Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі

~196~ 
ерекшеліктері бар деп айтуға болады. Егер себептерін қоғамнан іздесе, онда олар 
экономикалық, саяси, əлеуметтік жəне имандылық шарттарға бөлінетіндігін 
айтып өту керек.
Құқық бұзушылықтың түрлері.
Əлеуметтік зиян мен қаупіне қарай 
құқықбұзушылық қылмыс жəне теріс қылық болып екіге
бөлінеді. Қылмыс 
қоғамға қауіптілігі жағынан барынша жоғары дəрежеде болатындығымен 
ерекшеленеді. Қылмыс қоғамның ең маңызды, байыпты, қылмыстық 
заңнамасымен қорғалатын мүдделеріне қол сұғады. Қылмыстар ҚР Қылмыстық 
кодексінде көрсетілген. Қылмыстар төрт топқа бөлінеді: жеңіл қылмыстар, 
ауырлығы орташа қылмыстар, ауыр қылмыстар, жəне ерекше ауыр қылмыстар. 
Жазаның мөлшеріне қылмыстың дəрежесі əсер етеді. Сонымен қатар мерзімнің 
өтуіне байланысты жазадан босатылуынан мерзімінен бұрын шартты босатуына, 
сотталғандығын алып тастауына да əсер етеді.
2015 жылы жаңа Қылмыстық кодекс қабылданды. Осы кодекс негізінде 
қылмыстық теріс қылық деген жаңа ұғым пайда болды. Қылмыстық теріс қылық 
деп қылмыстық нормаларды бұзған іс
-
əрекеттерді айтуға болады. Бірақ осы іс
-
əрекеттер аса жоғары қауіп төндірмейді, аса ауыр зиян келтірмейді жəне бас 
бостандығынан айырылуы жазамен жазаланбайды. Қылмыстық теріс қылық 
үшін айып, қамау, қоғамдық жұмыстар жəне т.б. жеңіл жазалар қолданады.
Теріс қылық
-
қоғамға тиетін зиянның деңгейі төменірек болып келетін 
құқықбұзушылық, қоғам тіршілігінің түрлі салаларында орын алады, сонымен 
қатар түрлі заңдық салдарға ұшырайды. Қоғамға тиетін зиянның деңгейін 
анықтау үшін келесі белгілерді қолданады: қол сұғылған объектінің қоғам үшін 
маңыздылығы, келтірілген зақымның өлшемі, құқыққа қарсы істелген əрекеттің 
тəсілі, уақыты жəне орны. 
Теріс қылықтың келесі түрлері бар:
- 
Азаматтық 
- 
құқықбұзушылық. Өз əрекетімен кез келген азаматтың 
мүлкіне немесе тұлғаға жəне қандай да бір ұйымға келтірген зиянды іс
-
əрекет. 
Басқа сөзбен айтқанда, мүліктік немесе жеке мүліктік емес құқықбұзушылық, 
келісімшарт міндеттерінің орындалмауы.
- 
Əкімшілік құқықбұзушылық. Мемлекеттік немесе қоғамдық тəртіпке, 
азаматтардың жекеменшігіне, құқықтары мен бостандықтарына, белгіленген 
басқару тəртібіне нұқсан келтіретін кінəлі əрекет немесе əрекетсіздік.
- 
Тəртіптік құқықбұзушылық дегеніміз
-
еңбек заңын, əскери, оқу үдерісі 
жəне қызметтік тəртіпті бұзушылық. Ол кəсіпорынның, мекеменің жəне 
ұйымның ішкі тəртібіне залал келтіреді.
Қылмыстық теріс
-
қылық
-
қылмыстық кодексті бұзған іс
-
əрекет. Осы іс
-
əрекет үшін айып, қамау жəне т.б. жеңіл жазалар қолданады. Қылмыстық теріс 
қылық сотталған деген белгіні туындатпайды.
Құқық
бұзушылықтың 
заңды 
құрамы 
дегеніміз
-
заңды 
түрде 
жауапкершілікке тарту үшін қолданылатын құқықбұзушылықтың белгілерінің 
жүйесі. 
Заңды жауапкершілік.
 
Құқықбұзушылық орын алған жағдайда мемлекет 
пен құқық бұзушының арасындағы ерекше байланыс сипатында пайда болатын 
заңды жауапкершілік. Нəтижесінде құқық бұзушыға арнайы жазалау шаралары 

~197~ 
қолданылады.

жүктеу/скачать 2,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: