Бейсенова Айгуль Аманжановна Жумасултанова Галия Азирхановна Жумагулов Елдос Танирбергенович Муслимова Корлан Саиновна Булумбаев Олжас Рахматулаевич Искаков Ельмурат Рымбаевич Темиркулов Олжас Жангабылович

5) Өз бетінше басқарылуы; 
6) Басқару органдары сайланады; 
7) Қажетті материалдық негіз; 
8) Билікке ұмтылмайды. 
Қоғамдық қозғалыстар туралы түсінік, белгілері, қызметі, түрлері. 
Саяси қозғалыс деп
өкімет билігі үшін күрес арқылы қазіргі жағдайды 
өзгертуге немесе үкіметке ықпал жасай отырып, оны нығайтуға тырысқан 
қоғамдық күштерді айтады. Саяси қозғалыстың ерекшелігі ол үкімет үшін 
немесе үкіметті жүзеге асыру тәсіліне ықпал ету үшін күреседі. 
Саяси қозғалыстардың пайда болуына төмендегідей саяси жағдайлар себеп 
болады: 
1) Жеке адам өз ойын, көзқарасын өкімет орындарына тікелей жеткізе 
алмайды. Сондықтан өзі сияқтылармен топтасады; 
2) Экономикалық және әлеуметтік қайшылықтар, наразылықтар себеп 
болады. Мысалы: Жаңаөзеңдегі (1989 ж.) әлеуметтік жағдайға наразылықтан 
онда "Бірлік" деген ұйым қүрылды, ал Шевченко қаласында сол уақытта 
«Парасат» деген ұйым дүниеге келді; 
3) Ұлттық мәселелердің шешілмеуі. Мысалы, Қазақстанда «Азат», 
«Желтоқсан» партиялары солай туған болатын. 
Саяси қозғалыстар көпшілік партияны құру жолындағы алғашқы саты 
болуы мүмкін. Қозғалыстың партияға тән ұйымы, жұмысының бірыңғай 
бағдарламасы, басқаруда айқын принциптері болмайды. Әдетте, оның 
әділеттілік, бостандық, қарусыздану, бейбітшілік үшін күрес, ұлттың жаңарып 
өркендеуі, айналадағы ортаны қорғау, т.с.с. жалпыхалықтық, азаматтың 
талаптарға негізделген басты мақсаты қалыптасады. Бұл ұрандар көпшіліктің 
көңілінен 
шығып, 
бастарын 
қосады, 
тіпті 
өзара 
айтарлықтай 
айырмашылықтары бар қоғамдық таптарды да біріктіруі мүмкін. Көбіне 
қозғалыстар стихиялы түрде пайда болады. 
Саяси қозғалыс бір қалыпта тұрмайды. Ол дамып, өзгеріп отырады және 
мынадай сатылардан тұрады: 
1) Қозғалысқа қажеттілік және оның пайда болуы; 
2) Үгіт-насихат, әрекет ету сатысы; 
3) Дамыған жұмыс кезеңі; 
4) Саяси қозғалыстың өшу сатысы. 
Қоғамдық қозғалыстардың ішінде кең тарағанының бірі - "Халық 
майдандары". Оларға жалпы қоғамға қатысы бар, әлеуметтік таптардың 
барлығының немесе көпшілігінің мүддесін қамтитын мәселелерді шешуге 
бағытталған бірлестіктер жатады. Олар жалпы демократиялық принциптердің 
негізінде құралады және жүмыс істейді. Онда қатаң айқындалған ұйымның түрі 
мен мүшелігі болмайды. Оның құрамына қалың бұқара халықтың мүддесін 
көздейтін саяси партиялар, кәсіпорындар, жастар және т.б. ұйымдар да кіруі 
мүмкін. Халық майдандарының мынандай түрлері бар. 
Қоғамда терең батыл өзгерістер кезінде саяси күштер дүниеге келіп, 
қалыптасады. Сол саяси күштерден пайда болған халық майдандары. Бұған 
мысал ретінде Африка, Азия елдерінде ұлттық азаттық алу барысында пайда 

болған халық майдандарын келтіруге болады. Олардан кейін әлеуметтік 
топтардың бөлшектенуі және саяси партиялардың мақсатының өзгеру 
барысында басқа қозғалыстар шығуы мүмкін. 
Өздерінің саяси ықпалы жетіспегенде маңызды мақсатқа жету, саяси билікті 
алу үшін саяси партиялардың немесе олардың көсемдерінің бастауымен 
құрылған халық майдандары. Мысалы, 80 жылдары КСРО-да пайда болған 
халық майдандарын жатқызуға болады. 
Соғысқа, фашизмге қарсы, демократияны қорғау үшін интернационалдық 
негізде қалыптасқан халық майдандары. Олар 20-ші ғасырдың 30 жылдарында 
капиталистік елдерде пайда болып, соғыс алдындағы жылдары фашизмге қарсы 
күресті басқарады. Мысалы, Францияда халық майдандары 1936 жылдың 
көктемінде парламент сайлауында және сүйенген үкімет боп елде фашизмнің 
дамуына жол бермеді. 1936-39 жылдары Испанияда халық майдандары бұқара 
халықты топтастырып, оларды фашизм мен реакцияға қарсы күреске 
жұмылдырды. 
Жалпы екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында фашизммен реакцияға 
қарсы күресте көптеген елдердің халық майдандары асқан зор рөл атқарды. 
Халық майдандарының ерлігі 1991 жылы тамыз айында Ресейде төңкеріс 
жасауға тырысқан бүлікшілерден демократияны қорғауда да айқын көрінді. 
Бейресми бірлестіктер жастардың, студеттердің арасында да кең орын 
алады. Олар алдына қойған мақсаты мен түрі, іс әрекеті мен тұрақтылығы, оған 
қатысушылардың жасы мен жынысы жағынан әр алуан. 
Олардың ішінде қоғамдық саяси, экологиялық, экономикалық, әлеуметтік, 
діни, спорттық т.б. мәселелермен айналысатындары бар. Бірақ көбі мәдени-
шығармашылық және бос уақыттарын қалай өткізуге арналады. Оған әуесқой 
ән шығарушылар, орындаушылар клубтары, өнер, театр, кино, би, және т.с.с. 
төңірегіндегі шығармашылық бірлестіктер, кейбір орындаушылар мен спорт 
клубының жанкүйерлерінің бірлестігі жатады. 
Белгілі жастар қозғалысына «Металистер», «Фанаттар», «Панкілер», 
«Хиппилер», «Роккерлер», «Брейкерлер», «Пацифистер» және т.с.с. жатады. 
Қазіргі уақытта мынадай саяси қозғалыстар бар: 
1) Консервативтік бағыттағы қозғалыстар: өткенді көксеу, дәріптеу, оны 
сынсыз қабылдау, сонымен қатарлы дәстүрлі саяси формалар мен 
институттарға ерекше сенім арту; 
2) Реформистік бағыттағы қозғалыстар: олар капиталистік қоғамды бірте-
бірте реформалауды мақсат етеді; 
3) Демократиялық қозғалыстар: өзекті мәселелерді демократиялық тұрғыда 
шешуге бағытталған әр түрлі либералдық, діни, бейбітшілік және т.б. 
ұйымдардың қызметі; 
4) Неоконсервативтік қозғалыстар: мемлекеттің капитал мүддесіне 
бағынуы, қызмет етуі, жеке-дара белсенділікті, әлеуметтік-теңсіздікті қолдау, 
дәстүрлі моральдық мұраттарды дамытуды көздейді; 
5) Революциялық бағыттағы қозғалыстар: бұлар - қоғамның әлеуметтік-
экономикалық құрылымында сапалы өзгерістер жасау арқылы дамудың 

прогрессивті жолына түсуді көздейтін жұмысшы және коммунистік 
қозғалыстар. 
Ал кез келген қоғамдарда сяаси ұйымдар ерекше орын алады. 
Саяси ұйым
дегеніміз келесі белгілерге ие ұжымдық ұйым: 
- Мақсаты, міндеті, өзара байланыс жүйесі; 
- Ұйымдастырушы құрылымының болуы; 
- Белгілі қызметтерді атқару. 
Саяси ұйымдардың түрлері: 
- мемлекет; 
- топтық мүдделер; 
- партиялар; 
- әскери; 
- партизандық ұйымдасулар; 
- террористік ұйымдар. 
Мемлекет – территориясы, ұлты, билігі бар саяси ұйым. 
Партия – билік ұшін күрес жүргізуді іске асыратын ұйым. 
Топтық мүдделер – билікке әсер етуші , немесе қысым жасайтын ұйымдар. 
Мысалы лоббистер. 
Әскер – саяси жүйенің тұтастығын сақтауға кепіл беретін әскери ұйым. 
Партизандық топ – қарсыласын әлсірету арқылы билікті құлатуға 
ұмтылатын топ. 
Террористік топтар – биліктегі басқарушылардың беделін қорқыныш райын 
туғызумен төмендетуге тырысады. 
Бұл ұйымдардың бәрі қазіргі қоғамдарда кездеседі және һз міндеттерін 
атқарады. Осылардың ішінде тікелей саяси мазмұндағы ұйымдар ол партиялар 
болып есептеледі. 

жүктеу/скачать 2,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: