С тұр сын ға лиева

205
ХІХ ға сыр дың екін ші жар ты сын да ғы қа зақ хал қы ның өмі рі не 
те рең бой лап, та ри хи де рек тер ді, өмір де бол ған оқи ға лар ды, 
адам дар ды шы ғар ма сы ның ар қауы етіп ала ды. Ро ман ның бас ты 
кей іп ке рі Ұл пан өмі рін су рет теу ар қы лы сол за ман да ғы қа зақ 
қо ға мы ның ты ныс-тір ші лі гін көр се те ді. Жа зу шы Ұл пан бей не-
сі не қа зақ әй ел де рі не тән асыл да құн ды қа си ет тер ді жи нақ тай ды.
Ро ман да ғы бас кей іп кер Есе ней – Ке рей-Уақ руы ның би лі гін 
уы сын да мық тап ұс та ған бе дел ді биі, атақ ты байы. Жас ке зін де 
жау ын гер, най за гер ба тыр бо лып, Ке не са ры қо лы мен кес кі лес кен 
ұрыс та ер лік көр сет кен, екі жүз сар ба зын тұт қын дап стап қа өт-
кіз ген, кей ін жа ра ла нып, орыс-ка зак та ры дә рі гер ле рі нің кө ме гі-
мен ажал дан аман қал ған. Ол қа лың жыл қы сын өзі нің жау ын гер 
до сы, бі рақ аяқ-қо лы сал бо лып қал ған Ар тық бай ба тыр дың 
жайылы мы на бай қа май қап та та жай ып ке ле жат қан да, оның ал-
ды нан ба тыр дың қы зы Ұл пан қар сы шы ғып, Есе ней ді сөз бен же-
ңіп, ай ып тө ле те ді. Мү сі реп тің Ұл пан ды та нып, Ар тық бай ба тыр-
дың қы зы еке нін ес ті ген де, Есе ней дің Ұл пан ды ал ғаш рет кө руі 
есі не тү се ді: «Есе ней сә лем бе ріп, үй ге кі ріп кел ген де, төрт-бес 
жа сар қыз ба ла зә ре сі ұшып, үй ден шы ға қаш қан бо ла тын. Сол 
ба ла үш күн бойы өз үйі не кір мей қой ған. Бо са ға дан сы ға лай тын 
да, қа ша жө не ле тін…». Есе ней ой ынан Ұл пан шық пай ды:
«Есе ней дің бү гін гі көр ген бой жет кен қы зы сол – Ұл пан. Бұ дан 
он үш жыл бұ рын көр ген ба ла қыз әл де қа шан есі нен шы ғып кет кен 
еді. Ен ді, мі не, бү гін гі ба тыл ды ғы мен, ба ла ке зін де гі ер ке лі гі мен, 
мақ пал қа ра ме ңі мен көз ал дын да тұр ды да қал ды. Ер ке бо лу шы 
еді, ығыс пай сөй лейт ін қыз бо лып ты-ау. Зер де лі, зей ін ді бо лар сың 
деп ой лап ке тіп еді, ой ла ға ны кел ген де қой ған. Ұт қыз бай кет ті 
ғой!.. Әл де кім әл де қа шан айт ты рып, құ да тү сіп қой ған бо лар-ау! 
Оған сөз жоқ қой. Ит-ай, не де ген маң дайы жа ры лып ту ған ит еді. 
Қа зақ бе сі гін де жат қан ба ла ны да айт ты ра бе ре ді. Ке дей ле ніп 
қал ған ба тыр әл де қа шан қа лың ма лын алып, жеп те қой ған бо лар. 
Ше ше сі Не сі бе лі сұ лу да сүй кім ді кі сі еді, со ған тарт қан ғой. 
Мі не зі де ше ше сі не тарт са, ақ жар қын, ашық, ақ кө ңіл бо лар. Ол 
бір тап тыр май тын мі нез ғой. Өзі не сәуке ле қа лай жа ра сар еді!».
Екі ба ла сы бір күн де ше шек тен өл ген, 
бү гін де елу ден асып, ел аға сы бол ған 
ең се гей бой лы Есе ней бір ба ла ға зар 
бо лып жү ріп, өзі нен қы рық жас кі ші 
Ұл пан ға ға шық бо ла ды. Есе ней Ұл пан ды 
айт тыр ған күй еуі Тү лен сау да гер дің таз 
ба ла сы Мыр заш тан құт қа ра ды. Елін 

жүктеу/скачать 9,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: