Методические рекомендации по формированию инклюзивной культуры в организациях образования нұр-Сұлтан 2019

77 
Ұстаздарға төзімділікке тәрбиелеу жұмыстарына көмектесетін 
нақты ұсыныстар. 
1. 
Өз шәкірттерімізге күнделікті қарым-қатынастың қауіптілігі туралы 
және бұл ерекше қажеттіліктері бар балаларды қалай және неге кемсіте 
алатынын айтып беріңізші. Олар адамдарға деген қарым - қатынас сіздің 
тарапыңыздан қайырымдылыққа емес, қарапайым әділдік деп ойлауға 
көмектесіңіз. 
2. 
Барлық оқушылардың қажеттіліктеріне қалай жауап бере 
алатындығын ойлаңыз. Мысалы, біреу ауырып қалса, оған қоңырау шалыңыз 
немесе электрондық пошта жазыңыз.
3. Барлық балаларды, тіпті ерекше қажеттіліктері бар балаларды бір-
біріне көмектесуге итермелеңіз. Кейбір оқушылар өздеріне не істеу көмектеседі 
басқа. Біреу, мысалы, біреу оның күртесін ұстап тұру үшін қажет болуы 
мүмкін. Көмек фактісінің өзі маңызды, ал үлкен немесе кішкентай-маңызды 
емес. 
4. Оқушыларға басқалармен жұмыс істейтін және оларға мадақтау немесе 
Алғыс айту туралы ойсыз көмектесетін адамдар туралы айтыңыз. Мысалы 
полицейлер, дәрігерлер, өрт сөндірушілер, әлеуметтік қызметкерлер, 
адвокаттар, мұғалімдер, ата-аналар болуы мүмкін. Өзара көмек мәдениеті 
сынып мәдениетінің бір бөлігі болуы керек. 
5. Әрбір оқушының жеке тұлға ретінде қабылдану ұстанымын сақтай 
отырып, жағымсыз мінез-құлықты қабылдамаңыз. Кейбір балаларға үнемі көңіл 
қажет болмауы мүмкін. Басқаша, керісінше, назар қажет, өйткені олар 
қорғалмаған сезінеді. Сіз балаларда және кейбір ересектерде жағымсыз мінез-
құлықтың қандай түрін білесіз. Оны оқушының ерекше қажеттіліктері бар 
немесе жоқ екеніне қарамастан, ережелер аясында бағалау қажет. Алайда, 
кейбір белгілі бір оқушының мінез-құлқы оның ерекше жағдайына байланысты 
нормаларға сәйкес келмеуі мүмкін. Сол сияқты өзін нашар сезінетін немесе 
жақсы таңғы асқа мүмкіндігі жоқ немесе қолайсыз отбасылық атмосферада 
өсетін оқушыларға қатысты. Мүмкін, егер сіз әр адамның жеке қажеттіліктерін 
қабылдағыңыз келсе, бір оқушыдан екіншісінен кем күтуге тура келеді. Сіз 
балалардың оларға әртүрлі тапсырмалар беретіндігіне қарсы емес екенін және 
олардан әртүрлі нәтижелер күтетініңізді байқайсыз, егер сіз неге осылай 
түсетініңізді түсіндірсеңіз. Ашықтық пен адалдық сияқты теріс реакцияны 
ештеңе де баса алмайды. 
Ең бастысы, осы әлемде, біздің қоғамда, біздің елімізде ерекше білім алу 
қажеттіліктері бар балалардың бағасы өзгереді. Ерекше білім беру қажеттілігі 
бар балаларға бүгінде арнайы ұйымдарда білім алу міндетті емес, керісінше, 
неғұрлым сапалы білім алу және олар белгілі бір жағдайларда қарапайым 
мектепте өмір сүруге жақсы бейімделе алады. Дені сау балаларға бұл 
төзімділік пен жауапкершілікті дамытуға мүмкіндік береді.
"Ерекше" балаларды "қарапайым" қабылдаудың басымдылығы сынып 
жетекшісінің, мұғалімдердің ұстанымына байланысты болады. Педагог пен 
сынып жетекшісі ерекше баланы оның нақты оқу мүмкіндіктеріне, мінез-

78 
құлқындағы ерекшеліктерге, психикалық және дене денсаулығының жай-күйіне 
қарамастан қабылдауға дайын болуы тиіс. 
Ерекше білім беру қажеттілігі бар бала білім беру ұйымын еркін таңдау 
мүмкіндігіне ие болатынын ескере отырып, әрбір мұғалімге оның кәсіби 
құзыреттілігінің құрамдас бөлігі ретінде инклюзивтік құзыреттіліктің 
қалыптасуының белгілі бір деңгейіне ие болу қажет. 
Педагогтардың инклюзивті құзыреттілігі арнайы кәсіби құзыреттілік 
деңгейіне жатады. Бұл оқушылардың әртүрлі білім беру қажеттіліктерін ескере 
отырып және ерекше білім беру қажеттіліктері бар баланы білім беру 
ұйымының ортасына қосуды және оның дамуы мен өзін-өзі дамытуына жағдай 
жасауды қамтамасыз ете отырып, мұғалімдердің инклюзивті білім беру 
үдерісінде кәсіби функцияларды жүзеге асыру қабілетін негіздейтін 
интегративті жеке білім беру [37]. 
Мұғалімнің инклюзивтік құзыреттілігінің құрылымына негізгі мазмұндық 
(уәждемелік, когнитивтік, рефлексивтік) және негізгі операциялық 
құзыреттіліктер кіреді, олар мұғалімнің инклюзивтік құзыреттілігінің құрамдас 
бөлігі ретінде қарастырылады. 
Уәждемелік құзыреттілік қалыпты дамып келе жатқан құрдастарының 
ортасына ерекше білім беру қажеттілігі бар балаларды енгізу жағдайында 
педагогикалық қызметті жүзеге асыруға терең жеке мүдделілікпен, оң 
бағыттылықпен сипатталады, уәждер жиынтығы (әлеуметтік, танымдық, кәсіби, 
тұлғалық даму және өзін-өзі бекіту, жеке әл-ауқаты және т.б.). Уәждемелік 
құзыреттілік инклюзивті оқытудың мақсаттары мен міндеттеріне барабар 
құндылықтар, қажеттіліктер, уәждер жиынтығы негізінде өзін белгілі бір 
кәсіптік іс-әрекеттерді орындауға уәждемелеу қабілеті ретінде айқындалады. 
Бұл құзыреттілік үшін ең маңыздысы мұғалім тұлғасының бағыты болып 
табылады. Бұл, біріншіден, тұлғаның жалпы гуманистік бағыты, екіншіден, 
әртүрлі білім беру қажеттіліктері бар балаларға инклюзивті білім беру 
жағдайында кәсіби қызметті жүзеге асыруға оң бағыт, ерекше білім беру 
қажеттіліктері бар балаларды сәтті әлеуметтендіру үшін инклюзивті білім 
берудің маңыздылығын түсіну, оның гуманистік әлеуетін терең ұғыну. 
Когнитивтік құзыреттілік инклюзивті білім беруді жүзеге асыру үшін 
қажетті білім жүйесі мен танымдық іс-әрекет тәжірибесі негізінде 
педагогикалық ойлау қабілеті, инклюзивті білім берудің теориялық және 
практикалық міндеттерін шешу үшін маңызды ақпаратты қабылдау, санада 
қайта өңдеу, жадта сақтау және қажетті уақытта қайта шығару қабілеті ретінде 
анықталады. 
Осы негізгі құзыреттіліктің негізінде арнайы білім беру қызметі 
саласындағы инновациялық интеграциялық процестердің ғылыми кәсіптік-
педагогикалық білімі; жеке тұлғаның даму негіздері; оқыту мен тәрбиелеудің 
педагогикалық және психологиялық негіздері; қалыпты жағдайдағы 
оқушылардың және ерекше білім беру қажеттіліктері бар оқушылардың 
анатомиялық-физиологиялық, жас ерекшелік, психологиялық және жеке 
ерекшеліктері; тәрбиеленушілердің өзін-өзі дамыту процесін педагогикалық 

79 
басқару негіздері; қоғам мен адамның дамуында бұзылулары бар өзара іс-
қимылының негізгі заңдылықтары жатыр. 
Мұғалімнің инклюзивтік құзыреттілігінің 

жүктеу/скачать 2,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: