1)
Огьюст Конт (1798 − 1857) − француз философы, әлеуметтанушысы,
философиядағы позитивизм мектебінің негізін қалаушы. Ол «әлеуметтану»
терминің ғылыми қолданысқан алғаш рет енгізген. Он ввел в употребление сам
термин «социология». Әлеуметтану басқа да ғылымдар сияқты бақыланатын
әлеуметтік құбылыстарды зерттеумен айналысады.
Позитивті философия курсы 1830
-
1842жылы арасында жазылған жұмы
Бұл жумыста Огьюст Конт шын зертеулер тек математика аркасында дәлелденген
Зертеулерге сену керек екенін жазған
Философияның теологиялық кезеңінде бар нәрсенің түпкі себебі болып табылатын
құдайлар немесе құдайлар бар деп ойлау тән. Мысалы, христиан дәстүрінде Құдай
әлемді жаратты деп сенеді, ал христианға дейінгі діндерде әлемді өз еркімен
жарататын немесе өзара әрекеттесетін құдіретті Құдай туралы түсінік бар. Бұл "неге"
деген сұраққа жауап береді әлем назар аудару немесе метафизикалық түсініктеме
беру арқылы бар.
Метафизикалық фазада, сіз анықтағаныңыздай, әлемнің нәзік мағынасы бар сыртқы
көріністің немесе күштің көрінісі бар. Мұнда "неге" дегенге де назар аударылады және
жауаптар әртүрлі болуы мүмкін, соның ішінде метафизикалық түсініктемелер.
Алайда, позитивизм философиялық парадигма ретінде
нақты және метафизикалық
ізденістерден алшақтауға тырысады. Оның орнына ол" қалай " айтылатынына, ғылыми
және эмпирикалық әдістер мен түсіндірулерге назар аударады. Неліктен бірдеңе
болып жатыр, бұл қалай болатынынан маңызды емес деп саналады. Позитивизм дін
мен метафизикаға сүйенбейді және танымды осы факторлардан шектейді.
Позитивизмде болудың негізгі себептері мен мағынасы туралы сұрақтар әдетте
жоғары ғылыми әдістер арқылы зерттелмейді немесе талданбайды.
Бұл тәсіл философия үшін ерекше маңызды болды, өйткені ол ғылыми әдістердің
дамуын ынталандырды және философияны метафизикалық ілімдерден бөлуге
көмектесті.
2)
Заманауи қазақ үшін шежіре маңыздыма эссе
Қазақ
халқының ғасырлар бойы жасаған рухани мәдениетінің маңызды бір
саласы –
қазақ шежірелері екені анық. Қазақта ұрпақтан –
ұрпаққа жалғасып келген
шежіре бар.
Бұл шежірелердің жарыққа шығуы қазақ халқының қалыптасқан шежірелік дәстүрімен
байланысты болды. Қазақтың байырғы салт –
дәстүрі бойынша әрбір қазақ азаматы
өзінен бастап жеті атасына дейін білуге тиісті еді. Мұны балаларына үйрету әрбір
атаның отбасының тәрбиесінің негізі болды. Тек ата –анасынан жастай айрылған
жетімдер ғана мұндай тәрбиеден құр қалды. Соның үшін қазақ қауымы « жеті атасын
білмеген жетімдіктің салдары» дейді.
Қазақ
ішінде әрбір
отбасының өз шежіресі болуымен бірге, әр ру, тайпа және жүздің өз
шежірелері болды. Ру, тайпа және жүздің шежіресін таратып айта алатын адамдар
халық ішінде құрметтеліп, «шежірешілер» деп аталды.
Қазақ
ру –
тайпаларының шежірелері ерте заманда ауыздан –
ауызға,
ұрпақтан
–
ұрпаққа жалғасып отырды. «Қазақ халқы 200 –
ден аса рудан құралса,
әр
рудың өз шежіресі болған». «Зерттеушілердің айтуынша, жалпы алғанда қазақ
шежірелері VII ғасырдан бастап ХХ ғасырға дейінгі мезгілді қамтиды.
Бұл шежірелерде белгілі жүз, тайпа, бұдан тараған аталар таратылып айтылуымен
қабат, осы аталардың заманындағы халықтың тұрмыс
-
тіршілігі,ірі –
ірі тарихи
оқиғалар, елдің бір жерден екінші жерге қоныс аударуы, бір ел мен екінші елдің
арасындағы қарым –
қатынастар, сол замандағы тарихи адамдар; хандар, барырлар,
билер, шешендер, ақын –
жыраулар және олардың ел есінде қаларлық істері мен
сөздері жайында құнды да құнарлы деректер сақталып отырды.
Қазақ
ру –
тайпаларының шежірелік деректері орта ғасырларда ғасырларда қағаз
бетіне жазылып, ру басы билердің, сұлтандардың, хандардың ордаларында
сақталатын болды. Өйткені ру –
тайпалар бойынша басқарылып келген Қазақ хандығы
ру –
тайпалар бойынша басқарылып келген Қазақ хандығы сияқты елде бұл
шежірелерді білудің және жинаудың маңызды мәні болды. Көшпелі тайпаларды
билеу, олардан алым
-
салық жинау, олардың арасынан әскери жасақ ұйымдастыру, ру
тайпалардың өріс –
қонысын белгілеу, олардың арасында туылған дау –
жанжалдарды
шешу үшін хан, сұлтандар мен билердің шежіреге қанық болуы қажет еді.
Иә, шежіре қазақтар үшін өте маңызды. Бұл олардың тарихына, мәдениетіне және
өздерінің келбеттеріне деген сыйлыкты көрсетеді. Шежіре
-
бұл еркектер бойынша
тура жолмен ата
-
бабалардың жазбаланатын немесе ауыздан ауызға берілетін тізім.
Көпшілік қазақтар
10-
25 немесе одан да көп немесе аз туыстарды қайта орнатуға
өздерінің шежирелерін пайдаланады. Чингизидтер мен хожаларда, шежире 40
-
дан
астам туыс болуы мүмкін.
Қазіргі
шежире
-
бұл казақтардың шежиреге деген массалық демеу. Мысалы, Найман,
Дулат, Аргын, Албан, Байул және Алимул сияқты ірі туыстар казақтардың құрамына тек
казақтардан гана болмай, басқа халықтардан да болады.
Басшаса, шежире
-
бұл казақтардың өз тарихына, мәдениетіне және өздерінің
келбеттеріне деген сыйлыкты көрсетеді.
Достарыңызбен бөлісу: |