С тұр сын ға лиева

29
дү ние-мү лік тала сы бол са, екін ші жа ғы нан атақ-абы рой үшін 
тар тыс жа та ды.
Ше шен дік сөз дер, кө бі не се, тү сі нік сөз бен бас тала ды. 
Тү сі нік сөз де атал мыш ше шен дік сөз дің нен дей мә се ле мен 
бай ла ныс ты, қан дай жағ дай да ту ған ды ғы мен кім айт қан ды ғы 
ба ян да ла ды.
Ше шен дік сөз дер үш түр лі бо ла ды: ке ­е су, би лік жә не сал та-
нат ты сөз. Ал құ ры лы сы жа ғы нан кі ріс пе, ба ян дау жә не о ры-
тын ды бө лім нен тұ ра ды.
Ше шен дік сөз дің ті лі көр кем, ма ғы на сы те рең бо лу ымен бір-
ге, сөз де рі сұ рып тал ған, сөй лем де рі қа лып тас қан, тұрақты бо лып 
ке ле ді.
Ше шен дік сөз дер тер ме лі сөз, пер не лі сөз деп бөлінеді.
Құ ры лы сы өлең-жыр ға ұқ сас ше шен дік сөз дер ді тер ме лі сөз 
дей міз. Ше шен дік тер ме лі сөз дің өлең-жыр дан не гіз гі ай ыр ма сы – 
ше шен дік тер ме үшін бу ын-бу нақ са ны бір кел кі бо лып ке луі шарт 
емес. Ше шен дік тер ме түр жа ғы нан ақ өлең ді ес ке тү сі ре ді. Не гі-
зін де, өлең – ән мен, жыр – әуен мен ай ту ға ар нал ған. Ал ше шен дік 
тер ме ән ге са лып, әуен ге қо су ға кел мей ді.
Көр кем қа ра сөз бен ай ты ла тын ше шен дік сөз дер ді пер не лі 
сөз дей міз. Ше шен дік пер не лі сөз дің ерек ше лі гі – сөз де рі сұ рып-
тал ған, сөй лем де рі ірік тел ген.
Ше шен дік сөз өне рі нің зерт те луі не сү бе лі үлес қос қан 
ға лым дар ретінде Ш.Уәли ха нов ты, С.Сей фул лин ді, Х.Дос мұ-
ха ме дов ты, Н.Төреқұловты жә не т.б. атау ға бо ла ды. Сон дай-ақ 
Б.Адам ба ев, З.Ах ме тов, Т.Кә кі шев, Ж.Дә де ба ев, С.Қо ра бай, 
С.Не ги мов сын ды та ны мал ға лым да ры мыз дың ең бек те рін де 
ше шен дік сөз өне рі не қа тыс ты мә се ле лер өз ше ші мін тап қа нын 
кө ру ге бо ла ды.
Ше шен дік өнер дің зерт те луі не өз үле сін қос қан ға лым Г.З.Ап -
ре сян қа зір гі ше шен дік ті маз мұ ны на қа рай бы лай ша бө ле ді:

жүктеу/скачать 9,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: