N$2!(2)!$!2014$ Наука,$образование,$общество
жүктеу/скачать 188,64 Kb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- DOI:$10.17117/no.2014.02.098$ http://ucom.ru/doc/no.2014.02.098.pdf$
- Creative$abilities$of$the$development$ of$the$schoolboys$of$the$low(order$classes$ ! Султанова)Н.К) Бастауыш)сынып)оқушыларының))
- Ключевыеслова
- СултановаНургульКамильевна
- SultanovaNurgulKamilevna
| !$!N$2!(2)!$!2014$ Наука,$образование,$общество " | " 98 $ Педагогические"науки !$!
ht tp :/ /u co m .ru /n o! $!IS SN !2 41 17 22 24! $!!
! !
http://ucom.ru/doc/no.2014.02.098.pdf$ Поступило"в"редакцию:"19.12.2014" info@semgu.kz" ! ! Султанова$Н.К.$ Развитие$творческих$способностей$ школьников$младших$классов$ !
Creative$abilities$of$the$development$ of$the$schoolboys$of$the$low(order$classes$ !
Бастауыш)сынып)оқушыларының)) шығармашылық)қабілеттерін)дамыту)) (на(казахском(языке)) ! ! В&данной&статье&рассматриваются&условия&и& научные&обоснования&организационно> педагогических&и&творческих&способностей& развития&школьников&младших&классов( Pedagogical(conditions(of(progress(of(creative( capacities(of(younger(pupils(to(reveal(and( scientifically(to(prove(organizational>pedagogical( conditions(of(progress(of(creative(capacities(of( younger(pupil( Ключевые&слова:(творческие(способности,( развитие,(учащиеся(младших(классов( Key&words:(creativity,(development,(students(in( lower(grades( ( ( Султанова&Нургуль&Камильевна& Кандидат(педагогических(наук,(доцент,( Государственный(университет(им.(Шакарима( Казахстан,(г.(Семей,(ул.(Глинки,(20(А( Sultanova&Nurgul&Kamilevna& Candidate(of(Pedagogic(Sciences,(associate(Professor( State(University(named(Shakarima( Kazakhstan,(Semey,(Glinka(st.,(20(A( ! Қазақстан! Республикасының! «Білім! туралы»! Заңында! білім! беру! жүйM есінің! жеке! адамды! қалыптастыруға,! дамытуға! және! кәсіби! шыңдауға! бағытM талған! рөлі! атап! көрсетілсе,! осы! Заңның! 41Mбабында:! «педагог! қызметкерлер! оқушылардың! мемлекеттік! білім! беру! стандартында! көзделген! деңгейден! төмен!емес!білім,!білік,!дағды!алуын!қамтамасыз!етуге,!жеке!шығармашылық! қабілеттерінің!дамуы!үшін!жағдай!жасауға!міндетті»!делінген![1].! Ұзақ! жылдар! бойы! оқушылардың! шығармашылық! қабілеттерін! дамыту! проблемасы! түрлі! ғылым! салалары! –! философия,! педагогика,! психология,! лингвистика! т.б.! өкілдерінің! назарын! аударып! келеді.! Бұл! қазіргі! қоғамның! жаңа! проблемаларды! қоя! білетін,! сапалы! шешімдер! қабылдауға! қабілетті,! игерген! білімін! үнемі! іске! асыруға! ұмтылатын! белсенді! тұлғаларға! мұқтаждығының!күн!санап!өсуіне!байланысты.!Себебі!бүгінгі!күні!талант!пен! шығармашылық!дарындылық!–!экономикалық!өркендеу!кепілі.! !$!N$2!(2)!$!2014$ Наука,$образование,$общество " | " 99 $ Педагогические"науки !$!
ht tp :/ /u co m .ru /n o! $!IS SN !2 41 17 22 24! $!!
Қазіргі!таңда!жалпы!білім!беретін!мектептердің!дамуында!жағымды!өзM герістер!және!оқыту!мен!тәрбиелеу!ісінің!ұтымды!жақтары!ашылып!жатқаныM мен,! оқушылардың! жеке! басының! шығармашылық! жақтарына! терең! үңіле! бермейміз.! Адамның! шығармашылық! ісMәрекетінің! бүкіл! тіршілік! көзі! ретінде! адам! баласының! сөйлей! бастаған! кезінен! бастап,! бүгінгі! күнге! дейін! жеткен! жетістіктері!шығармашылықтың!нәтижесі!екендігі,!әр!жаңа!ұрпақ!өзіне!дейінгі! ұрпақтың!қол!жеткен!жетістіктерін!меңгеріп!қана!қоймай,!өз!ісMәрекетінде!сол! жетістіктерді! жаңа! жағдайға! бейімдей,! жетілдіре! отырып,! барлық! салада! таңғажайып!табыстарға!қол!жеткізудегі!орны!философия,!психология,!педагоM гика! ғылымдарында! қарастырылған:! Шығыс! ойшылдары! әлMФараби,! Ж.Баласағұн!және!қазақ!ойшылы!А.Құнанбаев,!философтар!Ғ.Есім,!Д.Кішібеков,! Ә.Нысанбаев,!М.Орынбеков!еңбектерінен!кең!орын!алған.!Сонымен!бірге!шетел! философтары! Платон,! Гегель,! И.! Фихте,! Декарт,! Д.! Дьюи,! И.! Кант,! Г.! Лейбниц,! Б.С.!Гершунский!және!т.б.!еңбектерінде!жанMжақты!талданған.! Педагогика! және! әдістеме! саласы! бойынша! оқушылардың! шығармашыM лық!қабілеттерін!дамыту!мәселелерін!Ж.А.!Қараев,!С.Қ.!Қалиев,!Ш.Т.!Таубаева,! К.Ж.! Қожахметова,! К.! Оразыханова,! Б.А.! Тұрғынбаева,! М.М.! Жанпейісова,! Ә.С.! Әмірова,!К.М.!Нағымжанова,!Д.Н.!Исабаева!және!т.б.!зерттеген.! Бүгінгі!күннің!негізгі!талабы!–!білімді!адамды!әлемнің!бүтіндей!бейнесін! қабылдай! алатын,! шығармашылық! таныммен! тікелей! қатынас! жасай! алатын,! жаңаша!ойлай!алатын!шығармашыл!адамға!айналдыру.! Бастауыш! сынып! оқушыларында! әлемнің! көп! бейнелі! жақтарын! шығармашылық!таным!негізінде!қабылдай!алу!қабілетін!дамыту!қажет.!ОсыM ның!негізінде!интеллектуалды,!креативті!(шығармашылық!қабілетті)!ұрпақты! тәрбиелеп! оқыту! педагогикалық! психологияның! маңызды! мәселелерінің! бірі! деп! білеміз.! Педагогикалық! психология! тұрғысынан! шығармашылық! ісM әрекетті! зерттеу,! соның! бір! тарауы! шығармашылық! қабілет! мәселесі! –! аса! маңызды!сұрақтардың!бірі.! Бастауыш!мектеп!оқушыларының!шығармашылық!қабілетінің!дамуы!оқу! барысын! дұрыс! ұйымдастырумен! байланысты.! Мектеп! мұғалімдері! көп! жағдайда!оқушылардың!пәнге!байланысты!жаңа!материалды!дұрыс!меңгеріп,! сабақ! үлгерімінің! жақсы! көрсеткіштеріне! қанағаттанып! қояды! да,! олардың! дәстүрлі!емес!шешім!қабылдауына,!шығармашылық!белсенділігіне!жағдай!жаM сай! бермейді.! Бастауыш! мектеп! оқушыларының! қызығушылықтары! заттық! әлеммен!байланысты.!Оларға!тән!жағдай!–!үлкендерге!бағдарлану,!яғни!оларға! еліктеу,!үлкендерді!үлгі!тұту!ерекшеліктері!педагог!үшін!күшті!дамыту!құралы! болып! табылады.! Соның! негізінде! балалардың! шығармашылық! және! интелM лектуалды! даму! деңгейлері! жоғарылап! қана! қоймайды,! әрі! олардың! мінезM құлқындағы!жағымды!өзгерістер!де!жүзеге!асырылады.! Сонымен!бастауыш!сынып!оқушыларының!шығармашылық!қабілеттерін! дамыту!мәселесін!талдау!ең!алдымен!«қабілет»!ұғымының!мәнін!терең!түсініп! алуды! талап! етеді.! Философияда! қабілеттерді! «тұлғаның! белгілі! бір! әрекетті! орындауға! жағдай! жасайтын! жеке! ерекшеліктері»! дей! келе,! олар! қоғамдықM тарихи! ісMәрекеттердің! нәтижесінде! қалыптасып,! әрі! қарай! дамып! отыратыM нын!атап!көрсетеді.! !$!N$2!(2)!$!2014$ Наука,$образование,$общество " | " 100 $ Педагогические"науки !$!
ht tp :/ /u co m .ru /n o! $!IS SN !2 41 17 22 24! $!!
«Қабілет»!ұғымына!берілген!психологиялық!анықтамалар!саны!өте!көп.! «Қабілеттер! деп! әрекеттің! талаптарын! қанағаттандыратын! және! үлкен! жетістіктерге! жеткізетін! адамның! қасиеттерінің! синтезін! атайды».! «ҚабілетM тер! –! білім! алуға! қажетті! адамның! психологиялық! ерекшеліктері»! –! [2]! дейді! А.В.!Петровский.! «Қабілет! –! ісMәрекеттің! белгілі! бір! түрін! ойдағыдай,! нәтижелі! орындауында!көрінетін!адамның!жеке!қасиеті»,!–![3]!деп!жазады!академик!Т.! Тәжібаев.! Қабілеттердің! даму! мәселесін! зерттей! келе! А.Н.! Леонтьев,! А.В.! ПетровM ский,!В.А.!Крутецкий,!Б.М.!Теплов,!В.С.!Шубинский,!М.!Мұқанов,!Т.!Тәжібаев,!Қ.! Жарықбаев! қабілеттер! оқытусыз! да! дамитынын,! бірақ! онда! ол! ұзақ! үдеріске! айналатынын!айтады.! Егер! барлық! адамдардың! әрекеттің! түрлерімен! айналысуға! арналған! мүмкіндіктері! бірдей! болса,! онда! қабілеттер! туралы! сөз! етпеуге! де! болар! еді.! Мүлдем!еш!нәрсеге!қабілеті!жоқ!адам!болмайды.!Әр!адам!бойында!бір!нәрсеге! деген! қабілет! болатындығы! кеңестік! психология! ғылымының! негізгі! ережеM лерінің!бірі,!бірақ!ол!қабілеттер!дәрежесі!әр!адамда!әр!түрлі!деңгейде!болады.! Олардың! ісMәрекетінің! белгілі! бір! түріне! қабілеті! не! жоғарылау,! не! төмендеу! болып!келеді.!Бұған!қарап,!мысалы,!музыкаға,!не!хореографияға!немесе!матеM матикаға! қабілеті! төмен! оқушыларды! қабілеті! төмен,! дарынсыздар! қатарына! жатқызу!дұрыс!емес.!Бұл!–!оның!қабілетінің!басқа!салада!жатқандығының!белM гісі.! Қабілеттер! туа! бітті! қасиет! емес,! олар! өмір! сүру! барысында! ісMәрекет! арқылы!дамып!отырады.! «Шығармашылық! қабілеттер»! ұғымы! «шығармашылық»,! «шығармашыM лық!әрекет»!ұғымдарымен!тығыз!байланысты.! Шығармашылық! –! нәтижесі! жаңа! материалдық! және! рухани! құндыM лықтар!болатын!әрекет;!психикалық!белсенділіктің!жоғары!формасы,!жаңа!бір! нәрсе! жасауға! қабілеттілік.! Шығармашылық! –! адам! ісMәрекетінің! түрі.! Шығармашылық!әрекет!нәтижесінде!шығармашылық!қабілеттер!дамиды!және! қалыптасады.!Шығармашылық!әрекет!–!өте!күрделі!үдеріс!және!ол!адамға!ғана! тән.! Мұндай! әрекеттің! ерекшелігі,! даму! деңгейі! тек! әлеуметтік! факторларға! ғана!емес,!табиғи,!биологиялық!факторларға!да!байланысты.! «Шығармашылық! қабілеттер»! немесе! «креативтілік»! деген! не?! Латын! тілінен!аударғанда!креативтілік!«ойлап!табу,!жасап!шығару»!дегенді!білдіреді.! Шығармашылық!─!өте!күрделі!психологиялық!үдеріс.!Шығармашылықты! төмендегідей!ерекшеліктермен!сипатталған!адам!әрекеті!деуге!болады:! –!шығармашылықта!қарамаMқайшылықтардың!болуы;! –!әлеуметтік!және!жеке!адамға!тән!мәнінің!болуы;! –!шығармашылыққа!арналған!шарттардың,!жағдайдың!болуы;! –!шығармашыл!тұлғаның!даралық!қасиеттерінің!болуы;! –!нәтиженің!жаңалығы,!сонылығы.! Шығармашылықтың!мәні,!шығармашылық!ісMәрекет!туралы!әр!кезде!әр! түрлі! пікірлер! болған.! Мысалы,! ХХ! ғасырдың! басында! белгілі! философиялық! сөздікте! «шығармашылық»! деп! жаңа! нәрсе! ойлап! табу,! жаңалық! ашу»,! –! дей! !$!N$2!(2)!$!2014$ Наука,$образование,$общество " | " 101 $ Педагогические"науки !$!
ht tp :/ /u co m .ru /n o! $!IS SN !2 41 17 22 24! $!!
келе,! –! ол! әр! адамға! тән! нәрсе! емес,! құдайдың! құдіретімен! болады.! Ал! адам! шығармашылығы!тек!салыстырмалы!түрдегі!әрекет»!–![4]!делінген.! Соңғы!кезде!«шығармашылық»!сөзі!мен!«жаңалық»!сөзі!мәндес,!астарлас! болып!табылғандай.!Психологиялық!анықтамаларда!берілгендей!«бұрын!болM маған!жаңалық»!деу!үзілдіMкесілді!мүмкін!болғанымен,!ерекше!соны!жаңалық,! жаңа!жол,!жаңа!шешім!екенін!мойындаған!жөн.!Ал!баланың!ашатыны!субъекM тивті!жаңалық,!ол!тек!қана!өзі!үшін!жаңалық!болып!табылады.! Шығармашылық!–!бүкіл!болмыстың,!қозғалыстың,!дамудың,!тіршіліктің! көзі.! Табиғат,! қоғам! құбылыстарында! жеке! адамның! ақылMсанасында,! ісM әрекетінде,! ішкі! жанMдүниесінде! –! бәрінде! шығармашылықтың! табиғи! үдерістері!үздіксіз!жүріп!жатады.!Табиғат!ішкі!шығармашылық!үдерістерді!өзі! басқарады.!Сыртқы!факторларды!басқару,!реттеу!жеке!адамның!ой!санасына,! қызметіне! байланысты.! Сыртқы! факторлардың! бірі! –! оқыту! және! тәрбиелеу! жүйесі.!
Шығармашылық!қабілеттерді!дамытудың!негізгі!бағыттары:! –!Ойын!әрекеті! –!Шығармашылық!құрастыру! –!Шығармалар!мен!диктанттар! –!Сабақтардың! сюжетті! және! тақырыптық! циклдары,! панорамалық! саM бақтар!
–!Интеллектуалдық!ойындар.! Бастауыш! сынып! оқушыларын! шығармашылық! қабілеттерін! дамытуM дағы!ісMәрекеттірін!1!–!сурет!арқылы!байқаймыз:! Сонымен,!қорытындылай!келе,!айтарымыз!оқушыларды!шығармашылық! жұмысқа! баулып,! олардың! белсенділіктерін,! қызығушылығын! арттыра! түсу! үшін,!шығармашылық!қабілеттерін!сабақта!және!сабақтан!тыс!уақытта!дамыM туда! әр! түрлі! әдісMтәсілдерді! қолдануға! болады.! Үнемі! осындай! жұмыстарды! жүргізу! оқушыларды! шығармашылыққа! баулуға,! шәкірт! бойындағы! қабілет! көзін! ашып,! тілін! байытуға,! қиялын! ұштауға,! өз! бетінше! ізденуге! зор! әсерін! тигізеді.! Оқу! үдерісінің! шығармашылық! сипаты! оқушылар! жетістігінің! арта! түсуіне! әсер! етеді.! Баланы! шығармашылық! үдеріске! тарту! олардың! белM сенділігін! арттырады,! интеллектуалдық! біліктілігін,! зерттеушілік! дағдылаM рын,!шығармашылық!қабілеттерін,!білімді!сапалы!меңгеруін!дамытады.! !
! ! ! ©!2014,!Султанова(Н.К.( Развитие(творческих(способностей(школьников( младших(классов( ! ! ! ©!2014,!Sultanova(N.K.( Creative(abilities(of(the(development(of(the( schoolboys(of(the(low>order(classes( !
жүктеу/скачать 188,64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|