Сборник статей международной учебно-методической конференции

623 

 

бірнеше  сөздің  тұрақты  тіркесуінен  туатындығын  түсіндіріп  келіп,  фильмнен  үзінді  көрсетіп, 

тұрақты сөз тіркесін тапсыруға əбден болады. 

Сонымен  бірге  фильмді  жарнамалап,  өздерінің  сөйлесім  дағдыларын  қалыптастыратын 

тапсырманы  орындатуға  болады.Фильм  жөнінде  келесі  бір  жаңа  сөздерді  тірек  сөздер  ретінде 

беріп  кетуге  болады:тарихи  жауынгерлік  кино,  ауқымды  бюджет  жұмсалған,  қазақтың  сардары, 

шынайы  достық  пен  махаббат.Бұл  тапсырмалардан  басқа  тыңдаушылардың  лексикалық  қорын 

дамыту  мақсатында  əртүрлі  жаттығу  жұмыстарын  ұйымдастыруға  болады:  синоним,  антоним 

табу,  сөздерді  өзара  тіркестіру,сөйлемді  аяқтау,  сөйлемнің  құрылымын  реттеу  жəне  т.б. 

Тапсырмаларды таңдау аудиторияның деңгейіне байланысты. 

Кино  өнері  сонау XIX ғасырдың  аяғында  ағайынды  Люмьерлер  жарты  минуттық  кино 

түсіргеннен  бастап,  қоғам  өміріне  ентелеп  кіріп,одан  əрі  жоғары  қарқынмен  дами  түсті.  Кино 

кейде тым шыншыл да ащы, ал кейде ертегіге ұқсас ғажайып, бірақ еңбастысы айтары, көрсетері, 

берері  мол  əлем.Кино  элементтерін  тіл  үйретуде  қолдану  бірте – бірте  қажетті  де  тиімді  əдіске 

айналары сөзсіз. Бірақ кино мен сабақты ұштастыру оқытушы шеберлігіне байланысты. Тақырып 

таңдау,  оның  өзектілігін  айқындау,  тірек  сөздерді  таңдау,  олардың  қатарындағы  көпшілігі  жиі 

кездесетін  сөздер  болуы,  грамматикалық  тақырып  пен  лексикалық  тақырыптарды  тапсырмалар 

арқылы  байланыстыру,  тапсырмаларға  көшу  сатыларын  дұрыс  таңдау  сияқты  маңызды 

аспектілерді оқытушы шебер ұйымдастырғаны абзал. Киноны сабақ барысында белгілі бір мақсат 

үшін шебер пайдаланған оқытушы тыңдаушының дүниетанымдық шеңберін кеңейтумен қатар, тіл 

үйренуге  деген  қызығушылығын  арттыруға  əбден  əсерін  тигізері  анық. «Көшпенділер»  сияқты 

алдымен  əдеби  туынды  ретінде,  кейіннен  соның  сюжеті  бойынша  түсірілген  кинотуындыға 

айналған кино – лексикалық қорды көбейтуге ықпал ететін бірден- бір тіл үйрету құралы екендігін 

көптеген  қосымша  оқу  құралдарына  енгізіліп  отырғандығы  дəлелдеп  отыр.  Бұл  фильмде 

кездесетін  қорғап  қалды,  жайпау,  ұшырау,  қалжырау,  басын  қосу,  кек  алу,  аңсау,  күту  сияқты 

етістіктермен  сөйлем  құратып,  оларды  күнделікті  сөйлеу  тілінде  қолдануды  үйрету 

тапсырмаларын  орынлдату  да  тыңдаушылардың  тілдік  қорын  дамытып,  олардың  сөйлесу 

дағдыларын қалыптастырары сөзсіз. 

Үйрету  процесінде  дидактикалық  телевизорды  пайдаланудың  негізгі  берілетін 

хабарлардың ең анық мəліметтері,жылдамдығы жəне нақты орны болып табылады.Дидактикалық 

теледидардың  ең  басты  сапалы  өнімі – берілетін  хабардың  шындығында.Телевизор  белгілі  бір 

шындықты  байқау  арқылы  көз  алдына  келтіреді  жəне  осы  қимыл,əрекеттің  дамуын  нақты  іске 

асырады. Музыка, бояу, дауыс ырғағы,əуен, қимыл əрекет үйренушінің эмоциясына ықпал етеді. 

Телевизор арқылы берілетін хабар дəстүрлі əдіспен салыстырғанда анағұрлым құндырақ, себебі ол 

оқу  атериалын  ықпалды  қабылдаудың  нəтижелі  жолы  жəне  де  үйретудің  жаңа  мүмкіндіктерін 

қалыптастыратын  құрал.  Видеотаспа  үйренушінің  танымын  кеңітеді  жəне  хабар  алу  процесін 

артығырақ дамытады. 

Естіп – байқау құралдарын қолданудың ауызекі сөйлеуге үйретудегі ролі өте зор. 

-  сөйлеу    жағдаятында  тілді  тұтынушылардың  қалай  сөйлегенін,сөйлеу  мəнерін  тыңдауға 

жəне көруге мүмкіндік береді. 

- бейнекөріністермен жұмыс істеу тек қана есту мүмкіндігін қажет етпейді,сонымен бірге 

көзбен байқау түсінігін де дамытады. 

-  сөйлеу  жағдаятының  көрнекілігі  жəне  телеэкранда  бейнеленген  қозғалыс  үйренушінің 

ойлау қызметіне себепші болады. 

-бейнекөріністер  арқылы  жаңа  сөздерді,лексиканы  ұғынуға  жəне  синонимдік  қатарларды 

кеңейтуге,қабылдауға көмектеседі. 

Видеоматериалдарды  сабақта  пайдаланудың  ерекшелігі  оның  сөйлеу  жағдаятын 

көрнекіліктің көмегімен көрсету арқылы сөйлеуді түзету жəне дамыту тəсілі. 

Видео  сабақтар  ең  алдымен  арнайы  даярланған  сөйлеу  үлгісіндегі  материалдарды  енжар 

қабылдамай,керісінше өз бетінше ізденуге жəне оқытушының көмегі арқылы сөйлеу бағытындағы 

əрекетін қарастырады. 

тіл дамыту əрекетінде видеоны қолданудың ең озық əдістемесі: 

-

 

фонетикалық,лексикалық жəне грамматикалық материалдарды кешенді қолдану; 

-

 

 сөйлеу  іс-əрекетінің  түрлері  өзара  байланыстылықта  қолданылғанда  дағды  мен 

біліктіліктің бірқалыпты қалыптасуына əрекет жасауы; 

-

 

 оқу материалдарының дұрыс таңдалуын ескерту; 

-

 

 тілді  үйренуде  қызығушылығын  арттыру  жəне  елтану  білімін  байыту  жолдарын 

ескерту; 

624 

 

Видеоның  əсерлігі  коммуникативтік  функцияның  ақиқат  шындығына  жанасатын  тікелей 

сөйлеу  тілін  көрсетуге  мүмкіндік  береді.Жаңаша  оқыту  əдістемесі  негізінде  видеоның  орнын 

анықтаған  Американың  əдіскер  ғалымы  М.Лекич: “Визуальды  хабар  коммуникативтік  актіні 

толық ұғынуға көмектеседі” дейді. 

тілді  үйрету  тəжірбие  көрсеткеніндей  техникалық  оқыту    құралдарының  құрамдас  бір 

бөлігі  ретінде  видеосабақтарды  бағдарлама  бойынша  оқу  материалдарына    ыңғайлап  енгізу 

сабақтың сапасын арттырады. Бұған əсер ететін жағдайлар мынадай: 

-

 

есту  жəне  көзбен  байқау  арқылы  қабылдаудың  əр  түрлі  жолдарында  үйренушінің 

түсінігіне жан-жақты мүмкіншілік беру. 

-

 

-үйренушінің  дербес  қабылдау  мүмкіншілігін  ескеру  видеосабақты  жүргізудің 

нəтижесінде қамтылады. 

-

 

-үйренушінің 

қызығушылығын 

арттыру,эстетикалық 

жəне 

эмоцияналдық 

сипаттарды тудыру. 

Видеосабақтар  мүмкіндігінше  түрлі  көрнекілікті  жүзеге  асырады.Видеотаспа  аса 

жылдамдықта оқыту материалдарын түрлендіріп беруге үлкен мүмкіндік береді. 

Сөйлеуге  үйретудегі  қиындықты  жеңудің  ең  басты  тірегі-аудиосабақтар  жəне 

видеосабақтардың көмегі арқылы коммуникативтік – сөйлеу біліктілігін жетілдіру. Видео арқылы 

жаңаша жаңғырту əдісі ретінде өзге тілді оқыту процесінде үүлкен оөл атқарады.Мысалы: 

-

 

көріп-байқау материалдардың түпнұсқасын түсінуге бейімдейді; 

-

 

үйретудегі уəждемені кеңейтеді; 

-

 

сөйлеу  іс-əрекетінің  сөйлеу  жəне  тыңдаудағы  рөлін  күшейтетін  жəне  оны  басқа 

түрімен ешқандай ауыстыруға келмейтін тəсіл; 

-

 

үйренушінің сөйлеу тілін терең тереңдетуге қызмет етеді; 

-

 

тілді тудыратын жəне дамытатын қозғаушы күш ретінде қолданылады; 

-

 

видеоны  сабақта  қолдану  үйренушінің  сөйлеу  дағдысы  мен  шеберлігін  аса  үлкен 

жылдамдықта шапшаңдатады; 

-

 

үйренушінің танымдық əрекетін күшейтеді; 

-

 

үйренушінің ой өрісін ұлғайтады; 

-

 

видеоны  қолдану  қабілет  белсенділігін  пəрменнділігі  жəне  тілді  үйренудегі 

мүддесін, қызығушылығын ең жоғары дəрежеге көтереді.Видео дауыспен көріністі таспаға жазып 

-

 

Видео оқыту процесін ұйымдастырудағы оқу материалдарын біртіндеп,ақырындап 

қабылдауға мүмкіндік береді. 

-

 

Видеоны  қолдану  хабарды  есте  сақтаудағы  еркіндігін  жəне  ынтасын 

қалыптастырады,яғни көру, тыңдау, талқылау, жаттығу процестерін жүзеге асырады. 

-

 

Бейнекөріністерді 

қабылдау-пəрменді 

процесс, 

себебі 

көріністі,хабарды 

қызығушылықпен қабылдаған енжар үйренуші өзінен өзі пəрменді қатысушыға қалай айналғанын 

білмей де қалады,сондықтан да бұл жағдай ең алдымен психологиялық сипатты анықтайды. 

-

 

Бейнекөріністердің 

мəселелілігі,жаңашылдығы 

ерекше 

қажеттілікті 

керек 

етеді,себебі ол қарым-қатынастағы мақсатта түрлі тəсілдер арқылы үлкен рөл атқарады. 

-

 

Видеоматериалдарды  даярлайтын  əдіскер  үйретуші  мына  мына  жайға  көңіл 

аударуы керек; 

-

 

-кімдерге арналған не үшін; 

-

 

 бейнекөріністердің тақырыбы оқу материалдарына сəйкес пе; 

-

 

жаңалығы,қойған мəселесі,қажеттігі,мағынасы; 

-

 

сюжеттің өзектілігі,пəрменділігі, түсініктілігі т.б.; 

2. Бейнесабақтар белгілі  бір оқу материалдарына сай арнайы сценарий бойынша түсіріледі 

жəне оның құрамына 

-ойын 

жаттығулар 

-

 

сөйлеу жағдаятына құрылған тапсырмалар 

-

 

- грамматикалық түсініктемелер қарастырылады. 

-

 

Бейнекөрініс  арқылы  тілді  үйрету  дамыған  елдерде  соңғы  жылдары  кең  тараған 

əдіс.  Біздің  елімізде  видео  арқылы  үйрету  методына  аз  көңіл  бөлінуде.Белгілі  бір  тақырыпқа 

құрылған немесе мəтінмен мағыналас бейнесюжетпен білім беру кең көлемде қолға алынуы қажет. 

 

Пайдаланылған əдебиеттер: 

 

625 

 

1. Қадашева Қ. Қазақ тілін оқыту əдістемесі – Алматы, 2005. 

2.  Н.Құрман,  Қ.Қадашева,  Б.Құрманова,  К.Көпеш. «Қазақстан  Республикасы  мемлекеттік 

қызметшісінің  тілдік  портфелі»  Бейнесабақтар  Курсы  бойынша  оқу  құралы -  Астана: 

Ш.Шаяхметов атындағы ТДРҮƏО. 2009 ж. 

3. «Тəрбие тағылымдары» /озық іс-тəжірбиелер жинағы/. – Алматы, 2007.  

4.  Н.Түндебаева.  Орыс  тілді  аудиторияларда  қазақ  тілін  коммуникативтік  оқыту 

технологиясы. Қазақ тілі жəне əдебиеті орыс мектебінде, 2007. № 10. – 3-7 б.  

 

 

 

МЕТОДИКА ПРОВЕДЕНИЯ ЗАНЯТИЙ ПО ОРГАНИЗАЦИИ МАРКЕТИНГОВОГО 

НАБЛЮДЕНИЯ ПРИ ИЗУЧЕНИИ СПРОСА НАСЕЛЕНИЯ НА ПРОДУКЦИЮ ПИЩЕВЫХ 

ПРОИЗВОДСТВ 

 

Жандильдин Т.Е., к.т.н., доцент 

Арынова Ж.З., к.э.н., доцент 

Карагандинский экономический университет Казпотребсоюза 

 

 

При  проведении  занятий  обучающимся  на  конкретных  примерах  необходимо  объяснить, 

что  наблюдение – это  метод  маркетингового  исследования,  который  позволяет  определить 

действия объектов в реальных или моделируемых условиях процесса покупки. 

Наблюдение  включает  прямую,  пассивную  регистрацию  событий  очевидцем, 

подчиненную целям исследования, заранее спланированную с фиксацией и контролем данных на 

обоснованность  и  устойчивость.  Необязательно  сотрудничество  с  объектом.  Объект  может  и  не 

знать, что за ним наблюдают. 

Целесообразно  показать,  что  наблюдение,  как  метод  маркетинговых  исследований, 

предоставляет  возможность  прямой  фиксации  поведения  человека  в  конкретной  ситуации.  В 

качестве объекта исследований выступает целевая группа населения, являющаяся потребителями 

(покупателями)[1, c.12]. 

Особо надо обратить внимание учащихся на то, что в процессе наблюдения определяется 

частота  и  продолжительность  интересуемых  событий  (поток  и  маршруты  покупателей,  характер 

внимания, порядок выбора и приобретения). Появляется возможность определить количественные 

показатели  (число  людей  в  определенный  период  времени,  половозрастной  состав),  внешнее  и 

внутреннее  состояние  исследуемого  объекта,  взаимосвязи  (например,  влияние  возраста  и  пола 

продавца). 

Условия  наблюдения  дифференцируются  на  естественные  (обычные),  искусственные 

(специально сконструированные). 

Обучающимся  надо  объяснить  содержание  и  назначение  классификации  проведения 

наблюдения:  в  зависимости  от  характера  окружающей  среды,  по  уровню  включения 

исследователя,  по  способу  восприятия  объекта,  стандартизации  событий,  открытости,  характера 

наблюдаемых явлений и периодичности наблюдений. 

В  зависимости  от характера  окружающей среды  различают полевое (в  естественных 

условиях) 

и 

лабораторное (в 

экспериментальной 

ситуации) 

наблюдения. 

Отличием лабораторных наблюдений,  является  возможность  контролировать  условия,  в  которых 

ведется  наблюдение.  Однако  неестественность  условий  накладывает  определенные  трудности, 

сковывает  проявление  истинных  намерений  участников[2, c.176]. Полевые  наблюдения 

предусматривают исследования в естественной для участников среде. 

Нужно  обратить  внимание  на  то,  что  в  ход  наблюдений  нередко  вторгается  события,  не 

имеющие  отношения  к  цели  наблюдения.  Например,  наплыв  покупателей  может  помешать 

каждому из них подробно изучить товар прежде принятия решения о покупке. 

По уровню 

включения исследователя 

различают 

включенное 

и 

простое 

наблюдение. Включенное  наблюдение  предполагает  исследование  изнутри,  адаптируясь  в  среде 

происходящего.  При  включенном  наблюдении  исследователь,  непосредственно  участвуя  в 

продажах  и  покупках,  одновременно  оценивает  преимущества  и  недостатки  продаж. 

Примером простого наблюдения  является  наблюдение  за  поведением  покупателей  в  магазине;  за 

реакцией прохожих на наружную рекламу; на товар, представленный на витрине. 

626 

 

По форме 

наблюдений в 

маркетинге 

различают 

нестандартизированное 

и 

стандартизированное наблюдение.  

Стандартизированное  наблюдение  предполагает  для  всех  наблюдателей  независимо  от 

объекта,  времени  и  продолжительности  наблюдения,  четкое  определение  порядка  действий 

наблюдателя  с  указанием  конкретного  места,  объекта  и  заданного  поведения,  подлежащего 

отслеживанию, обговорены возможные ситуации[3, c.82].  

Нестандартизированное наблюдение  предполагает  корректировку  событий  в  период 

исследования. 

Наблюдение 

может 

быть 

 

структурированным. 

При структурированном наблюдении заранее определяется, что будет исследоваться. 

Наблюдение  по  уровню открытости может  быть  прямым  (непосредственно  за 

покупателем), открытым (люди знают, что за ними наблюдают), скрытым (объект не предполагает 

наблюдения).  При открытом наблюдении  субъекты  предупреждены  о  целях  и  характере 

исследований. Скрытое наблюдение (для любителей детективов оно более знакомо как «наружка») 

предполагает инкогнито наблюдателя и неосведомленность участников о его проведении. 

По характеру  наблюдаемых  событий различают  прямое  и  косвенное  наблюдение. 

При прямом  наблюдении  события  фиксируются  при  их  наличии.  Для косвенного наблюдения 

достаточен  не  сам  покупатель,  а,  например,  информация  чека,  в  котором  зафиксирована  его 

покупка. 

Регулярность наблюдения 

дифференцируется 

на 

систематическое 

и 

разовое. Систематическое наблюдение предполагает наличие определенного графика выполнения 

необходимых процедур (ежедневное фиксирование информации о покупках или просматриваемых 

семьей передачах). 

Наблюдения за тем, что люди делают и говорят в определенных обстоятельствах, обычно 

ведутся  в  нестандартизированной  форме.  Качественные  параметры  могут  быть  переведены  в 

количественные. Наблюдения часто пересекаются с экспериментом и являются формой фиксации 

его результатов. Так, при изучении внимания при восприятии женщинами витрин магазина можно 

подсчитать  число  прохожих  и  остановившихся  у  витрины,  отмечая  время  рассматривания 

секундомером.  Одновременно  можно  фиксировать  число  обращений  по  поводу  товаров, 

выставленных в витрине, и количество проданных из них. 

Обучающийся  должен  уяснить,  что  процессу  наблюдения  необходимо  предварить 

следующую подготовку: 

-определить цели и задачи, объект и предмет наблюдений; 

-определить алгоритм наблюдения; 

-обеспечить доступ к наблюдаемой среде, получить необходимые разрешения; 

-выбор способа наблюдений разработка процедур его проведения; 

-подготовить технические средства; 

-провести наблюдения; 

-собрать информацию; 

-обработать и проанализировать данные; 

-разработать рекомендации по совершенствованию продаж. 

На  конкретных  примерах  показать,  что  при  выборе  формы  наблюдения  необходимо 

установить  целесообразность  стабильности  окружающей  среды,  насколько  знакома  структура 

наблюдения,  возможно  ли  предотвратить  влияние  тенденций  времени  и  смены  обстоятельств. 

Необходимо  ограничить  рамки  сроков  наблюдения  и  предупредить  возможность  нарушения 

естественности  наблюдаемых  событий[4, c.9]. Необходимо  установить,  нужны  ли  специальные 

технические  средства  для  повышения  точности  измерения,  достаточность  квалификации 

персонала, привлекаемого к наблюдению, трудоемкость наблюдаемых событий. 

Надо  показать  преимущества  и  недостатки,  проявляющиеся  в  конкретных  ситуациях 

различного  инструментария  (языка)  наблюдения:  специальных  дневников,  бланков  (карточек 

регистрации событий). 

Необходимо на практических занятиях показать порядок заполнения бланка наблюдений, 

например,  составить  наблюдательный  лист  хода  продаж,  в  котором  указать  этапы  покупки 

товаров, за которыми ведутся наблюдения. 

Важно проследить за тем, чтобы каждый мог четко знать ответы на вопрос: «Что является 

объектом  наблюдения,  конкретизация  единицы  и  рамки  наблюдения,  насколько  должно  быть 

свободно наблюдение или ограничено рамками поведения?» 

На занятиях следует показать методику заполнения дневника и бланков-наблюдений. 

627 

 

В дневнике ведутся записи в виде сплошного протокола с указанием даты, времени, места 

и  ситуации  наблюдения,  социального  и  предметного  окружения.  Если  нужно,  то  указывается 

контекст предшествующих событий (например, после ознакомления с витриной). 

При  использовании бланков-наблюдений фиксирование  происходящего  осуществляется 

посредством  записи  фактических  действий  покупателей  и  значений  времени,  которые  являлись 

результатом наблюдений в хронологической последовательности происходящего. 

Исходным  этапом  наблюдений  является  запись  начала  наблюдений.  В  содержании 

наблюдений  фиксируют  последующие  от  начала  наблюдения  действия  наблюдаемого  объекта 

(покупателей).  В  этом  варианте  определяются  единицы  наблюдения  с  учетом  дальнейшей 

интерпретации наблюдаемого. 

При  обработке  результатов  наблюдения  каждая  запись  событий  или  затрат  рабочего 

времени  индексируется.  Наблюдения  группируются  по  одноименному  признаку  (выбор,  оплата, 

стояние  в  очереди  и  пр.).  Затем  определяется  структура  наблюдаемых  событий  по 

продолжительности, частоте, долевым и абсолютным количественным признакам. 

Обучающийся  должен  усвоить  значения  требований  к  наблюдателю:  внимательность, 

терпеливость,  добросовестность,  точность  в  регистрации  данных.  Для  наблюдателя  важна 

хорошая  память  и  быстрая  реакция  для  выделения  наиболее  значимых  событий,  отделяя  их  от 

несущественных.  На  занятиях  следует  провести  тренинг  по  материалам  видеофильмов  или 

работой в паре с профессионалом. 

Надо показать, как составляется отчет по результатам наблюдения, где фиксируется время, 

место,  обстоятельства,  способ  наблюдения,  характеристика  тех,  кого  наблюдали,  анализ 

информации и интерпретация событий. 

Специальное  время  следует  отвести  оценке  надежности  результатов,  когда  один 

наблюдатель  проводит  наблюдение  в  разное  время  (коэффициент  устойчивости)  коэффициент 

согласия наблюдателей, когда одно и тоже событие наблюдается различными людьми. 

На  заключительных  занятиях  необходимо  провести  занятия  по  выработке  навыков  по 

анализу результатов наблюдения и выработке соответствующих рекомендаций. 

 

жүктеу/скачать 8,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: