Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис



Pdf көрінісі
бет6/406
Дата21.10.2023
өлшемі3,22 Mb.
#120381
түріОқулық
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   406
Байланысты:
Абуханов-лексика

с 
— 
з, н 
— 
л, н 
— 
ң

дыбыстарының мағыналық сапасы. 
Тілдегі сөздің мағынасын және сөздің тұлғалық көрінісін түрленді-
руге қаблетті тіл дыбыстарын ф о н е м а дейді.
Мысалы

ал 
— 
әл, ол 
— 
өл, ор 
— 
өр, сұр 

сүр 
деген сөздердегі сөздің лексикалық мағынасын және 



сыртқы тұлғалық көрінісін түрлендіріп тұрған
а, ә, о, ө, ұ, ү
дауысты 
дыбыстарының сапасы. Өйткені бұл сөздердегі өзге дауыссыз дыбыстар 
бірдей. Сондықтан бұл дыбыстардың фонемалық сапасы бар. Ал сөз 
соңындағы
л

р 
дауыссыз дыбыстары бірінде жуан, екіншілерінде жіңішке 
айтылып тұр. Бірақ ол дауыссыз дыбыстардың не жуан, не жіңішке 
айтылуының сөз мағынасын түрлендіруге қатысы болып тұрған жоқ. Қазақ 
тіліндегі дауыссыз дыбыстардың бірде жуан, бірде жіңішке болып айтылуы 
— дауыссыз дыбыстардың сапасы емес, дауысты дыбыстардың жуан, 
жіңішкелік сапасына байланысты акустикалық өң. Ал
у, ру, ару, қару
деген 
сөздерде сөз басына қосылған әр бір жаңа дыбыс - сөз мағынасын өзгертіп 
тұрған фонемалар. 
§ 4. Дыбыстау мүшелері, олардың дыбыс 
шығарудағы қызметі 
Сөйлеу тілінің дыбыстары қалай болса солай ретсіз, кездейсоқ жасала 
бермейді. Тіл дыбыстарының әрқайсысының жасалу жолы, белгілі тәртібі бар. 
Бір-бірінен айтылуы, жасалуы жағынан айырмашылығы бар тіл дыбыстары 
(фонемалар) белгілі дыбыстаушы мүшелердің қызметі арқылы шығады. 
Тіл дыбыстарын жасаудағы дыбыстау мүшелерінің қызметі а р т и 
к у л я ц и я деп аталады. Әр халықтың өзіне тән қалыптасқан 


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   406




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет