Діл мар  – ше шен. Сөз мар жан

38
ха лық тың әдет-ғұ рып, сал тын, жол-жо рал ғы сын заң ға ай нал ды ру да 
Май қы би дің ор ны ерек ше бол ға ны кө рі не ді. Май қы би ді өз бек, та тар, 
баш құрт ха лық та ры да өз биі міз деп есеп тей ді. Бұ ған ше жі ре де көр се-
тіл ген дей, Тө бе би ден та ра ған Қойыл дыр, Мек ре есім ді ба ла ла ры ның 
осы ха лық тар дың ара сы на ба рып, сі ңі сіп ке туі се беп бол са ке рек.
Май қы би жүз дер ара сын да бо лып жа та тын қы зу ай тыс-тар-
тыс тар мен дау-да май лар ға да қа ты сып жүр ген. Ол әр қа шан ха-
лық тың ше шен дік сөз де рі мен ма қал-мә тел де рі не сүй ене сөй ле-
ген, ха лық бір лі гін бә рі нен де жо ға ры қой ған. «Бір лік сіз тір лік 
жоқ» де ген ата лы сөз де Май қы би дің ау зы нан шық қан. Май қы би 
ұзақ өмір сү ріп, 120 жа сын да қай тыс бол ған.
Май қы би ден бас тау ал ған ше шен дік сөз өне рі ға сыр лар бойы 
жал ға сып, қа зір гі жа ңа за ман ға иек ар тып отыр. Ауыз әде бие ті 
та ри хын да ғы Аяз би, Еді ге би, Бәй ді бек би, Жи рен ше ше шен, 
Әнет би есім де рі – ше шен дік өнер кө ші нің шоқ ты ғын кө те ріп тұр-
ған тұл ға лар. ХVІ–ХVІІ ға сыр лар да өмір сүр ген Мөң ке би, Қа зы 
би, Бөл ті рік ше шен, Бө кен би, Сең кі бай би, Қа ра мен де би, Ес кел ді 
би, Бай да лы би, Бек бо лат би, Жаң құт ты ше шен си яқ ты да ла діл-
мар ла ры – та рих та өз де рі нің ата лы сө зі мен ха лық қа ти гіз ген қа-
й ырым ша па ға ты мен ес те қал ған да налар. 
Ар тық бол мас біл ге нің
Май қы би жүз ден ас қан ша ғын да дү ние са ла ды. Бү кіл Деш ті қып­
шақ жұр ты оны ақ жау ып, ару лап қоя ды. Жы лын атап, ес ке тү сір ген 
соң, сол өңір дің өз ге би ле рі тө бе би лік ке тала сып, бі рі нен­бі рі сөз 
асыр мақ бо ла ды. Бұ рын Май қы би ай тып кет кен би лік, ше шім жар ғы­
лар ды олар өз ат та ры нан ай тып, та ра та бас тай ды. Бір жо лы Бә йді бек 
ба тыр ауы лын да бір топ би бас қо сып, екі ел ара сын да ғы дау ды қа ра­
мақ бо ла ды. Олар бір не ше күн ай ты сып, тар ты са ды. Ки із үй сыр тын­
да олар дың тар ты сын тың дап отыр ған әр та рап тан кел ген дер «біз дің 
ел дің биі бы лай де ді», «біз дің ел дің биі со лай де ді» деп, әр кім өз биін 
кө тер ме леп, дә ріп теп жа та ды. Сон да Май қы би дің ал дын кө ріп, сө зін 
тың да ған қа рия: «Сен дер не сі не тау сы ла сың дар? Бұл ке ше гі Май қы 
би жа рық тық ай тып кет кен жар ғы сөз де рі ғой. Тү гел сөз дің тү бі бір, 
түп ата сы – Май қы би», – деп ор ны нан тұ рып, жү ре бе ріп ті.
Май қы ту ра лы кө не көз ел ау зын да сақ тал ған аңыз дар ды та ны мал орыс зерт теу ші 
Г.Н.По та нин өзі нің «Қа зақ­қыр ғыз жә не ал тай ер те гі ле рі мен аңыз әңі ме ле рі» де ген 
ең бе гін де атап көр сет кен.

жүктеу/скачать 9,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: