Д. Т. Кен же таев Ә.Ә. Сай лы баев Ө. О. Тұяқ баев зайырлылық ЖӘне дінтану негіздері негізгі орта білім беру деңгейінің 9-сыныбына арналған оқулық

193
§30. Тыйым салынған діни ұйымдар
Өт кен та қы рып та си пат тал ған жал ған ді ни ағым дар адам зат қа қау іп 
төн ді ре тін бол ған дық тан, мем ле кет тер бұ ған алаң дау лы. Сол се беп ті 
те ріс пи ғыл ды (дест рук тив ті) ді ни ұй ым дар ға мем ле кет тік дең гей де заң-
на ма ая сын да тый ым са лы на ды.
Теріс пиғылды діни ағымдардың мақсаты не?
Те ріс пи ғыл ды ді ни ағым дар
. Ба тыс та олар ды «жа ңа дін дер» деп 
атау қа лып тас қан. Олар дың ба сым көп ші лі гі ХХ ға сыр дың 70–80-жыл-
да ры пай да бо ла бас та ды. Бір қа тар зерт теу ші лер дің пі кі рін ше, олар дың 
са ны әлем де 1500-ден 5000- ға дейін же те ді. Бұ лар дың ішін де қо ғам ты-
ныш ты ғы на қа тер төн ді ре тін теріс пиғылды ді ни ұйым дар мен лаң кес тік 
топ тар да бар. 
Он дай ді ни ұйым дар дың мис сио нер ле рі ба ра тын елі нің, хал қы ның 
ті лін, та ри хын, әдет-ғұр пын, мі нез-құлық та ры мен пси хо ло гия сын 
зерт теп, өз қыз мет те рін та быс ты ат қа ру да бел сен ді жұ мыс жүр гі зе ді. 
Олар өз ілім де рін жаюға, қа та рын кө бейт у ар қы лы ірі ор та лық ре тін де 
ор ны ғу ға, бе дел ді күш ке ие бо лу ға ты ры са ды.
Теріс пиғылды діни ұйымдардың негізгі ерекшеліктері қандай?
Теріс пиғылды ді ни ұйым дар мен олар дың не гіз гі бел гі ле рі
. Адам 
мен қо ғам өмі рі не қауіп ті ді ни са рын да ғы ұйым дар дың ар бауына түс пеу 
үшін әр кім нің дәс түр лі дін дер не гі зін жақ сы біл ге ні жөн. Өйт ке ні мұн-
дай ұйым дар өз іс те рін жос пар лы, ұзақ мерзімдік үдеріске сай ұйым дас-
ты рып жүр гі зе ді. Жал пы бү кіл адам зат ты «бір ға на ақи қат қа» мо йын-
дат қы сы ке ле тін ді ни ағым өкіл де рі нің әре кет те рі жан-жақ ты ой лас ты-
ры ла ды. Ар найы жүйе құ рып, олар ды том-том кі тап тар мен не гіз дейді. 
Бұ лар дың қол да на тын амал да ры да алуан түр лі бо ла ды. Сөз ге ше шен, 
уәж ге ше бер ке ле ді. Адам ның мі нез-құл қын тап ба сып та нып, со ған сай 
нан ды ру амал да рын қол да на бі ле ді. Мы са лы, өз қа тар ла ры на адам дар ды 
тар ту үшін бас тап қы да мұн дай ұйым өкіл де рі бауыр ма шыл, иман жүз ді 
бо лып кө рі не ді де, тар ту-та рал ғы мен, жы лы сөз дерімен елік ті ріп, өз қа-
та ры на қо сып ал ған нан кейін бір те-бір те өз та лап та рын та ңа бас тайды. 
Сөйтіп, адам дар олар дың құр сауына қа лай шыр ма лып қал ға нын сез бей 
де қа ла ды. Сон дық тан да ниеті бө лек, пи ғы лы жат мұн дай ұйым дар дың 
ық палы на түс пеу үшін олар дың не гіз гі бел гі ле рі мен ерек ше лік те рін 
айыра біл ген жөн.

194
Дін дер ара сын да ғы сан алуан айыр ма шы лық тар ға қа ра мас тан 
олар дың мы на дай ерек ше бел гі ле рін атау ға бо ла ды: бі рін ші – ұйым дас-
ты ру шы лық тактикалары; екін ші – кадр лар тар ту әдіс те рі; үшін ші – 
ілім бе ру ерек ше лік те рі.
Бі рін ші мә се ле бой ын ша мы на дай жайт тар ды ес ке ру ге бо ла ды: бір ор-
та лық қа бай ла ну, қа таң заң дар ға ба ғы ну, жан қияр лық пен үгіт-на си хат 
ісін жүр гі зу, ұйым дас ты ру, бә рін бір тәр тіп ке ба ғы ну ға көн ді ру, ұйым мү-
ше ле рі нің та бы сы нан үне мі бел гі лен ген мөл шер де үлес алу жә не т.с.с.
Екін ші, кадр лар тар ту не ме се жақ тас та рын кө бейт у мә се ле сін де 
мы на дай ерек ше лік тер бай қа ла ды: қа та ры на қо сыл ған жа ңа адам дар ды 
аз уа қыт ішін де өз ілім де рі не үйре ту, олардың әрқайсысы мен же ке пси-
хо ло гия лық жұ мыс тар жүргізу, ілі мін еш сұ рақ сыз, еш қан дай тү сін ді-
ру сіз қа был дау ды та лап ету, қа тар ла ры нан кет пеу үшін бар күш те рін 
са лып ұс тау, рә сім де рін, ғұрыптарын бұл жыт пай орын дау ды та лап ету, 
өз бетімен шешім қабылдауға тый ым са лу жә не т.с.с.
Үшін ші, ілім де рін де гі ерек ше лік ре тін де мы на лар ды атау ға бо ла-
ды: нақ ты ілімдерінің, ді ни құл шы лық тар дың бол мауы не ме се жү ре 
қа лып та суы, же ке ле ген адам дар дың тү сі ні гі не, ой-пі кі рі не, қо ғам дық 
са на ға тез сіңісуі, әр дін нің құн ды лық та рын өз білгендерінше алып, 
қа лауын ша жоққа шығаруы, олар ды өза ра синтездеуі, ілім де рі нің 
тым қа ра пай ым ды лы ғы не ме се тым күр де лен ді рі луі, эк лек ти ка ның 
(дәйек сіз пай да ла ну) ба сым бо луы, ілім де рі нің адам ақы лы на ауыр 
әр түр лі миф тер мен, аңыз дар мен не ме се қа ра пай ым мы сал дар мен ға на 
тү сін ді рі луі, ілім де рін де рәміздердің, әр түр лі бел гі лер дің ша ма дан тыс 
көп бо луы, ғы лы ми, тә жір бие лік нә ти же, тұ жы рым дар дан ада бо луы 
жә не т.б. 
Бұн дай ді ни ағым дар дың қа та ры на тар ту дың мы на дай ерек ше лік-
те рі де бар: «Сіз қауым ның бас ты на за рын да ғы мақ тау ға лай ық, қауым-
ның сүйіс пен ші лі гі не бө лен ген өте қа жет адам сыз, құ дай дың таң дауы 
түс кен жан сыз. Сон дай-ақ қасіреттен ба қыт қа жет кен, қа раң ғы лық тан 
нұр ға шық қан, ада су шы лық тан ту ра жол ға түс кен, бо ла шағынан үл кен 
үміт күт тіретін адам сыз. Сіз дің ұс тан ған ілі мі ңіз, ді ні ңіз, жо лы ңыз еш-
кім ұс тан ба ған, тап па ған, жүр ме ген, біл ме ген жа ңа ілім, жа ңа дін, жа-
ңа жол, т.б.», – деген сөздермен адамды шектен тыс мақтап, қоғамдағы 
орнын асыра бағалау арқылы бағыттайды.

жүктеу/скачать 3,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: