Жакыпбек Алтаев, Аманжол Ңасабек философия тарихы
I тарау. Ежелгі шығыс философиясы
жүктеу/скачать 20,78 Mb. Pdf көрінісі
|
Философия тарихы Ж Алтай, Қасабек А. 3
- Бұл бет үшін навигация:
- Такырып бойынша сұрақтар
| 18
I тарау. Ежелгі шығыс философиясы болмыс десе, «аты бар даоны» болмыс деп түсінген. Барлық заттардың түпне- гізі бейболмыс болғандықтан, олардың болмысқа сүйеніп, заттарға айналғанына қарамастан, олар (заттар) тұрақсыз болып келеді дс, бір кезде қайтадан болмысқа сүйеніп пайда болған заттар, құбылыстар мэңгі смсс, тек бейболмыс қана моңгі. Әлсмдегі денелерде Аспан (ян - еркек) мен жер (инь - әйел) бастамалары заттардың омір сүру заңы (цу) арқасында гармониялық бірлікте болады. «Дао» болмыс заттарды дүниеге келтірсс, «дэ» оларды қоректендіреді. Бұл екеуінсіз («дао жэне дэ») еш нәрсе өмір сүруі мүмкін емес. Заттардың гармониясы дегеніміз - олардың өздерінде қарама-қарсы жақтар- дың бір-біріне ауысып отыруы. Мысалы, адам туған кезде олжуаз, элсіз болса, өлер алдында қатайып, қайраттанады, сол сияқты басқа денелер де әлсізденіп өмірге келсе, қатайып, кэріленіп бұл өмірден кетеді. «Даоның» екі түріне байланысты танымның да екі түрі бар. «Аты жоқ даоны» кез келген адам біле бермейді, оны тек шынайы дана адам ғана біле алады. Себебі ондай адам қүмарлықтан алшақ болғандықтан, заттардың күресінен гармонияны, қозғалыстан тыныштықты, болмыстан болмысты коре алады. Ал кұмарлықтан арылмаған адам дайын заттарды ғана көреді. Танымның бұл екі түрі бір-бірімен тығыз байланысты. Шынайы дана билеуші, даошылардың пікірінше, өзінің қол астындағыларга табиғи жолмен («дао» жолымен) жүруіне мүмкіндік береді. Ондай билеуші еш- теңеге араласпайды. Ондай билсушінің бар екенін халық естігені болмаса, онымен тікелей байланыспай, әрқайсысы өз жолдарымен жүреді, сондықган да даошылар дао жолымен жүргендерді заң арқылы шектеуге қарсы болады. Осы түрғыдан олар конфуцийшілерге де, легистерге де қарсы болды. Кейін келе даосизм дінге айналып, өзінің алғашқы кездегі көптеген идеяла- рынан айырылып қалды. Такырып бойынша сұрақтар: 1. Конфуцийшіліктің қытайлық қоғамның идеологиясы ретінде философиялық маңызы қандай деп ойлайсыз? 2. Даостық философияны дүние-элемнің суреті ретінде айшықтаңыз. 3. Конфуцийшілер мен легистердің философиялык ұстанымдарының ұқсас тұстары мен ерек- шеліктері қандай? w w w .T w o C irc le s .n e t |