Бейсенова Айгуль Аманжановна Жумасултанова Галия Азирхановна Жумагулов Елдос Танирбергенович Муслимова Корлан Саиновна Булумбаев Олжас Рахматулаевич Искаков Ельмурат Рымбаевич Темиркулов Олжас Жангабылович

авторитарлық, мораль түріндегі билік пен құқықтық құндылықтар жайлы 
айтуға болады. Олар конституциялық құқық оясына кірмейді, онымен 
ешқандай юриспруденция айналыспайды, бұл оның құзырына жатпайды. 
Ендіше саясаттану дегеніміз түрлі сипаттағы қоғамдық-саяси жүйенің даму 
ерекшеліктерін, бір-біріне қабысып икемделуін, тұрақтылықты қамтамасыз 
ететін шарттарының себептерін, дау-жаңжалдар мен дағдарыстарды реттеу 
жолдарын зерттейтін ғылым деп атауға болады. 
Саяси оқиғаларды талдап таразылап, шындықты объективті тұрғыда 
ұғындырып, осы арқылы дағдарыстарды қалыпқа келтіру оның басты мақсаты. 
Адамдардың ізгі құүндылықтарды тануп алдына, дұрыс бағыттарға бет түзеуіне 
көмектеседі. Бәрін нақтылыққа негіздеп, неғұрлым қателік жібермеуге ықпал 
етеді. Бірақ ол адамдарға басқалай бір саяси идеологиялық таңдауларға ұсына 
алмайды.Мындай нәрсе – үйымдардың, партияның, азаматтардың жекей өз 
істерін, саяси таңдау жасаудың формасымен түрін, қандай шешімдер қабылдап, 
әрекер етуді осы саясаттану көрсетіп бере алады. Ғылым ретінде жолдардың 
немесе бұрыстығын байқауға мүмкіндік тұғызады. 
Саясаттағы рационалдық және иррационалдық секілді факторларды да 
сараптайтын саясаттану. Ол сондай-ақ қазіргі таңда жетістіктерге жету үшін 
қандай мақсаттарға сүйену қажет, іс қимыл сәйкестігі қалай орындалады, 
«мүмкін еместіктің» себеп салдары неде, басқа қандай саяси ойда-амалдар 
керек деген сұрақтарға да жауап қайтарады. 
Саясаттану құбылыстарға баға бергенде, ұйғарым жасағанда идеологиядан, 
идеялардан тыс тұрады және асыра сілтеуден алуақ болады. Қайта мұндай 
нәрселердің саяси процестерге, саяси институттарға тигізетін кері ықпалдарын 
зертейді. 
Әр түрлі кезендердегі саяси жүйелердің сипаттамасы мен қортындысының 
нақтылығы басқа болуы да мүмкін. Егер саясаткерлер сол шақтағы жүйелерге 
қатысты функционалды факторларды көбірек анықтаса, шындықты 
максималды деңгейде таныса жағыдайдың жалпы пішімы мен ерекшеліктерін 
ажырататын болса, онда нықтылық бәрінен биік тұрады. 
Осыдан болар мемлекеттердің бәрінде өзге ғылымдарға қарағанда 
саясаттанудың ұлттық ерекшеліктерге бір табаң жоқындығы бар. Себебі оның 
бақылау байламдары, жасаған қортындылары, алға тартатын ұсыныстары сол 
мемлекеттің өзіне ғана тән болып келеді.Ал оның басқа мемлекеттерде 
қолданылуы логикалық сараптау, әлеуметтік эксперименттер, интуиция арқылы 
тексеріледі. Сондықтан әрбір елде плюралистік түрдегі өзінің саясаттану 
мектебі болуы мүмкін. 
Саяси процестің, саяси қызметтің, саяси биліктің, қандай да болсын 
объектівті заңдылықтардың, эволюцияның, көзқарастардың өзгеруі мен дамуы 
– аталған пәннің негізгі нысанасы. Білім деңгейімен ол сайкес саясаттану 
жалпы және жалқы деп те саналады. Сипатына қарай іріктесек, саяси зерттеу 
теориялық және эмпирикалық білім деп екіге бөлінеді. Ал бағыты мен 
мақсатына қарай топтастырсақ, іргелі және қолданбалы деп те жіктеледі. 
Саясаттану – жалпы интегралдау ілімі, саяси құбылыстар мен процестердің 
жиынтығы, 
қоғамның 
саяси 
өмірінің 
жалпы 
принциптері 
мен 

заңдылықтарының, олардың көріністерінің ерекшеліктері, қоғамдық прогресте 
субъектілер қызметтерін жүзеге асырудың формалары мен әдістері. 
Жеке ғылым ретінде саясаттанудың өзіне тән белгілері болады. Ол - пәндік 
кескін мен зерттеу объектісі ғана емес, сондай-ақ пәннің өзіндік, сипатын 
бейнелейтін және оның зерттелуіне айқындай алатын ұғымдары, категориялары 
мен танымдық заңдары, әдістері, құрылымы. 
Саясаттану пәні мына басты бөлімдерден тұрады: 
1. Саяси теориялар (олардың пайда болуы, дамуы және қазіргі кездегі 
қызметі); 
2. Саяси институттар (конституциялар, аймақтық және жергілікті басқару, 
көпшілік, әкімшілігі, саяси институттарды салыстырып зерттеу); 
3. Партиялар мен қоғамдық ұйымдар; 
4. Қоғамдық пікір; 
5. Халықаралық саясат (халықаралық ұйымдар мен халықаралық құқық) 
Саясаттану саяси құбылыстармен өзгерістердің мән-мағнасын түсініп-білу 
үшін бірталай әдістерді пайдаланады. Әдіс деп зерттеу жүргізуді ұйымдастыру 
тәсілін айтады. Оларға: салыстырмалы, жүйелеу, социологиялық, тарихи, 
бихевиористік, нормативтік және т.б. әдістер жатады. 
Салыстырмалы әдіс әр түрлі елдердегі саяси құбылыстарды салыстырып, 
олардың жалпы жақтарын және жеке ерекшеліктерін ажыратуға мүмкіндік 
береді. Ол елдегі саяси тұрақтылық пен саяси шешімдер қабылдауға 
көмектеседі. 
Тарихи тәсіл саяси құбылыстарды мезрзімі жағынан дәйекті, заманына 
қарай, бұрыңға, қазіргі және болашақтық айқындай отырып қарастырады. Ол әр 
түрлі саяси оқиғаларады, процестерді, дерекетерді олардың болаған уақыт 
мезгілін еске ала танып-білуді талап етеді. 
Бұрыңғы Кеңес Одағы кезінде ең дұрыс және мызғымас тәсіл болып 
есептелген диалектикалық-материалистік әдіс болатын. Ол табиғаттағы, 
қоғамдағы және санадағы құбылыстар мен процестерді бірімен-бірі тығыз 
байланыста және үздіксіз даму жағдайында болады деп санайды. Бұл әдісті 
ешкім жоққа шығармайды. 
Жоғарыда көрсетілген әдістермен қатар басқа да әдіс-тәсілде бар. Бұлардың 
бәрі де саяси процестер мен олардан дамуы жөнінде шынайы мағлуматтар 
алуға тырысады. Сондықтан қазіргі демократиялық мемлекеттерде саясатқа 
байланысты жағдайларды зерттегенде сан түрлі әдістемелерді пайдаланады. 

жүктеу/скачать 2,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: