а  
сөйлеуге,  үйретуге  сөйлеу  үлгісін  талда.  Осы  тақырыпқа ар-
налган сабаң жоспарын  жаса. 
щ
4.  ІІ-ІҮ сынып "Қазақ тілі" оқулыгы бойынша пән аралық 
байланыс жолын  айқында.  Математикамен  байланысты бір 
сабаң 
жоспарын жаз.  Ңажетті қосымша материалды әзірле.
5.  Грамматикалық  таңырыптарды  үйретуде қолданыла- 
тын  тірек-сызба,  дидактикалың  материалдарды өзірле.
Әдебиеттер:
1.  Ә. Ж үнісбек, Ж .М өж итқы зы , С.Дүйсенбаев. Қазаң 
тілі (1-4 сынып). -   А лм аты :Атамүра, 2004.
2.  А.Қайырбекова. Қ а за ң т іл і(I-IVсынып). - А ., 2001.
3.  Ж . Адамбаева, С.Нүркеева, С.Баймүңанова. Қ азақ 
тілі (5 сынып). -  А лматы, 2001.
4.  К.Сариева. Қ азақ тілі (6 сынып).  -  А лматы, 2002.
5.  Қүдайбергенова А.М. Методическое руководство к 
учебному пособию "Қазаң тілі" для первого класса ш кол 
с русским  язы ком  обучения.
6.  Досмамбетова Г.К.  Книга для  учителя  казахского
-  я з ы к а .—Алматы, 2001.
7.  Э.Ш аханова, Ж .А ш метова. Тілді оңытудың тиімді 
жолдары. /Қ а за қ  тілі мен өдебиеті орыс мектебінде. № 8 
2002
.
8.  А .Зейнуллина, С.Әбенова. Сабақта мөтіндерді ком- 
муникативтік маңсат үш ін қолдану.  /Қ а за қ  тілі мен әде- 
биеті орыс мектебінде. № 7 2002.
9.  Ш акирова  JI.3.  Методика  преподавания  русского 
язы ка в национальной ш коле. -  Ленинград,  1990.
10. Н.Оралбаева, К.Ж аңсылыңова. Орыс тіліндегі мек- 
тептерде қазақ тілін оқыту әдістемесі. — Алматы,  1996.
11. Ж . Адамбаева. Орыс мектептерінің 2-3 сыныпта- 
рында ңазаң тілін оқыту. -  А лматы,  1982.
12. Қ азақ тілі: Бастауыш  мектеп бағдарламасы.  — А л­
маты, 1999.
13. 5-9 сы ны пқа арналган "Қ азақ тілі" бағдарламасы 
(Инструктивті-өдістемелік нүсңау).  Б ілім  жөне ғылым
М инистірлігі,  2007.
50

4-ТАР АУ
ҚАЗАҢ ТІЛІН ОРЫС МЕКТЕПТЕРІНДЕ
ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІ
Ж оспар:
1.  Оңытудың  сөздік  өдістері.
2.  Кітаппен және оқульщтармен жүмыс.
3.  К өрнекілік  әдіс.
4.  Машыңтың  өдіс.
5.  Түсіндірмелі-иллюстративті  әдіс.
6.  Оңыту -  таным іс-өрекетін үйымдастыру әдісі.
4.1. Оқытудьщ сөздік әдістері
Әдіс дегеніміз  -  оңу-тәрбие жүмыстарының алдында 
түрған  міндеттерді  дүрыс  орындау  үш ін  м үғалім   мен 
оңушылардың бірлесіп жүмыс істеуі үшін ңолданылатын 
төсілдері.  Әдіс  арңы лы   м ақсатңа  ж етуге  бағытталған 
ж үм ы стар  ретке  келтіріледі.  Оңыту  өдістері  таны мға 
ңы зы ғуш ы лы ң  туғы зу  керек.  Олар  оңуш ы ны ң  аңыл- 
ойын  дамытады,  ізденуге,  ж аңа білімді  түсінуге  ыңпал 
етеді.  Оқытуда  ең басты  нөрсе  -   оңушылардың  таным- 
дың  ж үм ы стары .  Оңыту  өдістері  ең  аның  ф актілерді 
білуді  ңамтамасыз  етеді,  теория  мен  практиканың ара- 
сын жаңындатады. Тәсіл -  оңыту өдісінің элементі. Төсіл 
материалды  түсінуге  үлес  ңосады.  Оңыту төсілдерінің 
түрлері.  Төсілдер  оңыту  өдістерінің  ңүрамына  кіреді, 
әдістің  ж үзеге  асуына  көмектеседі.  Оңыту  өдістерінің 
басты  ңызметі  -   оқыту,  ынталандыру,  дамыту,  тәрбие- 
леу,  үйы мдасты ру.  Оңыту  өдістемесі  педагогиканьщ  
күрделі саласының бірі  -  дидактика тарауында  ңарала-
51

ды. Дидактиканың негізгі проблемалары оқу процесінің 
заңды лы қтары н,  прициптерін  жөне  оңы туды ң  тиім ді 
өдістеме лерін көрсете д і. Қазаң ті лінен оңу ш ы л арға білім 
беруде  оқыту өдістері жоғарыда айтылған заңдылықтар 
мен  принциптерге сүйенеді.  Оқушыларға тиянақты ,  са- 
палы білім беру -  мүғалімнің оқыту өдістері мен төсілдерін 
шебер меңгеру арқы лы  жүзеге асады.
Әңгіме әдісі. Оңу материалы® ауы зш а баяндауды та- 
лап етеді. Бүл әдіс мектеп оқуының барлық кезеңдерін- 
де ңол даны лады . Әңгіме өдісі ж аң а білімді хабар лайды .
Оған мынадай талаптар қойылады:
1.  Әңгіме  оқуш ылардың  адамгерш ілігіне  көмектесу
керек. 
щщ  щщт
 
f -
2.  Әңгімеде тек дөлелді жөне ғылыми түрғыдан тек-
серілген ф актілер болу кер ек .
3. А йты лы п отырған ой -пікірдің дүрыстығын дөлел- 
дейтін  ж ар қ ы н   ж әне  таны м ды   м ы салдарды ң,  ф акті- 
лердің ж еткіл ікті санының болуы.
4. Әңгіменің нақты  ж үйесі болу кер ек .
5. Әңгіме өсерлі болу керек.
6.  Әңгіме  қарапайы м  жөне түсінікті тілмен  айтыла- 
ды.
Түсіндіру  -   ж еке  үғым,  ңүбы лы старды ,  приборлар- 
д ы ң ,  к ө р н е к і  ң ү р ал д ар д ы ң   ж үм ы с  істеу  ж о л д ар ы н , 
сөздер  мен  сөз  тіркестерін  сөзбен  айту.  Түсіндіру  өдісі 
ж а ң а   та ң ы р ы п т ы   тү сін д ір ген д е  ж и і  қ о л д а н ы л а д ы . 
Түсіндіру  әдісін  қолдану  мүғалімге  мы надай  талаптар
қояды : 
-
і
Щ 
:
-  сүрақтарды дөл ж әне аны қ түж ырымдау;
-  себеп-салдар байланысын аш ып, дәлелдер келтіру;
-  салыстыру, ж арқы н мысалдар қолдану;
-  ж үйелі қолдану.
М үға лім нің сөзіне түр лі талаптар қойыл ады :
-  Мүғалімнің сөзі анық, нақтылы болуы керек. Мүға- 
лім сөзінің анық болуы оңушының ж аңа тақырыпты тез 
түсінуіне жағдай жасайды. Сабақтың нәтижелілігі мүға- 
лімнің сабаңта ңойған мақсатына жетуіне ы қпал етеді.
52

-  Мүғалім  сөзі  -   оңушыға үлгі.  Мүғалім  сөзінің  тіл 
мөдениетіне лайың болуының мөні ерекше. Мүғалім тілі 
әдеби тілге жатпайтын сөздермен шүбарланса, орыс тілді 
оңушы оны қайталайды. Осыдан оның тілі ңалыптаспай- 
ды.  М үғалім  оңуш ы сы н  мөдениетті  сөйлеуге  үйрету 
үшін алдымен өзі тіл мөдениетін сақтауға тиісті.
-  Мүғалім окушыға тілдік материалды ңалай баяндау- 
ды күні бүрын  ойланып,  жоспарлап  алуға тиісті.  Жос- 
парда мүғалім ойын,  желісін дүрыс ңүруға ерекшё мөн
беру ңажет.
-  Мүғалім өз дауысына, үніне ерекше назар аударуы 
қаж ет.  Мүғалім үні  ңүлаңңа жағымды,  байсалды,  тар- 
тымды болса, ол оңушыны баурап алады. Сонымен бірге 
мүғалімнің баяндау кезіндегі үні бір сарынды болуы да
оқушыны ж алы ңты рады .
-   У ақытңа да ерекше  мөн беру қаж ет.  Үзақ  баяндау 
оқушыны ж алыңтырады, сондықтан мүғалім өз ойын дәл
аньщтаса, ол өте үтымды болмаң,
Әңгімелесу -  ол оқытудың диалогтық өдісі,  мүғалім 
оқуш ыларға м үқият ойластырылған сүрақтар  жүйесін 
беру арқы лы  біртіндеп, оларды ж аңа материалды түсіну- 
ге өкеледі немесе бүрын оқылғандарды түсінген,  түсін- 
бегендерін тексереді. Әңгімелесу әдісін кейде сүраң-жа- 
уап әдісі деп те атайды . Әңгімелесу өдісін сабаңтың бар- 
лы к түрінде ңолдана береді. Ж аң а сабақта, қайталау са- 
бағында  окуш ы ны ң  білім ін  тексеру,  аны ңтау  кезінде 
қазақш а сөйлеуге үйрету үш ін,  қазақш а сөйлеу дағды- 
сын  калы птасты ру  маңсатында тіл  ш ирату  үш ін,  т.б. 
ж ағдайларда ңолданылса да, ол белгілі таңырып төңіре- 
гінде болуы ти іс.  Ғылымда өңгімелесу өдісінің үш түрі
көрсетілш  жүр:
-  Хабарлау өңгімелесу
-  Эвристикалық өңгімелесу
-  Ж аңғы рту өңгімелесу
Хабарлау өңгімелесуінде мүғалім оңушыларға ж аңа 
мөлімет, ж аң а тақы ры пты  баяндау кезінде оны оңушы- 
ларға белгілі мөселемен байланыстырып, оңушыға сүрақ 
койы п, оны өз хабарлауына қатыстырады.
53

Екіыші тілді оқытуда еліктеу төсілінің алатын өзіндік 
орны бар. Еліктеу төсілі оңушының естігенін дел қайта- 
лай білуін қалыптастыруға бағытталады. Бүл төсіл қазад 
тіліндегі дыбыстарды дүрыс айтуға ж атты қты ру кезін- 
де  өте  ңаж ет.  Еліктеу төсілінің  оқуш ыға  тілдің  орфоә- 
пиялы ң норм асы н ңалыптастыруда атңаратын мәні зор. 
Мүғалім дыбыстардың буында, сөзде, сөйлемде, мәтінде, 
тү р л і  ды бы старм ен  тір к естегі  ж ағд ай д а  дүры с  айту 
нормасын  үйретеді.  Мүғалім  оңушыға  мәтінді  оқытуда 
еліктеу өдісін қолданады. Мөтіннің оңу үлгісін оңып өзі 
көрсетеді.  Мөтінді дүрыс оқытып үйретуде мүғалім ин- 
тонадияны  дүрыс  ңоюы өте  қаж ет.  Орфоэпияны дүрыс 
ңалыптастыруда өлең жаттату, өлең оқуға үйретуде елік- 
теу тәсілі кең қолданылады. Оқушылар мүғалімге елік- 
теп ж атты ғады .  Еліктеу төсілін кез  келген жерде кол- 
дана беруге болмайтынын есте саңтаған дүрыс. Өйткені 
еліктеу тәсілінің кем ш ілік ж ақтары  бар. Еліктеу арқьі- 
лы  алынған білім тез үм ы ты лады .
4.2.  К ітап п ен  ж ән е о қ у л ы қ тар м е н  ж ү м ы с
Бастауыш  сыныптарда кітахшен жүмыс сабақ үстінде 
мүғалім басшылығымен ж үзеге асады. Одан әрі оңушы- 
лар кітаппен ж үмы с істеуге өздері дағдыланады.  Сабақ 
материалдары бойынша өздік жүмыс  жасаудың кейбір
тәсі лдері бар:
Конспектілеу
 -  оңығанның мазмүнын қысңа баяндау, 
ңысңа ж азу.  Бірінпп ж ақта түрып конспектілеу өзіндік
ойд ы дамытады. 
>
М эт ін   жоспарын  жасау.
  ЭКоспар  ңарапайы м   ж өне
күрделі болады. Ж оспар қүру үш ін мәтінді оқып болған
соң, оны бөліктерге бөліп, әр бөлікке атау беру керек.
Тезистеу —
 оқы ғанны ң негізгі ойларын ңысңа баян- 
дау. 
« 
..- 
ч•:  ?
Аннот ация -
 оңығанына қы сқа пікір айту.
Фор м ал ъдъщ —
 логикалы ң модель қүрастыру.
54

4.3.  К ө р н екіл ік  әдіс
Бүл  өдіс  оңу  материалын  меңгере  оңыту  процесінде 
і^олданылатын  көрнекі  ңүралдарға  ж әне  техникалы қ 
ңүралдарға ңатысты.  Көрнекілік  өдіс  2  топңа бөлінеді: 
иллюстрация әдісі жөне демонстрация әдісі.
Иллюстрация  әдісі  -   оңуш ыларға  иллюстрацияльщ
қүралдарды,  плакат,  кесте,  сурет,  карта,  таңтадағы  су- 
реттерді,  модельдерді көрсетуді ңажет етеді. Демонстра­
ция әдісі  әдетте аспаптарды, төжірибелерді, техникалың 
ңүралдарды,  кинофильмдерді.  диафильмдерді демонст- 
рациялаумен байланысты.  Көрнекілік әдісін ңолданған- 
да кейбір жагдайларды (шарттарды) сақтау керек:
а) көрнекілікті ңолдану оңуіпылардыц жасына сәйкес 
бо лу керек.
ә) көрнекілікті қолданудың шамасы болу керек жөне 
оны  бірте-бірте  тек  сабақтың  керек  сәтінде  ңолданған 
жөн.
б) демонстрацияланған затты барлың оқуш ылар жақ- 
сы көретіндей етіп үйымдастыру керек.
в) иллюстрация көрсеткенде ец бастысы мәндісін нақты 
білу қаж ет.
г)  күбылыстарды  демонстрациялау  барысында  бері- 
летін түсініктерді  бүте-шігесіне дейін ңалдырмай ойлас- 
тыру.
д)  демонстрацияланаты н  көрнекілік  материал  маз- 
мүнымен дөл сөйкес келу керек.
е) оңушылардың өздерін көрнекі қүрал мен демонст- 
рациялы ң ңондырғылардан керекті мәліметтерді табуға 
ңатыстыру.
Экран бейнесі арқылы диафильм, кинофрагмент беру, 
компьютермен,  интерактивтік  тақтамен  жүмыс.  Аңпа- 
ратты ң  технологияларды ң  іш інде  біз  үш ін  тиімдісі  -  
мультимедияльщ   ңүралдарды  сабақ  кезеңдерінде  пай- 
даланудың  тиімді түстарын атап отсек, олар:
—
 окупгының пәнге деген жеке ңызығушылығын оята- 
ды;
— танымдың қабілетін калыптастырады;
— этнопедагогикалың төрбие береді;
55

-  оңушыны ш ы ғарм аш ы лы қ жүмысңа баулиды;
-  оңытуш ының уаңытын  үнемдейді;
-  оңулықтан тыс, ңосымша мөліметтер береді;
-  тілді үйретуде үсынатын принциптерді толың орын- 
дап ш ығуға көмектеседі, яғни тілді оқытудың бес түрін: 
баяндау,  кітаппен  ж үмы с,  көрнекілікпен  ж үм ы с,  тех- 
никалы қ оңу ңүралдарымен жүмыс, ж атты ғулар орын- 
дау  төр ізд і  өдіс-төсілдерді,  ж а ң а   өдістем елерді  осы 
қүралдарды ң  көмегімен  сапалы  түрде  пайдалануға  бо­
лады. 
.if 
ЦЦЦ
4.4. Машыңтық  әдістер
Бүл өдіс арқы лы  оқуш ы ларды ң маш ы ңты қ іскерлік- 
тер  мен  дағды лары   ң алы п тасады .  М аш ы ңты қ  өдіске 
ж атты ғулар  ж атады .  Оқуш ылардың дербестік деңгейі- 
не ңарай ж атты ғулар бірнеше түрге бөлінеді.
•  Белгілі ережені  еске түсіріп, оны бекіту мгщсатын- 
д ағы ж атты ғу л а р .
•  Білім ді ж аң а ж ағдайда қолдануға арналған жатты- 
ғулар. Қолданудың мынадай ерекш еліктері бар:
-   ауы зш а  ж атты ғу   -   л о ги к ал ы қ   ойды,  есті,  тілді, 
оқуш ыларды ң зейінін дамытуға көмектеседі.  Ол ж азуға 
уақы т кетіруді талап етпейді;
-  ж азбаш а ж атты ғу -  білімді бекіту жөне оны ңолда- 
ну іскерлігін ж ақсартуға қолданы лады .  Оларды қолда- 
ну логикалы қ ойды дамытуға,  ж азбаш а тіл мәдениетін 
дамы туға  көмектеседі.  Оған  аударма,  ш ы ғарм а  ж азу, 
суретпен  ж үмы с  ж атады .  Өз  бетімен  мысалдар  қүрау, 
кесте қүрастыру,  баяндама көрініс әзірлеу,  т.б.  жатты- 
ғуды орындау алдында оңуш ыларға теориялы қ матери­
ал түсіндіріліп, м үңият нүсқау беріледі.  Ж азбаш а жат- 
тығулар барысында оңушы алған білімін м аш ы қта қол- 
данады.  Оңушы  оңуға үйренгенде  оны  мөнерлеп  оқуға 
да үйретеді. Грамматикалы қ ережелерді оқып, көптеген 
ж атты ғулар ж азады .
Г раф икалы қ  ж атты ғуларға  -   оқуш ы ларды ң  кесте, 
сызба, график,  плакат, экскурсия кезінде салған сурет-
56

тергж атады .  Оларды  ңолдану  оңу  материалын  жаңсы 
қабылдап, есте сақтауға көмектеседі. Ж аттығулар жеңіл- 
ден  бастап  күрделене  береді.  Ж атты ғулар  алуан  түрлі 
болуы қаж ет. Ж аттығуларды екі топңа белуге болады.
1. 
Тілдік жаттыеулар;
2. Сөйлву жаттыгулары.
Тілдік жаттығулар тілдік нүсңаулар туралы алғаш қы 
білімді  бекітуге  арналады.  Тілдік  ж аттығуларға  ңойы- 
латын талаптар: тілдік жаттығулар ңақты тілдік нүсқау- 
ларға, материалдарга арналу керек. Ж аттығу оқушының 
білім деңгейіне, дидактикальщ  талабына сай болуы к а ­
жет. Сөйлеу ж атты ғулары ны ң мөні өте зор. Сөйлеу ж ат­
ты гулары   өр  түрлі  болады.  Оған  мазмүндама,  шығар- 
ма, диалог қүрастыру, т.б ж атады . Мазмүндама оқушы- 
ның  сөйлеп  үйренуіне  қы змет  атқарады .  Мазмүндама 
ауызш а  жөне  ж азбаш а түрде ж үргізіледі.  Мазмүндама 
арқы лы  оңушыда мынадай дағдылар ңалыптасады:
-  
тыңдағанын айту, ойын толың ж еткізу, сөзді дүрыс 
қолдану;
Сөйлемді дүрыс ңүруға ж атты ғу.
Ш ығарма -  оқушының өз ойын, түсінігін, пікірін дү- 
рыс ж еткізудің бір түрі. Оңушы шығармада әр сөйлемді, 
шығарманың әр бөлігін өзінше қүрайды . Ш ығарма жаза 
білуді  үйретуде  мүғалімнің  мы на  мөселелерге  көңілін 
бөлгені жөн:
1) оқуш ының создік ңорын, тілдік нүсқаларды дүрыс 
ңолдануын ңадағалау;
2) ш ығарманың мазмүнының тақы ры пңа сай болуын 
үйрету;
3) жазған шыгармасын жетілдіріп түзете білуге үйрету.
4.5.  Түсіндірмелі-иллюстративті  әдіс
Бүл өдіс арңылы мүғалім Дайын ақпараттарды оқушы- 
ларга түрлі қүралдармен түсіндіреді, ал оңушылар ақпа- 
раттарды түсініп естеріне сақтяйды. Ақпараттар өңгіме, 
лекц и я,  түсіндіру,  кітап,  ңосымша  қүралдар,  көрнекі 
қүралдар арқылы беріледі.
57

Peri род уктивтік өдіс. Бұл өдіс арқылы мүғалім оқушы- 
ның  іск ер л ігін   ж өне  дағды лары н   қалы п тасты рад ы . 
Тапсырмалар  беріп,  өзі  түсіндірген  білімді,  үйреткен 
жүмыстарын оқуш ыларға ңайталатады. Оқушылар үлгі 
бойынша ж іктейді,  септейді.  Ж оспар ңүрады.  Мүғалім 
сөздік,  кө р н екіл ік,  м аш ы қты қ  әдістер  арқы лы   сабаң
түсіндіреді, ал оқуш ылар оларды тапсырмалар орындау 
үшін ңолданады.
Проблемалық әдісті  қолданғанда оңушылар орындай- 
тын  іс-әрекеттен  ш ығармаш ылың  іс-өрекетке  көшеді. 
П роблемалы ң  ж ағд аят  проблеманы   ш еш уге  ң аж етті 
білімді,  аңыл-ой  жүмысына ңабілетті үлкен беделдікті 
талап етеді. Проблемалың ж ағдаят ойластырудағы маң- 
сат оңуды қиындату арқы лы  оңу материалдарын меңгер- 
ту, баланың аңыл-ойын дамыту. Проблемалық ж ағдаят 
сүраңтар  қою,  болжам  айту,  дөлелденбеген  пікірлерді 
та лдату арқылы ж аса лады . 
1
Эвристикалық әдіс. Оңушыға проблеманы өз бетімен 
шештіріп үйрету үш ін оған ш ағын зерттеу жүмыстарын 
беру керек. Мүғалім картиналар, ңүжаттар көрсетіп оларға 
сүрақ қоюды үсынады, бүл әдіс арқы лы  мүғалім пробле­
маны  шешуге  көмектесетін,  оңуш ылардың  білімдерін 
есіне түсіретін сүрақтар өзірлейді.
Зерттеу әдісі. Зерттеу әдісін ңолданғанда оңушы білі- 
мін ңолданады, ғылыми таным әдістерімен жүмыс істеп 
үйренеді. Зерттеу жүмысы сабақта, үйде орындалады.
4.6.  Оқыту — таным іе-әрекетін үйымдастыру әдісі
Дедуктивтік әдіс арқы лы  мүгалім мен оқушы жүмы- 
сы мына багытта жүреді. Дедуктивтік әдіс оқу материа- 
лын тез  өтуге көмектесіп,  абстрактылы ойлауды дамы- 
тады. Дедуктивтік өдіс арқы лы  оқушы өзі білетін коры- 
тын дыларды,  ереж елерді,  ғы лы м и  заңдарды  бақылау 
ж үргізгенде,  тәж ірибе  ж асағанда,  ж атты ғу  ж азғанда 
қолданады.  Ж азбаш а ж атты ғу жасаганда белгілі грам- 
матикалың ережелер қолданылады.
58

Индуктивтік өдіс. Индукция өдісі дедукциямен бірге 
қолданылады. Алдымөн оқушыларға жөкө заттар, ңүбы- 
лыстар  түсіндіріледі,  фактілерден  ңорытындылар  шы- 
ғарады.  И ндуктивтік  өдіс  бастауыш  сыныптарда  ж иі 
ңолданылады.  Себебі бүл жастағы балалар наңты жеке 
қүбылы старға  кы зы ғады .  Олардың  кейбір  белгілерін 
анықтап, талдап ңорытындылар жасайды.
Сүрақтар:
1.  Ңазақ тілін үйретудің негізгі әдістері қандай?
2.  Бастауыш сыныпта әдістің ңай түрін  ңолдану қажет?
V-IX  сыныптарда  ңазаң  тілі  сабағында  ңолданатын 
негізгі әдістерді ата.
4.  Қазаңша ауызекі сөйлеуге үйретуде ңай әдісті қолдан- 
ған тиімді?
5.  Сөздік әдістің түрлерін ата.
6.  Қазаң тілінің дыбыстарын  дүрыс айтуға үйретуде ңан- 
дай әдіс қолдану ңажет?
7.  Жаттығу әдісі деген не? Оның қолдану жолы ңандай?
8. Қазаң тілін үйретуде оңушының ана тілінен алған білім- 
дерін пайдалану әдісінің жолдарын ата.
Тапсырма:
1.  Мектептегі ңазаң  тілі сабағына ңатысып,  оны үлгі бо­
йынша  талда.  Мүғалім  сабаңта  қандай  әдістерді  ңолданға- 
нын анықта.
2.  I-IV сыныпқа арналған сабак; жоспарын жаса.  Еліктеу 
әдісін  қолдану жолын көрсет.
3.  V сынып  "Қазаң тілі"  оңулығын талда.
4.  Бастауыш  сынып  оңулыңтары  бойынша ңазаң  тілінің 
басңа сабаңтармен байланыс жүйесін талда.
5.  Математикамен байланысты көрсететін  бір сабаң  жос­
парын жаз,  қажетті  қосымша  материалын дайында.
Әдебиеттер:
1 
-  ІН.Х.Қүрманалина, Б.Ж .М үқанова, Ә.JI.Галимова, 
Р .К .Ильясова. Педагогика. -  Алматы, 2002.
59

2.  Н.Оралбаева.  Қ азақ  тілін  үйренеміз.  -   А лматы,
1989.
3.  Г.К.Досмамбетова.  Менің  ңазақ тілім.  -   Алматы, 
2002
.
4.  A.M .Қудайбергенова. Қ а за к тіл і. — Алматы, 2002.
5.  Ө.Ж үнісбек.  Қазаң  тілі  жөне  оңулы ққа арналған
өдістемелік нүсқаулар.  -  Алматы,  1999.
6
.  Н . Оралбаева, К . Ж ақсы лы қова. Орыс тіліндегі мек- 
тептерде қазақ тілін оқыту өдістемесі. -  Алматы,  1996.
7.  А.Бакраденова,  Б.Баймүратова.  Орыс  тілінде  жү- 
мыс  істейтін  балабақщада ңазақ тілін  оқыту  методика-
сы. -  Алматы, 1992.
8
.  Л .З.Ш акирова.  Методика преподавания  русского 
язы ка в национальной ш коле. -  Ленинград,  1992.

5-Т А Р А У
Қ А З А Қ  Т ІЛ ІС А Б А Ғ Ы Н Ы Ң  Т Ү РЛ Е РІ
Жоспар:
1. Қ азақ тілі сабағы.
2. Сабақтың түрлері.
3.  Сабаққа дайындалу жөне  оны үйымдастыруға қо-
йылатын талаптар.
4. Сабақтың үйымдастыру жолдары.
5. Сабақтың ңүрылымы.
5.1. Қазақ тілі сабағы
Сабақ — оңу процесшің кезеңі,  буыны. Сабаңтың тип- 
тері: аралас сабақ, ж аңа материалды оңу, ж аңа іскерлікті 
қалы птасты ру,  білім,  іскерліктерді  бекіту,  ж инаңтау 
және жүйелеу, білім, іскерліктерді практикада ңолдану, 
білім,  іскерліктерді  бақылау  жөне  түзету.  Сабақ  -   оңу 
ісін үйымдастырудың негізгі түрі.  Қазақ тілі екінші тіл 
ретінде  оңытылатын  болғандыңтан,  сабаңта  ңазақш а 
ңары м -ңаты нас  ж асауға  бағы тталады .  Оңуш ыларды 
қазақш а сөйлеуге үйрету тілдік білім берумен жүзеге аса- 
ды.  Сабақтағы  негізгі  түлғалар  -   мүғалім мен  оңушы, 
оңушы мен оңупгы.
Сабақтың сапасы, нөтижесі мүғалімнің іс-өрекетімен 
байланысты.  М үғалімнің  білімі,  тәж ірибесі,  сабаңты 
үйымдастыру шеберлігі, сабақ материалын сүрыптап ала 
білуі,  оны  оңушыға түсіндіруі,  ж еткізе  білуі  сабаңтың 
сапасына,  нөтижесіне өсер етеді.  Бірақ сабақ көп адам- 
ның  іс-өрекетім ен  байланы сты .  Қ азаң  тілі  сабағына 
қатысуш ылар тілді үйретуші мен үйренушілер арасын-
61

дағы  қатынас  сабаң  нөтижесіне  өсерін  тигізетінін  бай- 
ңайды. Сабақта мүғалім қаж етті тіл ортасын ж асауы  ке­
рек. Сондықтан мүғалім мен оқуш ының бір-біріне сенуі, 
сы й-қүрметі,  бір-бірін  ж ақсы   көруі  сыныпта,  сабақта
қолаилы жағдаи ңалыптастыруға ьщпал етеді.
С абаққа қойы латы н талаптар. Сабаңты үйымдасты- 
ру үшін мүғалім оның маңсатын аныңтайды.  Сабақтың 
мақсаты орындалуы үш ін, ңаж етті ңүралдарды қолдану 
жүйесі күні бүрын  ойластырылады:  дидактикалы қ м а­
те ри а лдар, ңүрал-жабдықтар, т.б.
Қ азак тілі -  Қазастан Республикасының мемлекеттік 
тілі.  Қ азаң тілін оқыту процесінде қазаң халңы ны ң та- 
рихын, әдебиетін, әдет-ғүрпын, салтын, географиясын, 
ғы лы м ы н ,  м узы касы н ,  к еск ін   өнерін,  ғалы м дары н , 
акын-жазуш ыларын, еңбек озаттарын таныту көзделеді. 
Бастауыш мектепте казак тілін өзге үлттарға оқытудағы
V I
негігі мақсат -  қазаңш а сөилеу туралы қарапаиы м үғым 
беру, отбасында,  түрмыста, оқу процесінде мүғалімнің, 
жолдастарының, екінш і бір адамның сөзін түсініп, түрлі
- типтік жағдаяттарда "Танысу", "Дүкенде", "Дәрігерде", 
К іта п х ан ад а” ,  т.б.  сөйлеумен  бірге  қ а за қ ш а   дүрыс 
мәнерлеп  оңу,  сауатты  ж азу техникасын  меңгеру,  еон- 
дай-аң, ауызекі және жазба тілде қарым-ңатынас жасау- 
да қаж етті сөйлеу дағдыларын қалыптастыру. Диалогтік 
және монологтік сөйлеу дағдыларын, сөйлеу мәдениетін 
ж етілдіру. 
. 
. 1
 
. 
u ;
Сабақтың ңүрылымына ңойылатын талаптар:
-  сабаңтың тақырыбы бойынша оның білімдік, дидак- 
тикалы ң, тәрбиелік мақсаттарын анықтау;
-  түрін  аныңтау,  ж аң а материалды өткен материал- 
мен байланыстыру; 
'"  ’
-  оңушының білімін бекіту, қайталау, бақылау жүйе- 
сін ойластыру; 
”
-   үй  тапсырмасының  көлемін,  түсініктілігін,  бала- 
ның мүмкіндіктерін кадағалау.

жүктеу/скачать 11,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: