Жұмысшы  сораптың  есептелуші  арыны  мен  су  шығынын

 

2)

 

сериялық дайындалуы керек; 

3)

 

ПЭК жоғары болуы тиіс. 

4)

 

жөндегенде, тазалағанда қолайлы салу керек. 

5)

 

айналым саны ең жоғары болуы тиіс, бұл сораптың салмағы мен 

құнын төмендетеді. 

6)

 

жоғары  кавитацияға  қарсылық  сапасы  болуы  тиіс,  бұл 

станцияның  ең  кіші  құрылыс  көлемін  және  фундаменттің,  оның  құнын 

төмендету үшін ең аз тереңдеуін қамтамасыз етеді.  

Q

Е 

­  27,8м

3 

/сағ  және  Не  =  22м  сәйкес  катологтан  n  =  2900  айн\мин        

К  –  45/30  типті  сорапын  таңдаймыз.  Катологтан  калкіге  сорап  агрегатының 

графиктік  сипаттамаларын  қондыру  сызбаларын  түсіреміз  және  техникалық 

берілгендерін жазып аламыз. 

 

Q = 45м

3 

/сағ, Н = 30м : ŋ = 70%, Др.к = 168 мм., 

 

∆һ

қос

 = 45; һ = 38кг. 

 

Дайындаушы 

заводтар 

электродвигательдермен 

жинақталған 

сораптарды шығарады.  

К – 45/30 сорапының электродвигателінің жинақтаушысы болып        ІV 

= 7,5кВт, n = 2900 айн/мин АО 2 - 42 - 2 электродвигателі табылады. 

 

Өрт  сөндіру  кезіндегі  сораптың  арыны  мен  су  беруін  анықтау.  Су 

өткізгіш  сорап  станциялары  үшін  өрт  сөндіру  кезіндегі  судың  көтерілуіні 

толық биіктігі мына формула бойынша анықталады: 

 

Н

орт  

= Н

г 

+ Һ

n  

+

 

Һ

н

 + Н

в 

= 2,8 +23,3 + 2 + 14 – 42,1м, 

 

мұндағы  Н

г 

–  қабылданған  нүктедегі  әсер  белгілі  база  су      

резервуарындағы ең төменгі су деңгейі белгісінен аз;  

                 Һ

n 

-  су  құбырлары  мен  желілеріндегі  жергілікті  жоғалулар 

ескірілген арынның жоғалуы; 

                  Һ

н  – 

ішкі  коммуникация  қосындылары  мен  арынды  сорғыш      

су өткізетін құбырлардағы

 

арынның жоғалуы;  

                 H

в 

- өрттің шығатын есептелуші бос нүктесіндегі арын. 

 

 

Мұнда  өрттің  су  шығыны  максимальды  сағаттық  шаруашылық  су 

шығыны  мен  өрт  сөндіруге  арналған  су  шығынының  қосындысы  ретінде 

анықталады. 

 

Q

өрт 

= 

ñàº

Q

max

 

+ д

орт 

= 52,29 + 9532 = 147,61 м

3

/м 

 

Q

орт 

=

 

147,61м

2

/сағ  және  Н

орт 

=  42,1м  бойынша  жинақталушы 

электродвигателі АО 2-72-2, 

n  =  2900  айн/мин  К  –  90/55  (4к  -  8)1  сорапын  таңдаймыз.  Сораптың 

техникалық сипаттамасын 2.12 кестеде көрсетеміз. 

 

 

 

2.12 кесте - Сораптың техникалық сипаттамасы 

Сорап 

маркасы 

Су беру 

м

3

/сағ 

Арын, 

м 

Айналу 

жиілігі 

айн/мин 

Жібері-

летін, м 

Қуаты 

кВт 

Сорап- 

тың 

ПЭК 

Жұмыс- 

шы 

дөңгелегі 

Массасы 

сорап 

Агре-

гат 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

10 

К-90/55 

90 

55 

2900 

5,5 

18,5 

73 

212 

104 

455 

 

Бір  ғимаратта  шаруашылық  ауыз  су  және  өрт  сөндіруге  арналған 

сораптардың 2 тобы орналасады. 

Су  әкелінетін  құбырлардың  өлшемдерін  анықтау.  Су  әкелетін 

құбырларды  сорап  станциясына  қарай  еңістеу  қылып  салады.  Су  әкелетін 

құбырлардағы  ұсынылатын  су  жылдамдығы бұсын  1,5 : 2,5  м/с  аралығында 

болады. 

Су әкелетін құбырдың диаметрі келесі формуламен анықталады:  

 

                                               d

е.э 

= 

Пб

бс

Q

cэ

4

,

 

                                    (2.13) 

 

мұндағы    Q

с.э 

= 

026145

,

0

2

05229

,

0

2

max

.

max







Q

n

Q

э

с

са

; 

 

                    

м

б

d

э

c

144

,

0

0208

,

0

6

1

14

,

3

026145

,

0

4

.











. 

 

d

c.э 

= 0144м = 144мм 

 

Су  әкелетін  құбырлардың  2  жігін  диаметрі  d  =  100мм  деп 

қабылдаймыз.  

Су  өткізетін  станциялардағы  су  соратын  ішкі  су  құбырлары  санын 

сораптардың  санына  тең  етіп  қабылдаймыз.  Сорап  станцияларындағы  су 

соратын құбырлар, сондай-ақ оның шекараларынан тыс жатқан құбырлары да 

болат құбырдан салынады. 

Су соратын құбырларға қойылатын талапатар:  

а) арматура және фосон бөліктерінің бұрылыстарының саны аз болуы, 

ұзындығы аз (25 км дейін) және ауа кірмейтіндігі. 

б)  жоғарғы  құраушы  көтерілуі  сорапқа  =  0,005  кем  еңістік  болмауы 

керек. 

в) су соратын құбырларда қабылдау клапандары орнатылмайды. 

с)  су  соратын  құбырладың  диаметрлерін  анықтау  жіберілетін  тиімді 

жылдамдықтарға байланысты жүргізіледі. 

Алдын-ала  су  соратын  құбырдың  диаметрін  мына  формула  бойынша 

анықтауға болады: 

 

                                            d

с.с.қ

 = 

М

Q

жіб

H

E

;

4

.







,                                     (2.14) 

 

мұндағы  Q

Е.Н. 

– сораптың есептелуші су шығыны: м

3

/с; 

 V

жіб 

– 1м/с- қа тең жіберілетін тиімді жылдамдық;  

 

 d

с.с.қ 

= 

06182

1

14

,

3

026145

,

0

4







  немесе  182мм. 

 

Бүтін  стандартқа  сәйкес  мәнге  дейін  жуықтап,  d

с.с,қ 

=  100мм  деп 

қабылдаймыз. 

Арынды су өткізгіш құбырдың диаметрі мен су шығынын анықтау. ІІ 

көтергіш  сорап  станциясы  үшін  су  өткізетін  құбырдың  су  шығыны  келесі 

формула бойынша анықталады:  

 

Q

с.ө.қ. 

= 

с

м

n

Q

c

са

/

007

,

0

2

3600

29

,

52

3800

3

.

.

.

max









 

 

Арынды  су  –  өткізетін  құбыр  диаметрі  техника-экономикалық  есеп 

негізінде  анықталады,  демек  әр  жылғы  келтірілген  шығындар  бойынша 

диаметрді салыстыру жүргізіледі. 

З

і 

– і-ші

  

диаметрге келтірілген әр жылғы қаржы шығыны;   

С

і 

–і

 

 ші диаметр бойынша әр жылғы пайдалану шығындары; 

Ен  –  кәдімгі  жағдайлардағы  қаржы  бөлудің  тиімділігінің  мөлшерлі 

коэффиценті ен – 0,12 – 0,15 деп қабылдау ұсынылады; 

К

і 

– і ші диаметр бойынша қаржының бөлінуі: 

З

і 

ең төмен болған жағдайда ең тиімді диаметр болады. Есептеу кезінде 

анықталатыны: 

d

а·а 

су өткізгіш құбырдың алдын – ала анықталған диаметрі: 

 

d

а·а 

=0,8 · 

007

,

0

8

,

0

.!.%





c

Q

= 0,068м = 68мм 

 

Қажетті  мөлшерлі  берілгенде  жоқ  болуына  байланысты  әрі  қарай 

есептеу  үшін  арынды  су  өткізгіш  құбырдың  диаметрін  d

а.с.ө.қ

=  150мм  деп 

қабылдаймыз. Болат құбырдан жасалғае жігінің саны 2. 

 

2.5 Гидравликалық соққы кезіндегі арынды су өткізгіш құбырдың 

қабырғасының қалындығын анықтау. 

 

Есептелініп  табылған  экономикалық  ең  тиімді  диаметр  үшін 

гидравликалық соққыға тексеру жүргізіледі.  

Алдын  –  ала  су  өткізгіш  құбырдың  қабырғасының  қалыңдығын 

эмпириялық жолмен анықтауға болады. 

Болат  құбырлар  үшін  қабырғаларының  қалыңдығы  δ  төменгі 

формуламен есептеледі. 

 

δ = 0,5 + 0,01 Н

е.н 

= 0,5 +0,01· 24,54 = 0.75см, 

 

мұндағы  H

е.н 

– есептелуші арын, см. 

 

Сұйықтарды айдайтын сораптавр тез тоқтағанг кезде және су өткізгіш 

құбырлардағы 

бекітпе 

арматураларды 

тез 

тапқанда 

байқалатын 

гидравликалық соққы кезінде, бірден көтерілген және түсетін қысымдардың 

ауысуынан  тұратын  жалдамдықтың  бірден  өзгеруінен  туындайтын 

 

тербелмелі процесс пайда болады. Таралатын ұрма толқынның жылдамдығы 

келесі формула бойынша анықталады: 

                                        

,

/

1

с

м

E

d

E

S

E

а















                                 (2.15) 

мұндағы  Е  –  сұйықтықтың  серпінділік  модулі;  Н/м

2 

(су  үшін             

Е=19,6 ·10

8

Па); 

S сұйықтықтың тығыздығы, кг/м

3

 (су үшін s су = 998,2 кг/м

3

);  

Е

қ·қ 

– су өткізгіш құбырдың қатты қабырғасының серпімділік 

модулі, Н/м

2 

· Е

қ·қ 

= 21,2 · 10

10

. 

 

Жоғарғы формулаға барлық сан мәндерін қойып, табатынымыз:  

 

 

c

м

а

|

3

,

44

75

,

0

10

2

,

21

|

1

,

0

108

6

,

19

1

2

,

998

|

10

6

,

19

10

8

















 

 

Гидравликалық  соққының  тербеліс  фазасы  келесі  формуламен 

анықталады:  

                                                  

c

a

l

t

ф

;

2



,                                       (2.16) 

 

Сан мәндерін қойып табамыз. 

 

c

t

ф

7

,

254

3

,

44

5641

2







 

 

Соққы кезіндегі арынның көбею шамасын Жуловский Н.Е. формуласы 

бойынша анықтаймыз: 

 

                                              ∆H = 

ì

ä

à

;





,                                             (2.17) 

 

мұндағы:  υ  –  соққыға  дейінгі  су  өткізгіш  құбырдағы  сұйықтықтың 

жылдамдығы. 

 

Егер задвижканы жабу уақыты τ = 3-5с соққы фазасы уақытынан t

ф 

кіші 

болғанда  (τ  <  t

ф

)  формула  шындыққа  айналды.  Мұндай  соққы  тура 

гидравликалық соққы деп аталады. 

 

∆H= 

2

,

7

81

,

9

6

,

1

3

,

44





м 

 

Қабырғаның қалыңдығы есептелетін максималды орын.  

 

 

Н

max

 = Н

орт 

+ ΔН = 42,1+7,2=49,3 м 

 

Созылуға 

материалдың 

мықтылығы 

жағдайынан 

қалыңдығы 

анықталады:  

 

 

cм

H

d

p

34

.

0

1600

3

.

49

110

1

.

0

1

,

0

max



















 

 

мұндағы:  d – су өткізгіш құбырдың диаметрі;  

Н

max

 – максималды орын, М; 

[δ

р

] – созылуға мықтылық шегі, кг / см

2

; 

Болат үшін [δ] =1600 кг / см

2

. 

 

Жапқыш  және  қорғайтын  арматураларды  таңдау.  Сенімділік 

категориясын ескеріп сорап станциясы құрылысында жабатын арматура кез – 

келген агрегатты немесе задвижкаларды қарау немесе жөндеу үшін сөндіруге 

мүмкіндікті қамтамасыз ететін қылып, әр задвижкаға оңай баратын етіп, егер 

задвижканың маховигі еденнен 4 м жоғарыда және артық болғанда көршілер 

– ауданшалар орнатылады.  

Жапқыш  және  қорғайтын  арматуралардың  типін  таңдау  жұмысшы 

қысым  және  су  өткізгіш  құбырлардың  шартты  өтуінің  диаметрі  бойынша 

жүргізіледі.  

Су  соратын  және  арынды  коммуникациялар  үшін  задвижкалар  мен 

сұқпалар  таңдалады.  Кері  клапандар  арынды  сызықтың  сорап  пен 

задвижкалардың  арасында  орнатылады.  Гидравликалық  соққыға  қарсы 

қорғаушы  клапындар  арынды  су  өткізгіш  құбырларында  сорап  станциясы 

құрылысының шегінде орнатылады. 

 Су  құбыры  сипаттамасын  сорап  сипаттамасында  тұрғызу. 

Катологтарда  бар  сорап  сипаттамалары  су  құбырына  таңдап  алынған 

сораптарды  қосу  кезінде  катологтағы  көрсетілген  су  шығынын  береді  деп 

айтуға болмайды.  

Осы үшін берілген су құбыры мен сорап қандай су шығыны мен арын 

тудыратынын айту үшін, сорап сипаттамасы Н – Q тұрғызылғандай етіп сол 

координата  жазықтығында  және  сол  масштабта  су  құбыры  сипаттамасын 

тұрғызу қажет. 

Сипаттама келесі теңдеу бойынша тұрғызылады:  

 

 

                                              Н

с.қ. 

= h

i

 + h

w 

+ Н

б  

,

                                                        

(2.18) 

 

мұндағы   h

i 

– геодезиялық арын, М. h

i 

= 2,8 М 

 

 h

w 

– экономикалық ең тиімді диаметр үшін су соратын және              

арынды  су  құбырлары  бойынша  гидравликалық  кедергі 

шамасы.  

                 Н

б

 – бос арын, М. Н

б

 = 14 М. 

                 h

w 

– гидравликада белгілі формула бойынша анықталады:  

 

                                                         

 

2

h

2

w

g

d

эк











,                               (2.19) 

 

мұндағы λ – диаметрге, қабырға материалына және жоғарғы қабатына   

байланысты су құбырының кедергі коэффициенті;  

 

                        



 

- су құбыры ұзындығы, М. 



= 532 м; 

                         d

эк 

– экономикалық ең тиімді су құбыры диаметрі, мм; 

                         d

эк 

= 100 мм. 

 

Су шығынының әртүрлі шамаларын бере отырып (1) формула бойынша 

сәйкес су құбыры арынның Н

с.қ. 

шамалары есептеледі. Су шығыны Q және су 

құбыры арыны Н

с.қ. 

шамаларын сорап сипаттамаларына салады және оларды 

сызықтармен қосып, сәйкес су құбыры сипаттамасын Н

с.қ. 

= f (Q) алады.  

Сорап  пен  су  құбыры  сипаттамаларының  қиылысуы  жұмысшы  және 

режимді нүкте деп аталады. Сосын параллель жұмыс істейтін сораптар санын 

абциссаға  көбейту  жолымен  сораптардың  қосынды  сипаттамалары 

тұрғызылады.   

Есептеулерді кесте түрінде жүргіземіз.  

 

 

2.13 кесте - Су құбыры арынын есептеу 

d

эк 

= 0,1м 

λ

 

= 0,028 



 

= 532 

Н

б

=4Z hw

+ 

Q, м

3

/с 

υ, м/с 

Σ hw 

h

r

 

Н

б 

Н

с.қ.

 

+ h

r

 

+ Н

б

 

0 

0 

0 

2,8 

14 

16,8 

0 

16,8 

0,002 

0,25 

0,47 

2,8 

14 

17,27 

1,88 

18,68 

0,004 

0,5 

1,93 

2,8

 

14

 

18,73 

7,72 

24,52 

0,006 

0,75 

4,26 

2,8

 

14

 

21,06 

17,04 

33,84 

0,008 

1 

7,59 

2,8

 

14

 

24,39 

30,36 

47,16 

0,01 

1,25 

11,25 

2,8

 

14

 

28,65 

47,4 

64,2 

0,012 

1,5 

17,1 

2,8

 

14

 

33,9 

68,4 

85,2 

0,014 

1,75 

23,3 

2,8

 

14

 

40,1 

93,2 

110 

 

Сонда  қиылысу  Q

Н

=л/с  береді.  Бұл  ешқандай  реттеудің  қажет  емес 

екенін көрсетеді. Q

Н

=2δ

Е

 =л/с. 

 

Q

в

= Q

Е

=л/с = м

3

 / сағ. 

 

 

 Сорап  өсі  белгісін  анықтау.  ІІ  көтеру  су  құбыры  станцияларындағы 

негізгі  сорап  белгісі  кавитацияны  болдырмау  үшін  геометриялық  сору 

биіктігінің жіберілетін шамасынан Н

s

жіб

 шыға отырып анықталады.  

 

                                 Н

s

жіб

 = Н

атм 

– Н

п ж 

– Δ h

жіб 

– Δ h

w.с.с.

,                      (2.20) 

 

мұндағы  Н

атм 

–  атмосфералық  қысымға  сәйкес  келетін  сораптың                                     

қондырылу орнындағы арын, М. Н

атм 

= 10 м; 

Δ h

жіб 

= 4,5 м; 

Δ h

w.с.с.

 – сораптың сору сызығындағы жоғалатын арын, М. 

 

Ол келесі формула бойынша анықталады:  

 

                   Δ h

w.с.с.

 =

,

;

2

2

2

2

2

м

g

d

вс

вс

вс

вс

пов

напор

вх

рем





































             (2.21) 

 

 

мұндағы 

пов

напор

вх

рем









2

2

2







 - су соратын су құбыры ұзындығы 

бойынша жергілікті кедергілер коэффициенттері. 

 

                                               

.

;

4

С

М

d

Q

вс

p

вс







,                                            (2.22) 

втр



 - су соратын су құбырларының жергілікті кедергілері. 

Камералы типті ғимараттар үшін В.Ф.Чебаевский бойынша 

âòð



=0,6. 

Кірер жердегі жылдамдық келесі формула бойынша анықталады:  

 

сонда

с

м

d

Q

вс

р

,

/

4

,

0

075

,

0

314

026145

,

0

4

2















 

 

м

h

wвв

006

,

0

81

,

9

2

4

,

0

6

,

0

2









, 

 

м

Н

жіб

S

25

,

5

006

,

0

5

,

4

24

,

0

10











. 

 

Сорап екі белгілері келесі теңдік бойынша анықталады: 

 

м

Н

жіб

S

тіп

НБ

н

нег

396

,

54

25

,

5

14

,

19















 

 

Су өткізетін ІІ көтеру сорап станцияларындағы негізгі сораптар оларды 

қосуды  жеңілдету  үшін  құйма  астына  қондырылуға  жіберіледі.  Бұл  кезде 

сораптың жоғарғы корпусы таза су резервуарындағы (ТСР) ΔHБ

тіп

 0,3 - 0,5 м 

төмен болуы тиіс.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

жүктеу/скачать 1,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: