Оқулық «гэотар-медиа»


Диспропорционалды (дисгармониялы) физикалық дамуда бой 
ұзындығы не дене салмағы жасына сай нормадан 10%-дан артық 
не төмен. Ол пропорционалды болуы мүмкін - баланың 
ұзындығы, салмағы да жасына сай қалыптыдан 10%-ға жоғары 
не төмен болса, диспропорционалды – бойы мен дене салмағы 
бір-біріне сай болмағанда. 
ХХ ғасырда дамыған елдерде акселерация байқалған, яғни құрсақ 
ішінен бастап, балалардың барлық даму кезеңдерінде бой өсуі мен дамуы 
жеделденген. Соңғы 40-50 жылда нәрестелердің бой ұзындығы 1-2 см-ге, 
бір жастағы балаларда – 4-5 см-ге ұзарған. 15 жастағы баланың орташа 
бойы соңғы 100 жылда 20 см-ден жоғары.
Сонымен қатар бұлшық ет күшінің жылдам дамуы, биологиялық 
жетілулерін жеделдеуі байқалады, оны куәландыратын сүйектену 
ядросының, тұрақты тістің шығуы, жыныстық жетілудің, әсіресе 
қыздардың 
менструалдық 
функциясының 
ерте 
пайда 
болуы. 
Акселерацияның үйлесімді және үйлесімсіз типтерін ажыртады. 

52 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 















Үйлесімді (гармониялы) тип – осы жастық топқа антропометриялық 
көрсеткіштері және биологиялық жетілуі ортадан жоғары. 

Үйлесімсіз (дисгармониялы) тип – бойының жылдам өсуі жыныстық 
жетілуінің жеделдігімен сай емес немесе ерте жыныстық жетілуіне 
бойының өсуі сәйкес келмейді. 
Акселерация – экзо- және эндогендік факторлардың (халық 
миграциясынан және аралас некелесудің көптігінен генотиптің өзгеруі, 
тамақтану түрінің өзгерісі, ауа-райы жағдайлары, ғылыми-техникалық 
прогресстің экологияға әсер етуі) күрделі әрекетінің салдары. 
Ертеде акселерация үрдісі тек жағымды көрініс деп қарастырылған, 
бірақ 
соңғы 
жылдары 
бұл 
балаларда 
ағза 
жүйелерінің 
жиі 
диспропорциясының дамуы байқалады, әсіресе нейроэндокринді және 
жүрек-тамыр жүйелерінің. Қазіргі 

жүктеу/скачать 12,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: