Ббк 1. С 94 Қазақстан Республикасы

276
қосымшалары жалғанғанда, сөз бен қосымшаның аралығына 
дәнекер 
ы, і
дыбыстары қосылып айтылады және солай жа-
зылады. Мысалы: 
киоск+ке – киоск+і+ге (киоскке
емес), 
бұл жерде дәнекер 
ы, і
болғандықтан, қосымшалар ұяңдап 
кетеді (-
ке 
емес, 
-
ге, -тар/-тер
 
емес, 
-
лар/ -лер
деген сияқты), 
митинг+тер – митинг+і+лер (митингтер
емес), 
Омск+тен – 
Омск- +і+ден (Омсктен
емес), сол сияқты 
фактілер, фактіге, 
фактісі (факттер, фактке, факті 
емес), 
штампылар, штам-
пыны, штампысы, штампыға (штамптар, штампты, штам-
пы, штампқа
емес), 
объектілер, объектіге, объектісі (объ-
ектер, объектке, объекті
емес). Үш дауыссызға аяқталған 
сөздер қазақ қосымшаларын дәнекер 
ы, і
дыбыстарынсыз 
қабылдайды, өйткені айтуда алдыңғы дауыссыз бір буынға 
кетеді де соңғы екі дауыссыз айтуда өздері бір буын болып 
айтылады: 
пунк(і)т, пункітке, пункіттер, пункіті (пунктіге, 
пунктілер, пунктісі 
емес), 
сфинкіс, сфинкістер, сфинкістің 
(сфинксілер, сфинкісінің
емес). Ал бұлардың жазылуы: 
пункт, 
пунктке, пункттер, сфинкс, сфинкске, сфинкстің.
Ал 
тр, зм, рг, рд, лк, кс, дж, фр, рв, кт, дз, фм
сияқты дау-
ыссыз дыбыстар тіркесіне аяқталған кірме сөздерде айтылуда 
соңғы екі дауыссыздың арасына 
ы, і
дыбыстары қосылып ай-
тылады: 
метір, оркестір, альпинизім, колледіж.
Соңғы екі-үш дауыссыздың біреуі 
к, г 
дыбыстары бо-
лып келсе, ол сөзге қазақ қосымшалары тек қана жіңішке 
жалғанып, жіңішке айтылады (түбірдегі дауысты мейлі жуан 
болсын, мейлі жіңішке болсын). Мысалы: 
пунктке
(айтылуы: 
пунктке), паркке, парктер, паркі 
(айтылуы: 
парікке, паріктер, 
паркі), митингіге, митингілер, киоскінің, киоскілер. 
Ал 
к, г
дыбыстары жоқ жерде қосымша сөз түбірінің немесе түбірдің 
соңғы буынының жуан-жіңішкелігіне қарай жалғанып, сол 
жалғанған түрінде айтылады. Мысалы: 
лифтілер, лифтісі, 
лифтіге
(мұнда қосымша жіңішке, өйткені түбірдің дауысты 
дыбысы 

жүктеу/скачать 1,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: