Кд I n т ш р с с в у б ш а с и щ Үяттық п т ю м м с м к к т а п Х а н а теріииндерінін сөздігі (2000 термин) Алмгггы. 2010 Ъ

6 78
К 9 7
гуз.*щиіан  геспубликасының Ұлттық кітапханасы
ЗДІП
Алматы, 2010

Кд i n  т ш   Р с с в у б ш а с и щ  Үяттық п т ю м м с м
К  к т  а  п  х  а  н  а
теріииндерінін
сөздігі
(2000 термин)
Алмгггы. 2010

Ъ
УДК 02(038) 
К 97
Қүрастырғандар:
Ағылшын  тіліне 
аударған:
Редактор:
Рахымжанова Г.Т ,
БектұрбековаФ.Қ.
Қасымжанова К.Т
Шаймерденова  Б.Ш
Кітапхана  терминдерінін  сөздігі  /ҚР  Үлтгық  кітапха 
насы;  құраст.:  Г.Т.Рахымжанова,  Ф.Қ.Бектұрбекова;  ағылшыі 
тіліне  ауд.:  К.Т.Қасымжанова,  жауапты  ред.:  Б.Ш.Шаймер 
денова. — Алматы: ҚРҮК, 2010  — 260 б.
С-Торайғыров
«г^ндағы  ПМ У-дің
I
акадомик  С.беЙ
0
&мбягІ
атмндағы  ғылыми 
j,
!  К ІТАПХАНАСЬ  I
ISBN  9965-401-31-4
© Қазакстан Ресііубликасының 
Ұлтгық кітапханасы, 2010

Қ үрасты руш ы лард ан
Қазақстан  Республикасының  ¥лттық  кітапхана-
сында  «Кітапхана  терминдерінің  сөздігі»  1981  жылы 
және  1994  жылы  жарық  көрген  болатын.  Үсынылып 
отырған  «Кітапхана  терминдерінің  сөздігі»  Қазақстан 
Республикасының  «Тілдерді  қолдану  мен  дамытудың 
мемлекеттік  бағдарламасына»  сәйкес  толықгырыяып, 
қайта шығарылып отыр.
Құралда  қазіргі  кезде  кітапхана  ісі  саласында  кең 
қолданысқа  ие  болған,  кітапхана  ісін  автоматтандыру 
нәтижесінде  туындаған  жаңа  терминдер  іріктеліп  альпі-
ды.  Сөздіктегі  терминдер  алфавит  реті  бойьшша  орна- 
ластырыльш,  орысша  және  ағылшынша  баламасы  ж ад- 
шага алынып, түсініктемесі мемлекеттік тілде берілді.
Сөздікте  терминнің  бірнеше  мағьгаасы  болған 
жағдайда  барлық  нұсқасы  нүктелі-үгір  белгісі  арқылы 
көрсетілді.  Сонымен  қатар  терминдерге:  «Қараңыз», 
«Синоним» сілтемелері пайдаланылды.
1.  Терминдердің  қысқартылған  атауларының  толық 
нұсқасына  сілтеме  жасапды.  Мысалы,  АІТ  -   Қараңыз: 
Ақпараттық-іздеу тілі.
2.  Бір  терминнің  бірнеше  ұғымы  болған  жағдайда 
негізгі  терминге  сілтеме  жасалды.  Мысалы,  Мақалалар 
картотекасы -  Қараңыз:  Мақалалардьщ жүйелік картоте- 
касы.
3.  Терминнің синонимі ретінде қабылданьш алынған
сөзге сілтеме берілді. Мысалы, Кеттер белгісі -  Қараңыз: 
Авторлық белгі.
Бұл  құрал  кітапхана  қызметкерлеріне,  кітапханата- 
нупл>іларға,  жоғары жэне  орта оқу орындарының окыту 
шылары  мен  студенттеріне,  сондай-ақ  білімнің  басқа да 
салаларынын мамандарына арналған.
з

А
ЛАК
Қараңыз:  Анықгама-
лық-ақпараттық қор.
ААІЖ  (АИПС;  automated  information  retrieval  system)
Қараңыз: 
Автоматгандырылған  ақпаратшқ-іздеу 
жұйесь
АБА  (СБА;  reference  and  bibliographical  aid)  -   Қараңыз.
Анықгамалық-библиографиялық аппарат.
АБҚ (СБФ; reference and bibliographical stock)  Қараңыз.
Анықгамалық-библиографиялық 
қор. 
t 
.
АБҚҚ  (СБО;  reference  and  informational  service)
Аныкгамалық-библиографиялық 
кызмет көрсету.
АБОНЕМ ЕНТ (абонемент;  subscription) -  пайдаланушы- 
ларға жеке-дара жэне  ұжымдық  қызмет  көрсету түрі.  Пайда-
ланушылардың қүжаттарды белгілі мерзімге кітапханадан тыс 
алып  оқуына  мүмкіндік  беретін  кіталхананың  құрылымдык
бөлімі. 
,
АБОНЕМ ЕНТ  КАРТОЧКАСЫ   (абонементная  карточ­
ка;  subscription  card)  -   абонемент  бойьпшіа  қрсатгардың 
берілген  және  кайтарьшған  мерзімі,  оқырманньщ  абонент
нөмірі, аты-жөні көрсетілген карточка. 
_
АБОНЕНТ  СҰРАНЫ СЬШ   ОРЫНДАМАУ  (отказ  або­
ненту;  refusal to  subscriber) -  кітапханалық-библиографиялық
мекемелерде  абонент  сұранысына  түскен  қркатгын  немесе 
оны  іздестіру  үлгісінің  болмауы  себебімен  канағатганды-
рылмаған жауап.
АВАНТИТУЛ  (ПЕРДЕБЕТ)  (авантитул;  foretitle)  -
шығу  деректерінің  (баспанын  маркасы,  серияның,  кіташың 
аты немесе баска да мэліметтер) басқы парағы.
АВТОМАТТАНДЬІРЫЛҒАН  АҚПАРАТТЫҚ-
КГГАҢХАНАЛЫҚ  Ж ҮЙЕ  (ААКЖ)  (автоматизированная
инф орм ационно-библиотечная  си стем а  (А И БС );  autom ated
information  library  system)  -   кітапханада  компьютерлік техно- 
логиялардьі  пайдалал іа  отырып,  ақпаратгы  жинауды,  өндеуді, 
сақтауды,  беруді  қамтамасыз  ететін  автоматтандьфылған
ақпараттык-кітапханалық жүйб.
4

АВТОМАТТАВДЫРЫЛҒАН  АҚПАРАТТЫҚ  ІЗДЕУ
(АА1)  (автоматюированный  информационный  поиск  (АИП); 
automated  information  search)  -   ЭЕМ  пайдаланып  (патентті 
мақала,  кітап, ғылыми техникалық есептер, сипаттамалар мен 
авторлық куэліктерге жэне т.б.) қолжеткізуді қамтамасыз ету, 
деректік жэне библиографиялық мәліметтерді  іздеу.
АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН  АҚПАРАТТЫҚ-ІЗДЕУ 
ЖҮЙЕСІ  (ААІЖ)  (автоматизированная 
информационно­
поисковая  система  (АИПС);  automated  information  retrieval 
system)  -   электрондық  есептеу  техникасы  негізінде  жүзеге 
асырылатын  ақпарат  жиыны  жэне  бағдарламалар  мен  техни- 
калық  құралдардың  кетені,  ақпаратты  жинау,  сақгау,  іздеу
жэнс  пайдаланушылардың  ақпараттық  қажеттіліктері  бой-
ынша нақты мәліметгі ұсыну.
АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒ АН  ЖҮМЬІС  ОРНЫ  (авто­
матизированное  рабочее  место;  automated workplace,  worksta­
tions) — ЭЕМ (дербес компьютер) жэне басқа да құралдар база- 
сы  негізінде  зерттеуге,  сақгауға,  таратуға,  ақпаратгы  пайда- 
лануға,  құрастыруға,  ақпаратгьщ  (ақпараттық-библиография- 
лык)  жүйені  жобалауға  және  адам-машина  жүйесінде  опера- 
торларды  оқытып-үйретуге  жэне  қызмет  етуге  арналған 
техникалық, лингвистикалық, бағдарламалық құралдар жиын-
тығы.
АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН  ЖҮЙЕШ   ҮЙЫМДАС- 
ҚАН  ТҮРДЕ  ҚАМТУ  (организационное  обеспечение  авто­
матизированной  системы;  organizational  maintenance  of  the 
automated  system)  -   пайдаланушылардьщ  жэне  ақпараттық 
жүйе  қызметкерлерінің  жұмыс  барысьіндағы  құқықтары  мен 
міндетгері,  жұмысқа  жарамдьн'ы  жэне  т.б.  ұйымдастыру 
құрылымын бекітетін құжаттар жиынтығы.
АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН  КІТАПХАНАЛЫҚ 
ЖҮЙЕ  (АКЖ)  (автоматизированная  библиотечная  система 
(АБС),  automated  library  system)  -   кітапханада  иемесе  кітап- 
хана  жүйесінде  кітапханальіқ  үдерістерді  автоматтандыруды 
қамтамасыз етепн ұйымдастырушылық,  ақпараттық, техника- 
лык  жэне  багдарламалық  эдістер  жиыктығы;  кітанханалық- 
технологиялық  үдерістері  толығымен  немесе  жарымжарты- 
лай  автоматтандырылған  кітапханалык  жүйе;  пайдаланушы-
5

I B !
ларға  кітапхана  қорларынан  библиографиялық  ақпаратты 
енгізу, сактау, жариялау, іздеу, тарату беру жэне т.б үдерістер
негізінде жүзеге асырылады.
АВТОМАТТ 
А 0ДЫ РЫ ЛГА Н  ІЗДЕУ 
(автоматизирован­
ный  поиск;  automated  search)  -   Қараңыз:  Автаматгандырыл-
ған ақпараттық іздеу.
АВТОР  (автор;  author,  creator) -  шығарманы,  өнер туын-
дысын жасаушы, өз шығармасы арқылы өзінің дара көркемдік 
танымын  эйгілейтін  шығармашылық  тұлға;  өзінщ  ресми 
материалдарын 
жариялаған үжым немесе мекеме.
АВТОРҒА Т И Е С ІЛ ІГІ ТУР АЛЫ  М Ә Л Ш ЕТ (сведение
о  принадлежности  автора;  information  on  author's  identity)  -  
құжатта  көрсетілгендей  автордың  кәсіби  байланысы  бар
ұйымдар туралы жэне т.б. мәліметтер.
АВТОРЕФЕРАТ  (автореферат;  author  abstract) — шығар- 
мамен  алдын-ала  таныстыруы  үшін  автордың  дайындаған, 
басып  шығарған  ғылыми  еңбегінін  (диссертация)  қысқаша
М^ВГОРЛА Р  М ЕН  ТАҚЫ РЫ ПТАРДЫ Ң  КӨМЕКПП
КӨ РСЕТКІШ ТЕРІ  (вспомогательный  указатель  авторов  и 
заглавий;  auxiliary  index of authors  and titles) -  библиография-
лык; құралда берілген авторлардың, 
құрасты руш ы ларды ң 
жэне
қүжат такырыгггарыньщ алфави ггік тізімі.
АВТОРЛАР  ¥Ж Ы М Ы   (авторский  коллектив;  group  от
authors) -  бір немесе бірнеше шығарманы  бірлесіп жазу үшін 
топтасқан бірнеше авторлар.
АВТОРЛАРДЫ Ң КӨМ ЕКШ І  КӨРСЕТКППІ  (вспомо
гательный  указатель  авторов;  auxiliary  index  of  authors)  -
Қараңыз: Авторлық көмекші көрсеткіш.
АВТОРЛ Ы Қ   БЕ Л ГІ  (авторский  знак;  author  number)  -
авторлық  кесте  бойынша  белгіленген  авторлык  белгі  автор
тегінін  немесе  құжат  такырыбының  жэне  санынын  алғашқы
әрпін қамтиды.
АВТОРЛЫ К БЕЛ ГІЛ ЕР  КЕС ТЕС І (таблица авторских
знаков;  author  tables)  -   библиогафиялық  жазбада  авторлык 
белгіні  білдіретін  Араб  сандарымен  11  ден  99  дейін  (екітаң- 
балы  А.б.к.)  немесе  111  ден  999  дейін  (үштаңбалы  А.б.к.)
нөмірленген алфавиттік санақ.
6

АВТОРЛЫ Қ  КЕСТЕЛЕР  (авторские  таблицы;  author 
tables)  -   авторлық  кестелер  авторлық  белгілерді  анықгауға 
арналган.  11-ден  99-ға  дейін  (екі  таңбалы  авторлық  кесте- 
лерде)  немесе  111-ден  999-ға  дейін  (үш  таңбалы  авторлық 
кестелерде) араб санымен  нөмірленген барынша көп таралған 
бастапқы  әріптердің  алфавиттік  тізімі.  Авторлық  кестелер  әр 
халықгьщ  өз тілінің  графикасына  сәйкес  белгіленеді.  Алгаш- 
қы авторлық кестені құрастырушы -  Л.Б.Хавкина. Син.: Орна-
ластыру кестелері.
АВТОРЛЫ Қ  КӨМ ЕКШ І  КӨРСЕТКПП  (авторский 
\
у
вспомогательный  указатель;  author  auxiliary  index)  -   библио- 
графиялық құралдарды, сериялық басылымдарды құрастыруға 
қагысы  бар  авторлардың,  құрастырушылардың  жэне  т.б.
алфавиттік тізімі.
АВТОРЛЫҚ  Қ ¥Қ Ы Қ   (авторское  право;  copyright)  -
ғылыми,  эдеби,  көпшілік-ағарту,  өндірістік-тәжірибелік,  оку-
лық жэне  т.б.  эдебиетгерді,  өнер  шығармаларын  жасау/құру,
басып  шығару  мен  пайдалануға  байланысты  құқықтар  мен
міндеттерді реТтейтін азаматгык құқық.  Басылымньщ сыртқы
бетінде  © әрпі белгісімен бекітіледі.
АВТОРЛЫ Қ  ПАРАҚ (авторский лист; author sheet) -  40
мың басылым таңбаға, 700 олең жолының мәпніне иемесе 300
см2  басьшған  графика  материалына  (сурет,  карта  жэне  т.б.) 
тең әдеби шығарма көлемінің өлшемі.
АВТОРЫ  БОЙЫШ ПА  ОРНАЛАСТЫРУ  (авторская
расстановка;  author  arrangement)  — құжатгарды  кітап  қойма- 
сында,  каталогта  немесе  картотекада  (библиографиялық 
жазбалар  енгізілген  карточкаларда)  автор  тегінің  алфавитіне
сәйкес  орналастыру.
АҒЫМДАҒЫ АКДАРАТ  (текущая  информация;  current
information) -  ағымдағы оқигалар кезінде алынған ақпарат.
АҒЫМДАҒЫ  БИБЛИОГРАФИЯ  (текущая  библио­
графия;  current  bibliography) -  жаңа  шыққан  құжаттар туралы 
тұрақты  да  жедел  хабарлауды  қамтамасыз  ететін  библио­
графия.
АҒЫМДАҒЫ  БИБЛИОГРАФИЯЛЫ Қ  ҚҮРАЛ  (теку­
щее библиографическое пособие;  current bibliographic manual)
7

-  жана шыккан к^жапарды тңикгы  жэне ж«=дел таныстыруга
арналған библиографиялык К¥рал- 
гпПТГУ  Гтеку-
АҒЫ М ДАҒЫ   БИ БЛ И О ГРАФ ИЯЛЫ Қ  ШОЛУ  (теку
щий библиографический обзор;  current bibl.ograph.c
жаңа  шыққан  құжатгарды  көрсетепн  жүие 
түр
Т13Ш^ Ш Д А Ғ Ы  НӨМ ІРЛЕУ  (текущая  нумерация;  current 
numbering) -  жыл сайын жаңарып отыратын сериялы шыгары- 
лымдар басылымдарының бірыңғай реггік нөмірленуі.
АҒЫ М ДАҒЫ   ТО ЛЫ ҚГЫ РУ  (текущее  комплектова­
ние;  current  acqusition)  -   корды  жаңа  шыккан  кұжатгармен
Т0ЛЬ,А ГЬШ ДА ГЫ   ТО ЛЫ ҚГЫ РУ   КАРТОТЕКАСЫ   (кар­
тотека текущего комплектования; current acquisition card file) 
кіталхана  корьш толыкгыраши  к^жагтердын түсуш  бақьшау 
viniH жущтзшетш дэстүрлі немесе электрондык картотека.
^
™
Л
Қ
  БИБЛИОГРАФИЯ  (текущая
национальная  библиография;  current  national  bibhography) 
белгілі  бір  ұлтқа  қатысты  мемлекет  терминологиясында 
жарияланатын  жаңа  кркатгарға  толык  қолжетімдшікті
жүргізетін библиография түрі-
жол
тиянакгы
ойды  білдіретін  бөлігі.  Жазудағы  азат  жол,  кейін  шепндірш
ЖаЗҒ^ С А Й Ь Г Н Ғ Ы   Ш Ы ҒАТЬШ   БАСЫ ЛЫ М   (ежемесяч­
ное издание; monthly edition) -  Қараңыз: Айлық.
ЛЙТТАР  (Dv6DHKa;  heading)  -   жеке  бас  такырыбы  бар,
мәтінінің
жеке бөлігінің бас тақырыбы.
АЙДАРША  (подрубрик 
келесі айдардың тақырыптық
екінші  немесе
АЙЛЬІҚ
рет
библиографиялық
АЙМАҚТЬЩ   АҚПАРАТ  РЕСУРСТАРЫ   (региональ­
ные  информационные  ресурсы;  regional  informational  resour­
ces)  -   аймакты  ақпаратпен  қамтамасыз  етуге  бағдарланған 
акпарат ресурстарының жиынтығы.
8

АЙМАҚТЫҚ  БИБЛИОГРАФИЯ  (региональная  биб-
рафия;  regional  bibliography) -  белгілі  бір аимақтың
жақты  (әлеуметтік-экономикалық)  дамуьгаа  жәрдемдеселн 
библиографиялық  құралдар  жэне  библиографиялау  нысаны 
аймақтық  белгілері  бойынша  библиографиялық  ақпаратгы 
өндіру  мен  таратуды  қамтамасыз  ететін  дәстүрлі  және
электрондық библиография түрі.
АЙМАҚТЫҚ  БИ БЛИ О І РАФИЯЛЫҚ  КӨРСЕТКІШ  
(ТІЗІМ ,  ШОЛУ)  (региональный  библиографический  указа­
тель (список, обзор); regional bibliographical index (list, review)
-   белгілі  бip  аймаққа  байланысты  шыгу  тарихы,  мазмұны 
жэне басқа белгілері бойынша шықкан жэне/немесе  көрсетіл-
ген құжатгарды құрайтын библиографияльщ көрсеткіш.
АЙМАҚТЪІҚ БИБЛИОГРАФИЯЛЬЩ  К ¥РА Л  (регио­
нальное  библиографическое
man
белгілі  бір аймаққа байланысгы  шығу тарихы
мұны  және  басқа  белгілері  бойынша  шыққан  жэне/немесе
көрсетілген құжаттарды құрайтын библиографиялық құрал.
АЙМАҚТЫҚ КАТАЛОГ (региональный каталог;  regio­
nal  catalogue)  -   өзінің  мазмұны  жағынан  белгілі  бір  аймаққа 
қатысты  әдебиетгерді  көрсететін  дәстүрлі  жэне  электрондық 
каталогтағы жүйелі кітапханалык каталог.
АЙМАҚТЫҚ  КГГАПХАНА  (региональная  библиотека;
regional  library) -  елдің жергілікті  экімшілік  бөлінуіне 
(республикалық,  облысгық  жэне  т.б.)  құрьшған  ғылыми- 
әдістемелік  үйлестіру  орталыгы,  кітапханааралық  абонемент 
орталығы қызметін атқаратын әмбебап орталық кітапхана.
АЙЫРБАС ҚОРЫ  (обменный фонд; exchange collection, 
exchange stock) -  арнаулы жасалган  шарггарда басқа  кітапха- 
налармен  құжаттарды  өзара  айырбастауга  немесе  оларды
тегін беруге арналган кітапхана қорыньщ бөлігі.
АЙЫРБАС-РЕЗЕРВ  ҚОРЫ   (обменно-резервный  фонд;
exchange-reserve stock)-тозыгы жеткен немесе жоғалған басы- 
лымдардың  орнын  толтыру  максатында  сол  кітаптар  бар 
кітагтханадан  айырбастауды  немесе  артык  даналарды  тегін 
беру жағын қамтамасыз ететін кітапхана қорының бөлігі.
АК  (АК;  alphabetical  catalogue)  -   Қараңыз:  Алфавитгік
каталог.
9

Л К А Л ЕМ И Я Л Ы Қ   Б А С Ы Л Ы М  
(академическое  изда­
ние-  academic  publication)  -   гылым  академиасы
гылыми мэтіні тексерілген, 
ш ы гар м ал ар д т 
колда бар ^
S = S = K
-
«пяғы  кітапхана  Кітапханалар  жүиесін  басқаратын 
жән 
“b l  J
m
  академияпық  мекемесінін 
пымлык  бөлімшесі  больш  табылатын  жэне  сол  мекеме  үжь 
мына  кітапханалық  кызмег  керсетуді  ұйымдасшратын  орта-
ЛЫК 
а
Т
^ ( М С ;   Automated  ІіЬш у  system)  -  
Авто-
ма„ ь ™
^ а ^ М
^ е эіа 
shaken сору) _
,юли^
 ^ « к с і б е б і н е н   найдаланута  жарамайгьш, 
парактары  жьіртылған,  суреггері  жоқ,  Д¥Рыс  тұігте 
баС1^
^
Т
 (информация; information) -  айналадагы о р т ^  
дан  ^абьшданатын  (кірістік  акиараты), 
ортаға 
берілетін (шығыстык акпарать.) немесе кеибфжүиешн і 
л
 
сакгалатан  (ішкі  аппарат)  машмеітер  жинагы.  Білш   беру 
КИ>аАКПАРАТ  Б Е Р У  
(информирование;  information  provi­
sion)  -   кызьиушылык танытқан  пайдаланушьтарды  акпараг- 
п е н  
қамтамасыз ету. 
. 
   
..„ w a r n j 
АКПАРАТ  Б Е Р У Ш І  (информатор;  informer) -  максатгы 
аудиторияны  жүйелі  ақпаратгандырушы  қандай  да  бір  білш  
саласьтың  ж о Т  ТӘш Рибелік  к м з м т ін   .аама™ ,  « п с ы р ^
шешімінің  жүру  барысы  туралы  хабар  беретш  колданбалы
бағдарламанын пакет топтамасы. 
х*
АКПАРАТ  БОСТАНДЫ ҒЫ   (свобода  информации,  fre
edom  of  information)  -   ар  азаматгын 
к о н с т и т у
шмга  сан  кез-
келген  заңды  жолмен  ақпаратгы  шығаруға,  із  у
Тара 
А Р А Р А Т 6 №
Ш
 
(инф орм ационны й 
массив;  mfor-
mational  retrieval  fail)  -   біртұтас  етіп  қаралатын  жэне  сақгау
10

мен  пайдалануга  арналган  тіркелген  ақпараттар  жиынтығы 
Ақпараттық  жарияланым,  есеп,  электрондық  жазба,  микро- 
көшірме және т.б. түрінде тіркелуі мүмкін.
АКПАРАТ  ИНСТИТУТЫ  (институт  информации
■Ш
І
institute  of information)  -   ақпараттану  саласы  бойынша  жэне 
тэжірибелік  ақпаратгық  жұмысты  жүргізу  аясындағы  зерт- 
теулерді  жүзеге  асыратын  республикалык,  орталық  немесе 
аймақтық, салалық арнайы ғылыми-ақпараттық мекеме.
АҚПАРАТ  КӨЛЕМ І  (объем  информации;  information 
volume) -  ақпаратгық-іздеу жүйесінде (ADK) немесе есте сақ- 
таіһын  кұрылғыларда  ақпараттың  санын  бірлікпен,  сонымен 
бірге  кіргізілетін  белгілер  санымен  жэне  т.б.  өлшенетін
ақпарапъщ санына жататын сипат.
АҚПАРАТ КҮШ  (день информации;  day  of information)
-  ақпарат қызметкерлерінің,  мамандардын жэне т.б.  қатысуы-
мен  белгілі  бір  мерзімде  кітапханаға  түскен  жаңа  күжатгар
немесе жарияланымдар туралы мақсатты аудиторияға ақпарат
берегін  кітапханалық-библиографиялық  кешенді  шара.  Оны
өткізу  барысында  кітап  көрмелері,  ақпараттық-библиогра-
фиялық шолу жэне т.б. ұйымдастырылады.
АҚПАРАТ  ҚЫ ЗМ ЕТІ  (информационная  деятельность; 
information  work) -  арнаулы  ақпараттық ұйымдарда  (кітапха- 
наларда,  библиографиялық  орталықтарда,  ҒТА  органдарьшда 
жэне т.б.) жүйелі жүргізілетін  құжаттарды жинау,  қайта өзге- 
ру, кодтау, сақгау,  іздеу, тарату жэне пайдаиану удерістерінің
жиынтығы.
АҚПАРАТ  НЫСАНЫ  (объект  информации;  object  of 
information)  -   берілген  ақнарат  тікелей  немесе  жанама  пэн
немесе құбылысқа жатады.
АҚПАРАТ  ТАСЫМАЛДАҒЫШ  (носитель  информа­
ции;  information  carrier) — ақпаратты бекітугз, сақтауга, тарату 
мен  пайдалануга  арналган  материалдық  нысан.  Оган  басы- 
лым,  микроформа,  магниттік  таспа,  оптикалық  табақшалар,
карталар жэне т.б. жатады.
АҚПАРАТ  ТЕХНИКАСЫ  (информационная  техника;
informational  equipment)  —
  электрондык-библиографиялык  ак- 
паратты өндіру, жинау, тіркеу,  іздеу, сақгау, өңдеу, беру жэне 
таратуға арналган техникалық  кұрьшгьшар, механизмдер.
11

АКПАРАТҚА  Қ О Л Ж Е Т Ш Д Ш К   (доступ  к  информа­
ции;  access  to  information)  -   ^
^
" «
^
н
а д
а   -  
Т
' ”
^
"
ЫГ " а р а   карым-кагьшас  негізіиде
субъект  пен  нысан  арасынд 
Пепекгерді 
оку
= = г а к  д
а
»
зіледі.
АКТ!АРАТПЕН АЛМАСУ (обмен информацией; ехспап- 
5е  e d i t i o n )   -   аппарат  квзі  мен  кабь^даушь,  (б,рнеше
ғылыми-техникалық 
міндеттерді  орьіндау  кеэендер
X  
үппн 
= -
ланушыларға  даиындау  жэне  жегкізу  үд  ғ
ТЫҒЬ АКПАРATTАНДЬІРУ  (информатизация;  information)  -  
ҮД6Р АКПАР ATT АНУ  (информатика;  computer  science)
, ьи, ь Т —
к .р ьш ьіь, 1 „  ерекшелігі^ теорш с^тарю сы ,
f r  =
 
=
—
*  • S S ^ S S S № S S ^ S  £ * » £ *
Г а ^   ЗДісі  бой-
Г
і
р
  —
  дереккездерден,
библиографиядан  деректерді  алуды,  теңест.руд./сәикесте
«
в
  КОДГАУ  (кодирование  информации; 
i n f o ^ ^ d m g )   -   деректерді  «герту  жзне/немесе  даиын-
дау тәртібі.
12

АҚПАРАТТЫ ҚЫ СУ (сжатие информации; compressing 
of  information)  -   деректерді  беру  әрекетінде  немесе  сақгау 
үшін 
жады 
элементерінің 
санын 
азайту 
мақсатында 
құрамындағы ақпаратты жоғалтпай қайта өзгерту, түрлендіру.
а қ п а р а т т ы
 
о п т и к а л ы қ
 
т ә с і л м е н
 
е н г п у
(оптический  ввод  информаций;  optical  entry  information)  -
оптикалық,  оптикалық-элекгроникалық,  фото,  сканер  қүрал- 
дарын  пайдалана  отырыл,  автоматгандырылған  графикалық 
ақпаратты енгізу мүмкіндігін беретін  деректер түрі.
АҚПАРАТТЫ  (МӘЛІМЕТТЕРДІ)  ӨНДЕУ  (обработка
информации (данных); information processing) -  пайдаланушы- 
ларға ыцғайлылық  мақсатында  мәліметгер  түріндегі  ақпарат- 
тарды жаңғьфту,  сақгау,  іздестіру,  талдау,  бағалаумен  байла- 
нысты дайындау, өзгерту, іздестіру, безендіру жэне нэтижесін 
беруді жүйелі түрде іске асыратьга операциялар жиьттығы. 
АКДАРАТТЫ  ӨҢДЕУ  Ж ҮЙЕСІ  (система  обработки
информации;  informational  processing  system)  -   ақпаратгы 
автоматгы  түрде  өңдеу  мен  әдісін,  қызметкерлердіц  іс-эреке- 
іін   орындайтын  техникалық  құралдар  мен  бағдарламалар
жиынтығы.
АҚПАРАТТЫ  ТАДЦАП-ЖИНАҚТАП  ӨҢІ
литико-синтетическая переработка информации; analytical and
synthetic processing of information) — ақпаратты талдап, жинақ- 
тап  өңдеу,  қажетті  мәліметтерді  алу,  сипатта}',  салыстыру 
және  қорыту  мақсатында  деректерді  алу  жэне  шолулар  дай­
ындау арқылы құжаттардың мазмұнын түрлендіру.
АҚПАРАТТЫ ТАРАТУ (распространение  информации;
dissemination  of  information)  -   ақпаргт  пайдаланушыларына 
ақпаратть!қ-іздеу жүйесінде бар ақпаратгы жүйелі жэне ауьік-
ауық жеткізу үдерісі. 
___
АҚІІАРАТТЫ  ТҮТЫНУШ Ы  (потребитель  информа­
ции;  informational  user)  -   өзіне  қажетті  ақпаратты  алу  үшін 
ақпараттық жуйеге жүгінген жеке түлға немесе үжым.
АҚПАРАТТЫ  ТҮТЫНУШ ЫЛАРМЕН  КЕРІ  БАИ- 
ЛАНЫС  (обратная связь с потребителями информации; feed­
back  with  information  consumers) -   белгілі  бір  ясүйенің  шыға- 
рылым  ескертулеріне  эсер  ету,  жүйеге  кіру.  Кітапханалык- 
библиографиялық  мекемелерде,  ГТА  ұйымдарда  ақпарат
13

жуйесі  мен  акпаратгы  тұгьшушьшарьишя  б ^ л а ^ с ы ^
байлаиыс  талондарьш  талдау,  к*жа1Тар^  
мелер  т б
графиялық  хабарламалар,  библиографиями  сипемеяер  .