Бейсенова Айгуль Аманжановна Жумасултанова Галия Азирхановна Жумагулов Елдос Танирбергенович Муслимова Корлан Саиновна Булумбаев Олжас Рахматулаевич Искаков Ельмурат Рымбаевич Темиркулов Олжас Жангабылович

Дәріс 20. Саяси элиталар және саяси көшбасшылық 
 
Дәріс жоспары: 
1. Саяси жетекшіліктің табиғаты және түсінігі.
 
2. Саяси жетекшілердің түрлері және қызметі. 
3. Саяси элита түсінігі және оның белгілері. 
4. Саяси элита қызметтері, түрлері және қалыптасу жолдары. 
1 сүрақ. 
Жетекші (лидер) ағылшын тілінен (liader) аударғанда 
«жетектеуші», «жол көрсетуші» дегенді білдіреді. 
Саяси 
іс-әрекетті 
жүзеге 
асыруда 
саяси 
жетекшілердің, 
топ 
бастаушылардың орны ерекше. Оған халықтың немесе белгілі бір әлеуметтік 
топтың мүддесін толық сезініп, қорғай білетін, бойына саяси қайраткерге 
лайықты қасиеттерді жия берген адам жатады. Соңғы кезде бұл атаудың 
мағынасы кеңейе түсті. Өйткені саяси жетекшіге қызметті ресми түрде 
атқармайтын, бірақ саяси өмірде беделді, аты шыққан адамдарды да жатқызып 
жүр.
Саяси жетекшіліктің, (лидерліктің) табиғатын, сыр-сипатын, ғалымдар ерте 
заманнан-ақ білгілері келген. Соның ішінде антикалық дәуірге тән қасиет 
жетекшілерге батыр кейпін беріп оған көптеген жақсы қаситеттерді берген. 
Мысалға: Платон жетекшіге мынадай қаситеттерді жатқызады: 
- білімге құштарлық; 
- ақиқатқа деген сүйіспеншілік. 
Байқағандарыңыздай, антика дәуіріне мынадай көзқарастар тән: 
- идеальдық; 
- этика-мифологиялық. 
Бұл көзқарас ортағасырда да сақталды. Яғни, қарапайым адамдарға 
қарағанда ерекше топ басшыларының идеясы. Лидерлікке жаңа мағына берген 
А. Макиавелли. Ол өзінің «Патша» еңбегінде тиімді басшылық ету жолдарын 
айтады. Ол басшы мен бағынушының өзара қатынасына негізделген мынадай 
төрт ережені айтады: 
1. Басшының билігі оны жақтаушылардың қолдауына сүйенеді. 
2. Бағынушылар өз басшысынан нені күтеді және өз кезегінде басшы 
олардан нені күтуі мүмкін – соны білулері керек. 
3. Топ бастаушының қандай жағдай болмасын аман қаларлық қайрат-жігері, 
қабілеті болуға тиіс. 
4. Басқарушы өз жоқтастарына даналық пен әділеттіліктің үлгісі болуы тиіс. 
Кейін келе топ бастаушылықтың табиғаты әр түрлі түсіндірілді: 
1. Қасиет теориясы; 
2. Жағдайлық теория; 
3. Психологиялық теория; 
4. Конституенттік теория; 
5. Интегративтік теория. 
- «Қасиет» теориясының мағынасын сын бір сөзбен көрсетуге болады. «Топ 
бастаушылық – бұл адамның ұлы қасиеті». 

- «Жағдайлық теория» бойынша, нақтылы уақыт, жағдай топ басшының 
шығуына әсер етеді. 
- «Конституенттік теория» топ бастаушылықтың рөлін былай анықтайды: 
«Топ бастаушының құпиясы өзінде емес, керсінше артынан ерушілерде». 
- «Психологиялық теория» бойынша, топ бастаушының негізінде санасыз 
сексуальды 
қозу 
жатады. 
Ол 
публимация 
процесінде 
адамның 
шығармашылыққа, яғни топ бастаушылыққа ұмтылуында. 
- «Интегративтік теория». Топ бастаушылық бір қатар толық факторлардың 
әсері және олардың жүйелі ара қатынасы: 
Бастаушының қасиеттері; ерекшелілер конституенттер; ол шешуге міндетті 
мәселелер. 
1. Саяси топ бастаушылық дегеніміз өзара қатынастардың процесі. Осы 
процестің барысында бастаушылар өздерінің арттарынан ерушілердің 
қажеттіліктерімен қызығушылықтарын іске асырады; Ал басқалары (олардың 
жақтаушылары) өз еріктерімен дауыстарын, өз биліктерінің жартысын оларға 
өздерінің қызығушылықтарын іске асуы үшін береді; 
2. Саяси топ бастаушы – ұйымның, топтың, қоғамның аса беделді мүшесі. 
Оның тұлғалық қасиеттері саяси процестерде, жағдайларда маңызды рөл 
атқаруына көмектеседі. 

жүктеу/скачать 2,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: