S. 19-сурет. Хондроциттердің үш түрі

8.2. Қаңқалык, тіндер
219
лайша шеміршек тінінің сыртынан кабаттала немесе 
аппозициялық өсуі
іске 
асырылады.
Жас, дамып келе жаткан шеміршектің ортасында орналаскан шеміршек 
жасушалары бір лакунаның ішінде кала отырып (жасушалардың біртекті 
топтары), біраз уакыт бойы митоз аркылы бөліну кабілеттерін сактайды 
және II типті коллагенді өндіреді. Осы жасушалардың санынын көбеюі және 
олардың жасуша аралык заттарды өндіруі есебінен шеміршектін салмағының 
ішінен өсуі жүреді, бүл 
интерстициалды өсу
деп аталады. Интерстициалдык 
өсу эмбрионалдык даму кезеңінде, сондай-ак шеміршектің калпына келуі 
кезінде байкалады.
Шеміршектің өсуі мен дамуы барысында оның орталық бөліктері жакын 
жаткан кан тамырларынан алшактай бастап, шеміршек үсті кабығының 
тамырларының есебінен диффузды жолмен аткарылатын коректенуде 
қиындык көре бастайды. 
Осының салдарынан хондроциттер көбею 
қабілетінен айырылады, кейбіреулері бүзыла бастайды, ал протеогликандар 
оксифилді қарапайымдылау нәруыз альбумоидка айналады.
Сонымен, эмбрионалдык гистогенезде хондробласттык дифферон дамып 
келе жаткан жасушалардын барлык түрлерінен кұралған. Бірак, кейініректе 
ол тек ортаңғы және акырғы топтарынан (хондробласттар және хондроцит­
тер) кұралады және шеміршек тіндерінде жалғыз болады.
Гиалинді шеміршектіні
Гиалинді шеміршек тінін 
(textus cartilagineus hyalinus)
мөлдірлігі және 
акшыл — көгілдір түсіне бола шыны тәріздес деп те атайды (грек тілінен 
hyalos
— шыны), ол шеміршек тіндерінің ішінде кеңінен таралған түріне жа- 
тады. Ересек организмде гиалинді шеміршек кабырғаның төспен біріккен 
жерлерінде, көмейде, ауа өткізу жолдарында, сүйектердің буын беттерінде 
кездеседі.
Әр түрлі мүшелерде орналаскан гиалинді шеміршек тінінде ұксастык көп, 
бірак, сонымен катар, олар мүшеге тән ерекшеліктерімен — жасушалардын 
орналасуы, жасуша аралық заттың кұрылысы жағынан ажыратылады. Адам 
организмінде кездесетін гиалинді шеміршек тінінін көпшілігі 
шеміршек
усті қабығымен (perichondrium)
капталып, анатомиялык кұрылымдарды — 
шеміршектерді
түзейді.
Шеміршек үсті қабығында екі: кұрамында кан тамырлары бар талшыкты 
дәнекер тіннен тұратын сырткы; хондробласттардан және олардын бастамала- 
ры (ізашарлары) прехондробластылар орналаскан ішкі, көбінесе жасушалык 
деп аталатын, кабаттарды ажыратады. Шеміршек үсті кабығының астында, 
беткейлік кабатта пішіні ұршык тәрізді, үзындык осі шеміршектін бетінін 
бойымен бағытталған жас хондроциттер орналасады (8.20-сурет). Тіннің терең 
кабаттарында шеміршек жасушаларының пішіндері сопакша немесе дөңгелек 
пішінді бола бастайды. Бүл жасушаларда синтетикалык және секреторлык 
үдерістер нашарлағандыктан, олар бөлінгеннен кейін бір-бірінен алыстамай- 
ды, ыкшамдана орналасып, 2—4 хондроциттерден тұратын біртекті топтарды 
түзейді.

220
8-Тарау. Дәнекер тіндер
Дифференциялана түскен шеміршек жасушаларынын және біртекті 
топтардың жасуша аралык заттын оксифилді перицеллюлярлык кабатынан 
баска, сыртка карай орналаскан базофилді аймағы да болады. Бұл касиеттер 
жасуша аралык заттың химиялык компоненттерінің — нәруыздар мен 
гликозаминогликандардың біркелкі таралмауымен түсіндіріледі.
Кез келген жерде орналаскан гиалинді шеміршекте жасуша аралык заттын 
аймақтық бөліктерін
немесе 
матрикстерін
ажырату кажет (8 .19-суретті 
караңыз). Шеміршек жасушаларын немесе олардын топтарын тікелей 
коршап жаткан матриксті аймактыкка жаткызады. Бұл жерлерде II типті 
коллаген талшыктары және фибриллалар, шеміршек жасушаларынын біртек- 
ті топтарын иірімделе коршап, оларды механикалык кысымдардан корғайды. 
Аймак аралык матриксте коллаген талшыктары негізгі жүктеме күш әсерінін
векторының бағытымен бағытталған. 
рындағы кеңістік протеогликандармен
а

жүктеу/скачать 74,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: