Бейсенова Айгуль Аманжановна Жумасултанова Галия Азирхановна Жумагулов Елдос Танирбергенович Муслимова Корлан Саиновна Булумбаев Олжас Рахматулаевич Искаков Ельмурат Рымбаевич Темиркулов Олжас Жангабылович
жүктеу/скачать 2,58 Mb. Pdf көрінісі
|
Лекции Әлеуметтану
|
2. Саяси биліктің қайнар көздері мен рессурстары. Билік күрделі қоғамдық құбылыс. Оның құрылымдық бөлшектерінің көріністері: 1) үстемдік мүдде; 2) осы мүддені танытатын ерік; 3) мүддені іске асыруды қамтамасыз ететін құралдар. Осының негізінде саяси биліктің құрылымы анықталады. Оған мыналар жатады: - саяси элита; - бұқара; - бюрократия; - котрэлита; - ресурстар. Саяси биліктің өзінің белгілері мен қайнар көздері бар. Биліктің белгілеріне мыналар жатады: 1) Қоғамдық өмірді реттеушілік монополиялығы; 2) Қоғамға және жеке адамға мәжбүрлеу етудің мүмкіндігі; 3) Үстемдік ықпалының басымдылығы; 4) Билік басқарушылық аппаратының болуы. Билік мынандай қайнар көздерге негізделеді: - күш, байлық, статус, ұйым, білім мен ақпарат. Саяси биліктің қоғамда жүзеге асуында әр түрлі құралдарды қамтамасыз етіп, пайдаланады. Ғылыми әдебиеттерде биліктің ресурстары деп атайды. Ғылыми әдебиеттерде биліктің ресурстарын жалпы мынандай түрлерге бөлуге болады: - экономикалық (материалдық қажеттіліктер); - әлеуметтік (статусты өзгертуге арналған құралдар); - күш ресурстары (әскер, қару жарақ, полиция); - ақпараттық (білім және ақпараттық құралдар); - демографиалық (адам- ең негізгі әләуметтік құрал). Саяси биліктің қоғамда жүзеге асуында әр түрлі құралдарды қамтамасыз етіп, пайдаланады. Ғылыми әдебиеттерде оларды биліктің ресурстары деп анықтайды. Биліктің ресурстарын жалпы мынандай түрлерге бөлуге болады: - экономикалық (материалдық қажеттіліктер); - әлеуметтік (статусты өзгертуге арналған құралдар); - күш ресурстары (әскер, қару жарақ, полиция); - ақпараттық (білім және ақпараттық құралдар); - демографиалық (адам - ең негізгі әләуметтік құрал). Саяси биліктің ерекшеліктері : - Бекітілген билік - қоғамдағы адамдардың үлкен тобының мүддесін қорғайды. Сол топтың қоғам экономикасындағы рөлі басым болады да, қоғам сол топтың мүддесі тұрғысынан басқарылады. - Қоғамдағы басшылық көбінесе сол топ өкілдерінің қатысуымен мемлекет арқылы, қоғамдық - саяси ұйымдар мен саяси көсемдер арқылы жүргізіледі. - Биліктің арнайы басқару ісімен шұғылданатын ерекше кәсіби топтардың болуы. Саяси биліктің қасиеттері: 1) биліктің ең жоғарғы, басты айқындаушы, шешуші күш ретіндегі ықпалы. 2) биліктің иерархиялық денгейде сипат алуы. 3) үстемдікті шоғырландыруға және монополизациялауға ұмтылу. Саяси билік қоғамда көбінесе мемлекеттік билік арқылы жүзеге асады. Мемлекеттік билік саяси биліктің бір түрі. Оның ерекшеліктері: 1) Ол белгілі бір территорияда ерекше аппарат арқылы жүргізілетін билік. 2) Мемлекеттік билік өзінің күштеу аппаратына сүйенеді. 3) Мемлекеттік билік монополиялық тұрғыдан сипат алады. Саяси билік бар жерде теңсіздік бар . Мұнда біреулер билік етуге құқықты да, екіншілері оларға бағынуға міндетті. Бұл теңсіздік неден туады? Ол үшін саяси биліктің қарамағында теңсіздікті қамтамасыз ететін әдіс-құралдары бар. Оған жататындар: 1. Экономикалық қор . Қандай саяси билік болмасын оған каржы-каражат керек. Мысалы, сайлау науқанын өткізу үшін ондаған миллион ақша жұмсалады. Мемлекет тарапынан бөлінген қаражат жетіспегендіктен шет елдерде үміткерлер жеке бай адамдардың, бірлестіктердің көмегіне сүйенеді. Билеуші аппаратты ұстау үшін қаншама қаржы кетеді. Оның үстіне, әдетте, билік басына келген топ өзінің экономикалық бағдарламасымен келеді. Мысалы, АҚШ-тың көрнекті президенттері: Ф. Рузвельт «Жаңа бағыт», Дж. Кеннеди «Жаңа шеп», Л. Джонсон «Кедейлікке қарсы соғыс» және т.с.с. бағдарламаларды алға тартқан. Оларды жүзеге асыруға қыруар ақша іздестіруге тура келеді. Экономикалык қорға қоғамдық өндіріс пен тұтынуға керек басқа да материалдық құндылықтар, құнарлы, шұрайлы жерлер, пайдалы қазба байлықтары және т.б. кіреді. жүктеу/скачать 2,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|